News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 518 |
| Number of Articles | 4,516 |
| Article View | 9,584,275 |
| PDF Download | 5,345,225 |
بررسی تطبیقی راهبرد مقاومت علمای امامیه در برابر بیگانگان؛ از نهضت مشروطیت و انقلاب اسلامی | ||
| نشریه «دانش سیاسی» | ||
| Article 12, Volume 19, ویژه‌نامه اول؛ مقاومت, April 1402, Pages 217-242 PDF (472.26 K) | ||
| Document Type: علمی - پژوهشی (مسایل سیاسی ایران) | ||
| DOI: 10.30497/pkn.2022.241793.2904 | ||
| Authors | ||
| حسین محمدی سیرت* 1; سعید نادری اصل2 | ||
| 1عضو هیأت علمی دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، جمهوری اسلامی ایران. | ||
| 2دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی سیاسی، دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، جمهوری اسلامی ایران. | ||
| Receive Date: 13 September 2021, Revise Date: 18 February 2022, Accept Date: 14 April 2022 | ||
| Abstract | ||
| راهبرد مقاومت در برابر بیگانگان از محکمات اندیشه سیاسی امامیه و برخاسته از مبانی فکری و قواعد عام فقه سیاسی شیعه است. عقلانیت، مقتضیات زمانه و زمینه‌مندی حکم شرعی منجر به فهم، تعریف و در نتیجه کنش مقاومتی متمایز از جانب علمای شیعه در طول حیات تشیع شده است، از تقیّه در برابر خلیفه مسلمان تا همنشینی پادشاه شیعه و نهایتا انقلاب علیه شاه. مسئله مورد کنکاش در این پژوهش تبیین این کنش متفاوت مقاومتی در دو نقطه عطف تاریخی معاصر یعنی نهضت مشروطیت و انقلاب اسلامی است. سوال اصلی آن است که چه توافق‌ها و اختلافاتی در راهبرد مقاومت علمای شیعه در دو دوره مذکور قابل احصاء است؟ برای پاسخ به این سوال، از روش تحلیل تطبیقی-تاریخی که به سه وجه تحلیل علّی، توجه بر فرآیندهای زمانی و مقایسه‌‌ی سیستماتیک بافمند توجه دارد، بهره‌برداری شده‌است. در گام نخست تصویر مقاومت در دو تحول مذکور ترسیم، آن‌گاه مصادیق راهبرد مقاومت ذکر و در نهایت استراتژی مقاومت با تأکید بر منهج فقهی علمای شیعه بررسی شد. مقاومت علمای مشروطه درون سیستمی، حداقلی، تقیه‌ای و به دنبال اصلاح قدرت بوده این در حالی است که الگوی مقاومت علما در انقلاب اسلامی، برون سیستمی، حداکثری، غیرتقیه‌ای و به دنبال تغییر قدرت بوده است. | ||
| Keywords | ||
| انقلاب اسلامی; تقیّه; علمای امامیه; فقه سیاسی امامیه; قیام; مقاومت; نهضت مشروطه | ||
| References | ||
|
آبادیان، حسین (1393). تقدیر تاریخی اندیشه در ایران دوره قاجار. تهران: علم.
آبراهامیان، یرواند (1399). ایران بین دو انقلاب. (احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، مترجمان). تهران: نشرنی.
اشرف، احمد (1359). موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران: دوره قاجاریه. تهران: زمینه.
اشرف، احمد و بنوعزیزی، علی (1387). طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران. (سهیلا ترابی فارسانی، مترجم). تهران: نیلوفر.
افتخاری، اصغر (1399). مقاومت در اسلام: نظریه و الگو. تهران: اندیشه‌سازان نور.
افتخاری، اصغر و جمالزاده، ناصر (1384). «علمای شیعه در عصر مشروطه و انگاره سلطه غرب»، نشریه علمی دانش سیاسی. 1(1)، صص. 66-43.
آقانجفی قوچانی، سید محمدحسن (1378). برگی از تاریخ معاصر (حیات الاسلام فی احوال آیت الملک العلام): پیرامون شخصیت و نقش آخوند ملامحمدکاظم خراسانی در نهضت مشروطیت. تهران: هفت.
امام جمعه‌زاده، سیدجواد؛ شهرام‌نیا، امیرمسعود و نجاتپور، مجید (1391). «روحانیت شیعه و مقایسه سه دهه نقش آن پس از مشروطه و پس از انقلاب اسلامی»، فصلنامه شیعه‌پژوهی. 10(39)، صص. 190-153.
انصاری، مهدی (1387). شیخ فضل‌الله نوری و مشروطیت (رویارویی دو اندیشه). تهران: امیرکبیر.
ایزدی اودلو، عظیم؛ ازغندی، علیرضا؛ توسّلی رکن‌آبادی، مجید و ابطحی، سید مصطفی (1396). «بررسی نقش فقیهان شیعه در شکل‌گیری و پیروزی انقلاب مشروطه»، پژوهش‌های انقلاب اسلامی. 6(23)، صص. 26-7.
بصیرت‌منش، حمید (1376). علما و رژیم رضاشاه: نظری بر عملکرد سیاسی ـ فرهنگی روحانیون در سا‌ل‌های 1305-1320. تهران: عروج.
بهار، محمدتقی (1371). تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران (ج1). تهران: امیرکبیر.
پارسانیا، حمید (1388). هفت موج اصلاحات: نسبت تئوری و عمل. قم: مؤسسه بوستان کتاب.
پهلوی، محمدرضا (1399). پاسخ به تاریخ (متن کامل). (حسین ابوترابیان، مترجم). تهران: زریاب.
ترکمان، محمد (1362). رسائل، اعلامیه‌ها، مکتوبات و روزنامه شهید شیخ فضل‌الله نوری. تهران: رسا.
حائری، عبدالهادی (1387). تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق. تهران: امیرکبیر.
حسینیان، روح‌الله (1391). چهارده قرن تلاش شیعه برای ماندن و توسعه. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
خمینی، روح‌الله (1389). صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی (رحمت‌الله‌علیه) (بیانات، پیام‌ها، مصاحبه‌ها، احکام، اجازات شرعی و نامه‌ها). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمت‌الله‌علیه).
درخشه، جلال (1386). گفتمان سیاسی شیعه در ایران معاصر. تهران: دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
رهبری، مهدی (1387). «روحانیت، انقلاب مشروطه و ستیز میان سنّت و تجدّد»، نشریه علمی دانش سیاسی. 4(7)، صص. 122-95.
سمیعی، محمد (1398). نبرد قدرت در ایران: چرا و چگونه روحانیت برنده شده؟ تهران: نی.
شهید اول، محمد بن مکی (بی‌تا). القواعد و الفوائد. قم: مکتبه المفید.
عظیمی شوشتری، عباسعلی و میرچراغ خانی، حسین (۱۳۹۷). «چالش‌های اجتماعی ـ سیاسی و علل بروز و آثار آن در انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی»، پژوهش‌های سیاست اسلامی. 6(13)، صص. 110-85.
علم، امیر اسدالله (1382). یادداشت‌های علم: متن کامل. تهران: معین.
علیدوست، ابوالقاسم (1383). «قاعده نفی سبیل»، مقالات و بررسی‌ها. 3(76)، صص. 253-231.
قمی، عباس (1414ق). سفینۀ البحار و مدینه الحکم و الآثار. قم: اسوه.
کاشف الغطاء، جعفر بن خضر (1422ق). کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغراء. قم: بوستان کتاب.
کاظم‌زاده، فیروز (1371). روسیه و انگلیس در ایران 1864-1914: پژوهشی درباره امپریالیسم. (منوچهر امیری، مترجم). تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
کسروی، احمد (1388). تاریخ مشروطه ایران. تهران: نگاه.
گروه پژوهشگر (1387). مشروطه شرعی و مشروعه شرطی: بازخوانی نظریات میرزای نائینی و شیخ فضل‌الله نوری. تهران: طرح فردا.
مارتین، ونسا (1397). کتاب ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم، انقلاب مشروطه ۱۲۸۵. (محمدابراهیم فتاحی، مترجم). تهران: نشرنی.
مرتضی زبیدی، محمد بن محمد (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دار الفکر للطباعا و النشر والتوزیع.
مرشدی‌زاد، علی؛ کشاورز شکری، عباس و احمدپور ترکمانی، بابک (1389). «بسیج و اقدام سیاسی در نهضت تنباکو (1269-1270)»، نشریه علمی دانش سیاسی. 6(12)، صص. 206-177.
ملک افضلی‌اردکانی، محسن؛ عبدالهی، حمیده و تقیپور، بی‌بی معصومه (1397). «تحلیل قاعده فقهی «حرمت ولایت جائر» در فقه شیعه»، حکومت اسلامی. 3(89)، صص. 38-7.
موسوی جشنی، سید صدرالدین (۱۳۹۲). «غیریت‌سازی در گفتمان فرهنگی امام خمینی (رحمت‌الله‌علیه)»، پژوهشنامه متین. 1(60)، صص. 156-145.
میلانی، محسن (1385). شکل‌گیری انقلاب اسلامی از سلطنت پهلوی تا جمهوری اسلامی. (مجتبی عطارزاده، مترجم). تهران: گام نو.
نجف‌زاده، مهدی (1395). جابه‌جایی دو انقلاب: چرخش‌های امر دینی در جامعه ایرانی. تهران: تیسا.
نراقی، احمد (1417ق). عوائد الأیام فی بیان القواعد الأحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
هایزر، رابرت (1390). مأموریت در تهران. (نعمت‌الله عاملی، مترجم). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی ایران.
هویدا، فریدون (1365). سقوط شاه. تهران: اطلاعات.
ورعی، سیدجواد و ناصری، علی‌اکبر (1389). «مبانی فقهی انقلاب اسلامی در اندیشه امام خمینی»، فصلنامه حکومت اسلامی. 4(54)، صص. 158-155.
یوسفی اشکوری، حسن (۱۳۸۵). «مشروطه‌خواهی و اجتهاد»، فصلنامه مدرسه. 5(85)، صص. 54-43.
Mahoney, James (2001). Path Dependent explanations of regime change: Centeral america in Comparative perspective, Studies in Comparative International Development; 36, 1; ABI/INFORM Global pg.111. Mahoney, James (2003). The Comparative Historical Analysis In The Sociol Sciences. Cambridge University Press. Ragin, Charles (2000). Fuzzy-Set Social Science. University of Chicago Press. Saeed, Edward (1978). Orientalism. London: Routledge & Kegan Paul. Van Dijk, Teun (2002). Ideology and Discourse; A Multidisciplinary Introduction. www.discoursr.org, Retrieved on 1/2/2020. | ||
|
Statistics Article View: 613 PDF Download: 539 |
||