News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 518 |
| Number of Articles | 4,516 |
| Article View | 9,585,612 |
| PDF Download | 5,347,659 |
منطق قضایای خارجیه | ||
| حکمت سینوی (مشکوه النور) | ||
| Article 1, Volume 27, Issue 69, January 1402, Pages 5-35 PDF (819.19 K) | ||
| Document Type: علمی ـ پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/ap.2023.245286.1647 | ||
| Author | ||
| اسدالله فلاحی* | ||
| استاد گروه منطق، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران، تهران، ایران | ||
| Receive Date: 14 October 2023, Revise Date: 14 November 2023, Accept Date: 26 November 2023 | ||
| Abstract | ||
| برای تفسیر و تحلیل قضایای حقیقیه و خارجیه، دو روش کلی وجود دارد: نخست تحلیل آنها درون یک منطق واحد، دوم اختصاص منطقهای جداگانه به آنها. تاکنون بیشتر تفسیرها و تحلیل‌های قضایای خارجیه و حقیقیه به روش نخست، و درون منطق قدیم یا شاخه‌ای از منطق جدید صورت گرفته و به‌ندرت از روش دوم برای این منظور بهره‌برداری شده است. در این مقاله، می‌خواهم روش دوم را به کار ببرم و نشان دهم که هرچند منطق مناسب برای قضایای حقیقیه، منطق کلاسیک محمول‌ها است، منطق مناسب برای قضایای خارجیه، منطق آزاد محمول‌ها است. نشان می‌دهم که منطق آزاد محمول‌ها، که منطقی ناکلاسیک و غیراستاندارد است، قواعد معرفی و حذف سورها را به وجود خارجی اشیا مقید می‌سازد؛ ازاین‌رو، مناسب‌ترین منطق برای قضایای خارجیه است، برخلاف منطق کلاسیک محمول‌ها که تقیدی به وجود خارجی اشیا ندارد و ازاین‌رو، برای قضایای حقیقیه مناسب‌تر است. هم‌چنین، نشان می‌دهم که با افزودن منطق موجهات و منطق زمان به منطقهای کلاسیک و آزاد محمول‌ها، تمایز اصول و قواعد قضایای حقیقیه و خارجیه بیشتر می‌شود و درنتیجه، منطق‌هایشان متمایزتر می‌شوند. به‌طورویژه، نشان می‌دهم که فرمول‌های بارکن، بوریدان و عکس بارکن برای قضایای حقیقیه صادق‌اند و در منطق موجهات و منطق زمان کلاسیک اثبات می‌شوند؛ درحالی‌که برای قضایای خارجیه کاذب‌اند و در منطق موجهات آزاد و منطق زمان آزاد اثبات‌ناپذیرند. | ||
| Keywords | ||
| قضیة حقیقیه; قضیة خارجیه; فرمول بارکن; فرمول بوریدان; منطق آزاد; منطق محمول‌ها | ||
| References | ||
|
بن‌سینا، حسین بن عبدالله (1381). الإشارات والتنبیهات. تصحیح مجتبی زارعی. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1964 م). الشفاء، المنطق، القیاس. قاهره: دار الکاتب العربی للطباعه و النشر.
عظیمی، مهدی (1394). تحلیل منطقی گزاره. شرح منطق اشارات (نهج سوم تا ششم). قم: مجمع عالی حکمت.
فلاحی، اسدالله (1388). ابهام‌زدایی از قضایای حقیقیه، خارجیه، معدولیه و سالبه المحمول. معارف عقلی، 13(1)، ص 91-121.
فلاحی، اسدالله (1397). اصل‌های بوریدان و بارکن در منطق سینوی و ارزیابی صحت استناد آنها به ابن‌سینا. فلسفه و کلام اسلامی، 51(2)، 261-278.
فلاحی، اسدالله (1386). صورت‌بندی جدیدی از قضایای حقیقیه و خارجیه. آینه معرفت، 11(1)، ص 31-60.
فلاحی، اسدالله (1387). قاعده فرعیه در منطق جدید، گزارشی انتقادی از نزاع پنجاه‌ساله منطق قدیم و جدید درباره پیشفرض وجودی در ایران. آینه معرفت، 15(2)، ص 41-66.
فلاحی، اسدالله (1395). منطق تطبیقی. تهران: سمت.
فلاحی، اسدالله (1396). نشست نقدوبررسى کتاب تأملاتى در منطق ابن‌سینا و سهروردى. فصلنامه نقد کتاب، کلام، فلسفه، عرفان، 4 (13-14)، ص 79-86.
فلاحی، اسدالله (1400). قضایای حقیقیه و خارجیه نزد ارسطو. منطق‌پژوهی، 12(1)، ص 1-35.
فلاحی، اسدالله (1401). قضایای حقیقیه و خارجیه نزد شمس الدین سمرقندی. منطق‌پژوهی، 13(1)، 143-166.
فلاحی، اسدالله (1402). سه معنای قضیة خارجیه. جاویدان خرد، 20(2)، ص 5-31.
مطهری، مرتضی (1369). مجموعه آثار (9)؛ شرح مبسوط منظومه (1). تهران: انتشارات صدرا.
موحد، ضیاء (1381). منطق موجهات. تهران: هرمس.
موحد، ضیاء (1394). تأملاتی در منطق ابن سینا و سهروردی. تهران: هرمس.
میرزای نائینی، محمدحسین (1376). فوائد الاصول (تقریر درس خارج محمدعلی کاظمی خراسانی). قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
نبوی، لطف‌الله (1379). تمایز de re و de dicto در منطق سینوی و تصویر آن در معناشناسی کریپکی، مدرس، 4(14)، ص 149-158.
نبوی، لطف‌الله (1381). منطق سینوی به روایت نیکلاس رشر. تهران: علمی و فرهنگی.
نبوی، لطف‌الله (1389). مبانی منطق فلسفی. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
وحید دستجردی، حمید (1367). مدل و صورت منطق: ملاحظاتی دربارة قاعدة عکس مستوی. فرهنگ، ش 2 و 3، ص 575-589.
Hodges, Wilfrid (2022). How did Avicenna understand the Barcan?. Logic Journal of the IGPL (published online: 24 August 2022).
Movahed, Zia (2003). “Ibn-Sina’s Anticipation of the Formulas of Buridan and Barcan”. in Ali Enayat, Iraj Kalantari, & Mojtabi Moniri (editors). Logic in Teheran: Proceedings of the Workshop and Conference on Logic, Algebra and Arithmetic, held October 18-22. 2003. LNL 26 Wellesley, MA: ASL/A K Peters, Ltd. pp. 248-255.
Chatti, Saloua (2019). Arabic Logic from al-Fārābī to Averroes: A Study of the Early Arabic Categorical, Modal, and Hypothetical Syllogistics, Cham: Birkhäuser. | ||
|
Statistics Article View: 421 PDF Download: 482 |
||