News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 518 |
| Number of Articles | 4,516 |
| Article View | 9,591,732 |
| PDF Download | 5,357,260 |
گونه‌شناسی کج‌فهمی‌ها در روایات طبی | ||
| مطالعات قرآن و حدیث | ||
| Article 8, Volume 18, Issue 2 - Serial Number 36, January 1404, Pages 189-219 | ||
| Document Type: علمی - پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/qhs.2025.247161.4044 | ||
| Authors | ||
| مرتضی سلمان‌نژاد1; امیرحسین فراستی* 2 | ||
| 1استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، معارف اسلامی و ارشاد، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران. | ||
| 2دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| Receive Date: 14 October 2024, Revise Date: 15 February 2025, Accept Date: 16 February 2025 | ||
| Abstract | ||
| روایات طبی به مثابه سخنانی منسوب به اهل بیت (ع) که با بهداشت، پیشگیری و درمان بشر سروکار دارد، از دیرباز تا کنون توجه عالمان حدیث و پژوهشگران علوم اسلامی را به خود معطوف داشته و ایشان را به سوی تألیف آثاری درباره فهم و استفاده از این آموزه‌های دینی سوق داده است. در این میان، گروهی از باورمندان به طب اسلامی با تکیه بر این آثار، رو به تجویزهای پزشکی آورده و توصیه‌های درمانی فراوانی را به دست داده‌اند. این در حالی است که مطالعه برخی از این کتب، از آسیب‌های بسیاری در فرایند فهم این روایات پرده برمی‌دارد. فارغ از اعتبارسنجی روایات و نقد سندی یا متنی آن‌ها، در جستار پیشرو با تمرکز بر آسیب‌های شایع به گونه‌شناسی مهمترین لغزشگاه‌های فهم از جمله «غفلت از تفاوت زبان روایات با زبان دانش پزشکی»، «عدول از ظاهر روایات»، «تعمیم نا‌به‌جای آن احادیث»، «جمود بر الفاظ آن‌ها»، «بی‌توجهی به شرایط محیطی و فردی مخاطبان»، «تأثیرپذیری بیشینه از گفتمان‌های عصری» و «فقدان منطق علمی روشمند» پرداخته شده و ضمن آن نمونه‌هایی شایع طبی مرتبط با هریک مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. | ||
| Keywords | ||
| طب اسلامی; کج‌فهمی احادیث; روایات طبی; علل الحدیث پزشکی; فقه الحدیث | ||
| References | ||
|
قرآن کریم.
ابراهیمی، اسماء؛ نظری، علی‌محمد؛ و حسنی، جعفر (۱۳۹۴ش)، آسیب‌شناسی روانی از منظر قرآن کریم: تحلیل مضمون، اسلام و سلامت، سال 2، شماره 3، صص15-24.
ابن أشعث، محمد بن محمد (بی‌تا)، الجعفریات (الأشعثیات)، تهران: مکتبة النینوى الحدیثة.
ابن ابی شیبه، عبدالله بن محمد (1436ق)، المصنف، تحقیق: سعد بن ناصر الشثری، ریاض: دار کنوز إشبیلیا للنشر والتوزیع.
ابن بابویه، محمد بن علی (1378ش)، عیون أخبار الرضا علیه السلام، تحقیق: مهدی لاجوردی، تهران: نشر جهان.
ابن بابویه، محمد بن علی (1385ش)، علل الشرائع، قم: کتابفروشی داوری.
ابن بسطام، عبد الله (1416ق)، طب الأئمة علیهم السلام، تحقیق: محمدمهدی خرسان، نجف اشرف: المطبعة الحیدریة.
ابن حنبل، أحمد بن محمد (1416ق)، مسند الإمام أحمد بن حنبل، تحقیق: شعیب الأرنؤوط، بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن شهر آشوب، محمد بن علی (1379ش). مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، قم: علامه.
ابن هشام، عبدالله (1411ق)، مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب، تحقیق: محیی الدین عبدالحمید، صیدا-بیروت: المکتبة العصریة.
ابن‌بابویه، محمد بن علی (1371ش)، الإعتقادات، تحقیق: عصام عبدالسید، قم: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید.
ابن‌بابویه، محمد بن علی (1406ق)، ثواب الأعمال وعقاب الاعمال، قم: دار الشریف الرضی للنشر.
ابن‌بابویه، محمد بن علی (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم: : دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن‌بابویه، محمد بن علی (1416ق)، الخصال، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی.
ابن‌طاووس، علی بن موسی (1409ق)، الأمان من أخطار الأسفار والأزمان، قم: موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث.
ازهری، محمد بن أحمد (2001م)، تهذیب اللغة، تحقیق: محمد عوض مرعب، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
اصمعی، عبدالملک بن قریب (1431ق)، خلق الإنسان، المکتبة الشاملة.
البیری، عبدالملک بن حبیب (بی‌تا)، العلاج بالأغذیة والأعشاب فی بلاد المغرب.
الفقه المنسوب للإمام الرضا علیه السلام والمشتهر بفقه الرضا (1406ق)، قم: موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث.
برقی، احمد بن محمد (1371ش)، المحاسن، تحقیق: جلالالدین محدث، قم: دار الکتب الإسلامیة.
بروجردی، حسین (1421ق)، لمحات الأصول، تقریر: سید روح‌الله خمینی، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
بهی، محمد (بی‌تا)، الفکر الإسلامی الحدیث وصلته بالاستعمار الغربی، مکتبة وهبه.
پاکتچی، احمد (۱۳۹۶ش)، فقه الحدیث: با تکیه بر مسائل لفظ، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
پاکتچی، احمد (۱۳۹۴ش)، فقه الحدیث: مباحث نقل به معنا، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
تبریزیان، عباس (1395ش)، دراسة فی طب الرسول المصطفى صلى الله علیه وآله، مشهد: سنبله.
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله (1356ش)، معرفة علوم الحدیث، تحقیق: السید معظم حسین، الهند: جمعیة دائرة المعارف العثمانیة بحیدر آباد الدکن.
حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام.
حسن‌زاده خیاط، طاهره (۱۴۰۰ش)، بازخوانی مفهوم «قلب» از منظر قرآن و روایات و کاربست آن در زندگی انسان، مطالعات قرآنی نامه جامعه، سال 18، شماره 137، صص31-51.
حمیری، عبد الله بن جعفر (1371ش)، قرب الإسناد، قم: موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاءالتراث.
خلف، حسن؛ و بلاوی، رسول (1438ق)، الدلالة المجازیة للأعداد الأصلیة فی القرآن الکریم، دراسات فی العلوم الإنسانیة، سال 2، شماره 23، صص15-26.
دارمی، محمد بن احمد (1431ق)، التحف والظرف، المکتبة الشاملة.
دلبری، محمد (۱۳۸۹ش)، آسیب نقل به معنا در احادیث: عوامل و پیامدها، مطالعات اسلامی: علوم قرآن و حدیث، سال 3، شماره 84، صص59-92.
ذهبی، شمس الدین أبو عبد الله (1382ق)، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر.
رئیس‌الساداتی، بی‌بی نرجس؛ فلاح، محمدحسین؛ وزیری، سعید؛ و عاصی، ابوالقاسم (۱۴۰۱ش). تحلیل مفاهیم مرتبط با آسیب قلب از دیدگاه قرآن کریم، قرآن و طب، سال 7، شماره 2، صص46-57.
رازی، محمد بن زکریا (1422ق)، الحاوی فی الطب، تحقیق: هیثم خلیفة طعیمی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان الداودی، بیروت: دار القلم.
رضی، محمد بن حسین (1414ق)، نهج البلاغة، تحقیق: صبحی صالح، قم: هجرت.
شریفی، محمد؛ و کریمی، طاهره (۱۴۰۰ش)، نقل به معنا در روایات؛ ملاک‌ها و شاخص‌های تشخیص، حدیث و اندیشه، سال 16، شماره 32، صص177-204.
شهریاری‌نسب، محمدمهدی؛ اعرابی، محسن؛ شامحمدی بنی، مهدی؛ و خوشنیت، غلامرضا (۲۰۲۳م)، نقد روش فهم احادیث طبی در کتاب دراسه فی طب الرسول المصطفی، پژوهش در دین و سلامت، سال 9، شماره 4، صص164-178.
صدر، محمد باقر (1417ق)، بحوث فی علم الأصول، تحقیق: سید محمود هاشمی، قم: مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة.
طب الإمام الرضا علیه السلام (الرسالة الذهبیة) (1402ق)، تحقیق: محمد مهدی نجف، قم: مطبعة الخیام.
طباطبایی، سیدمحمدکاظم (۱۳۹۳ش)، فهم روایات خوردن نمک براساس روایت رضوی، همایش ملی حدیث رضوی، سال 2، شماره 2، صص213-222.
طبرسی، أحمد بن علی (1403ق)، الاحتجاج على أهل اللجاج، تحقیق: محمد باقر خراسان، مشهد: نشر مرتضى.
طبرسی، حسن بن فضل (1370ش)، مکارم الأخلاق، قم: الشریف الرضی.
طوسی، محمد بن حسن (1407ق)، تهذیب الأحکام، تصحیح: حسن خرسان، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
طوسی، محمد بن حسن (1414ق)، الأمالی، قم: مؤسسة البعثة.
عقبه، بگم؛ و مهروش، فرهنگ (۱۳۹۸ش)، تبارشناسی انگاره قرآنی قلب، تفسیر و زبان قرآن، سال 7، شماره 2، صص77-94.
فتال نیشابوری، محمد بن احمد (1375ش)، روضة الواعظین، قم: الشریف الرضی.
فراستی، امیرحسین (۱۴۰۲ش)، انگاره «شفاء» در الهیات سلامت: واکاوی تاریخی و زبان‌‌شناختی در بستر سنت تفسیری (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران.
فراهیدی، خلیل بن أحمد (بی‌تا)، کتاب العین، تحقیق: مهدی المخزومی و إبراهیم السامرائی، بیروت: دار ومکتبة الهلال.
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1406ق)، الوافی، اصفهان: مکتبة الإمام أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام) العامة.
کریمی‌محلی، طاهره؛ شریفی، محمد؛ و ربیع‌نتاج، سید‌علی‌اکبر (۱۳۹۸ش)، روایی‌ها و ناروایی‌های نقل به معنا: کاوشی در چند و چون نقل به معنا و نسبتش با تحریف و تغییر کلام، علوم حدیث، سال 93، شماره 24، صص131-157.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1403ق)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مستغفری، جعفر بن محمد (1362ش)، طب النبی صلی الله علیه وآله وسلم، تحقیق: محمدمهدی خرسان، قم: المطبعة الحیدریة.
مصطفوی، حسن (1385ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
مظفر، محمد رضا (1366ش)، المنطق، قم: اسماعیلیان.
مظفر، محمدرضا (1387ش)، أصول الفقه، تحقیق: عباس‌علی زارعی سبزواری، قم: بوستان کتاب.
معارف، مجید (۱۳۸۵ش)، نقل به معنی در حدیث، علل و پیامدهای آن، پژوهشنامه قرآن و حدیث، سال 1، شماره 1، صص7-24.
مغربی، نعمان بن محمد (1385ش)، دعائم الإسلام، تحقیق: آصف فیضی، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام.
نواب، سید‌ابوالحسن؛ و رضایی، اسدالله (۱۴۰۰ش)، خاستگاه، تهافت و توافق امامیه و اهل سنت در انواع مقاصد شرع، پژوهش‌های فقهی، سال 47، شماره 17، صص1183-1210.
نوری، حسین بن محمدتقی (1408ق)، مستدرک الوسائل، بیروت: موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث.
Daneshgar, Majid. (2023). The Qurʾān and science, part III: Makers of the scientific miraculousness. Zygon: Journal of Religion and Science, 58(4), 1005-1028.
Delpierre, Cyrille; & Lefèvre, Thomas. (2023). Precision and personalized medicine: What their current definition says and silences about the model of health they promote. Implication for the development of personalized health. Frontiers in Sociology, 8, 1-5.
Goadsby, Peter J. (2022). Headache. In J. Loscalzo, A. Fauci, D. Kasper, S. Hauser, D. Longo, & J. L. Jameson (Eds.), (J. Loscalzo, A. Fauci, D. Kasper, S. Hauser, D. Longo, & J. L. Jameson, Eds.), Harrison’s Principles of Internal Medicine (21st ed.). New York: McGraw-Hill Education.
Loscalzo, Joseph; Fauci, Anthony; Kasper, Dennis; Hauser, Stephen; Longo, Dan; & Jameson, J. Larry. (2022). The Practice of Medicine. In Harrison’s Principles of Internal Medicine (21st ed., pp. 1-8). New York: McGraw-Hill Education.
Sackett, D.L.; Rosenberg, W.M.; Gray, J.A.; Haynes, R.B.; & Richardson, W.S. (1996). Evidence based medicine: what it is and what it isn’t. BMJ, 312(7023), 71-72.
Surana, Neeraj K.; Dinarello, Charles A.; & Porat, Reuven. (2022). Fever. In J. Loscalzo, A. Fauci, D. Kasper, S. Hauser, D. Longo, & J. L. Jameson (Eds.), (J. Loscalzo, A. Fauci, D. Kasper, S. Hauser, D. Longo, & J. L. Jameson, Eds.), Harrison’s Principles of Internal Medicine (21st ed.). New York: McGraw-Hill Education. | ||
|
Statistics Article View: 95 |
||