News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 518 |
| Number of Articles | 4,516 |
| Article View | 9,591,600 |
| PDF Download | 5,357,066 |
حدیث «دگرگونی قلب مومن میان انگشتان خداوند» در رهیافت‌های حل مشکل از منظر محدثان | ||
| مطالعات قرآن و حدیث | ||
| Article 6, Volume 18, Issue 2 - Serial Number 36, January 1404, Pages 133-156 | ||
| Document Type: علمی - پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/qhs.2025.246312.3959 | ||
| Author | ||
| پوران میرزائی* | ||
| دانشیار گروه حدیث، دانشکده علوم و معارف حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث، تهران، ایران. | ||
| Receive Date: 15 May 2024, Revise Date: 27 October 2024, Accept Date: 28 October 2024 | ||
| Abstract | ||
| میان روایات اعتقادی، احادیثی به چشم می‌خورند که از یک سو، اخذ معنای ظاهری آنها با باورهای شیعی و عقلی در تعارض است و از دیگر سو، اعتبارشان مانع می‌شود که آنها را به راحتی کنار گزارد. قرار داشتن قلب مؤمن در میان دو انگشت از انگشتان خداوند متعال، از این دست روایات است که علاوه بر ظاهری تجسیم‌گونه، با صراحت بر عدد و ترکیب دلالت می‌کند. از آنجا که خداوند سبحان، از چنین تعابیری منزه است، چگونگی انطباق این اخبار با باورهای توحیدی، مسئله‌ای است که همت اندیشوران را به خود معطوف داشته است. پژوهش حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی سعی دارد با تحلیل گونه‌های نقل، رهیافت‌های خروج از مشکل در این روایت را به تصویر بکشد. ثمره این تلاش، تبیین رویکردهای حلی در پنج گونه نقل و نیز نمایان‌سازی رخداد خطا در قلم عالمان، از انتساب حدیث گرفته تا زیادت، نقصان و غیره است. بر خلاف تصور رایج، اصل این روایت در امامیه، از مفردات صدوق است و کثرت نقل آن صرفاً به منقولات اهل سنت بازمی‌گردد وآنچه متفق فریقین است دلالت اجمالی معناست که از دعای غریق برداشت می‌شود. قوت إسناد که مکشوف از ترسیم شبکه اسانید روایات و بررسی درایه‌ای طرق نقل است، مانع از پذیرش نقد سندی و رویکرد انکاری است. همچنین به رغم تصور رایج موافقان حدیث که تأویل به «تسلط و قدرت خداوند بر قلوب» را معنای اصلی حدیث می‌دانند، تحلیل بیش از هفت وجه معنایی مختلف در رویکرد تأویلی، معنایی فراتر از «تسلط و قدرت» را در ذهن تداعی می‌کند. | ||
| Keywords | ||
| انگشتان خداوند; تصریف قلوب; مشکل الحدیث; راهکار حل احادیث مشکل | ||
| References | ||
|
آلوسی، نعمان بن محمود (1401ق)، جلاء العینین فی محاکمة الأحمدین، مطبعة المدنی.
آملی، سید حیدر (1368ش)، جامع الاسرار ومنبع الانوار، بی‌جا، انتشارات علمى و فرهنگى.
ابن ابی شیبه، عبد الله بن محمد (1409ق)، المصنف، تحقیق وتعلیق: سعید اللحام، بیروت، دار الفکر.
ابن ابی عاصم، عمرو (1411ق)، الآحاد والمثانی، بیروت، دار الدرایه.
ابن ابی عاصم، عمرو (1413ق)، کتاب السنة، بیروت، المکتب الاسلامی.
ابن اثیر، مجد الدین مبارک بن محمد (1364ش)، النهایة فی غریب الحدیث والأثر، قم، مؤسسة إسماعیلیان.
ابن راهویه، إسحاق (1412ق)، المسند، الدکتور عبد الغفور عبد الحق حسین برد البلوسی، المدینة، مکتبة الإیمان.
ابن جوزی، عبد الرحمن (1413ق)، دفع شبه التشبیه بأکف التنزیه، تحقیق وتقدیم: حسن السقاف، الأردن، دار الإمام النووی.
ابن جوزی، عبد الرحمن (1413ق)، کشف المشکل من حدیث الصحیحین، الریاض، دار الوطن للنشر.
ابن حجر، احمد بن علی(بی‌تا)، فتح الباری، بیروت، دار المعرفة.
ابن حزم اندلسى، علی بن احمد (1416ق)، الفصل فی الملل و الأهواء و النحل، بیروت، بی‌نا.
ابن حنبل، احمد (بی‌تا)، المسند، بیروت، دار صادر.
ابن شاذان، فضل (1351ش)، الإیضاح، السید جلال الدین الحسینی الأرموی، تهران، مؤسسة انتشارات وچاپ دانشگاه تهران.
ابن عربى، محیى الدین (1414ق)، التوحید و العقیدة، محمود غراب، دمشق، بی‌نا.
ابن ماجه، محمد بن یزید (بی‌تا)، السنن، تحقیق وترقیم وتعلیق: محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت، دار الفکر.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، محقق و مصحح: میر دامادى، جمال الدین، بیروت، دار الفکر.
ابو حیان الاندلسی، محمد بن یوسف (1422ق)، تفسیر البحر المحیط، بیروت، دار الکتب العلمیة.
پسندیده، عباس (1398ش)، فقه الحدیث 2، قم، دارالحدیث.
ترمذی، محمد بن عیسی (1403ق)، سنن الترمذی، تحقیق وتصحیح: عبد الرحمن محمد عثمان، بیروت، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
ثعلبی، احمد بن محمد (1422ق)، الکشف والبیان عن تفسیر القرآن (تفسیر الثعلبی)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
دویش، احمد بن عبد الرزاق (بی‌تا)، فتاوى اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة والإفتاء، الریاض، بی‌نا.
ذهبی، شمس الدین (1413ق)، سیر أعلام النبلاء، إشراف وتخریج: شعیب الأرنؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1427ق)، مفردات ألفاظ القرآن، قم، مکتبة ذوی القربى.
سبحانی، جعفر (1419ق)، الحدیث النبوی بین الروایة والدرایة، قم، مؤسسة الإمام الصادق (ع).
سبزوارى، ملاهادی (1383ش)، أسرار الحکم، قم، بی‌نا.
سبزوارى، ملاهادی (1377ش)، شرح مثنوى، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
سید رضی، محمد بن الحسین (بی‌تا)، المجازات النبویة، تحقیق وشرح: طه محمد الزیتی، قم، منشورات مکتبة بصیرتی.
سید مرتضى، علی بن الحسین (1325ش)، الأمالی، تصحیح وتعلیق: السید محمد بدر الدین النعسانی الحلبی، قم، منشورات مکتبة آیة الله العظمى المرعشی النجفی.
سید مرتضى، علی بن الحسین (1409ق)، تنزیه الأنبیاء (ع)، بیروت، دار الأضواء.
شبر، سید عبد الله (1432ق)، مصابیح الانوار، قم، موسسة دارالحدیث العلمیة والثقافیة.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1366ش)، شرح أصول الکافی، تهران، بی‌نا.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1422ق)، المبدأ والمعاد، قدمه وصححه: الأستاذ السید جلال الدین الآشتیانی، مکتب الإعلام الإسلامی.
صدوق، محمد بن علی (1417ق)، الأمالی، قم، قسم الدراسات الإسلامیة، مؤسسة البعثة.
صدوق، محمد بن علی (بی‌تا)، التوحید، تصحیح وتعلیق: السید‌هاشم الحسینی الطهرانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
صدوق، محمد بن علی (1385)، علل الشرائع، محمد صادق بحر العلوم، نجف، منشورات المکتبة الحیدریة.
صدوق، محمد بن علی (بی‌تا)، کمال الدین وتمام النعمة، تصحیح: علی أکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.
طباطبایى، سید محمد حسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دار الکتب الاسلامیة.
طبری، محمد بن جریر (1412ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة.
طبرانی، سلیمان بن احمد (1405ق)، مسند الشامیین، حمدی بن عبدالمجید السلفی، بیروت، مؤسسة الرسالة.
طبرانی، سلیمان بن احمد (بی‌تا)، المعجم الکبیر، حمدی عبد المجید السلفی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
طریحی، فخر الدین (1362ش)، مجمع البحرین، تهران، طراوت.
طنطاوی، سید محمد (بی‌تا)، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، بی‌نا.
طوسی، محمد بن حسن (1411ق)، الغیبة، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة.
طوسی، محمد بن حسن (1411ق)، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بیروت، بی‌نا.
عینی، بدر الدین (بی‌تا)، عمدة القاری، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420ق)، التفسیر الکلیر، دار احیاء التراص العربی.
فیض کاشانی، فیض کاشانی، ملامحسن (بی‌تا)، المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، صححه وعلق علیه: علی أکبر الغفاری، قم، حیدری.
قمی، قاضی سعید (بی‌تا)، شرح توحید الصدوق، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
کاتب دینورى، ابو محمد (1405ق)، الاختلاف فی اللفظ و الرد على الجهمیة و المشبهة، بیروت، بی‌نا.
کلینی، محمد بن یعقوب (1363ش)، الکافی، تصحیح وتعلیق: علی أکبر الغفاری، طهران، دار الکتب الإسلامیة.
گلمکانی، رامین و دلبری علی (1401ش)، بررسی سندی و دلالی حدیث «قلب المومن بین اصبعین ...»، حدیث پژوهی، شماره 27 ، صص 70-53.
مازندرانی، مولی محمد صالح (1421ق)، شرح أصول الکافی، تعلیقات: المیرزا أبو الحسن الشعرانی، ضبط وتصحیح: السید علی عاشور، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
متقی هندی، علاء الدین علی (1409ق)، کنز العمال، تصحیح وفهرسة: الشیخ صفوة السقا، بیروت، مؤسسة الرسالة.
مجلسی، محمد باقر (1404ق)، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول (ص)، تصحیح السید هاشم الرسولی، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
مکارم شیرازى، ناصر (1421ق)، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم، بی‌نا.
نجمی، محمد صادق (1419ق)، أضواء على الصحیحین، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة.
نیسابوری، حاکم (بی‌تا)، المستدرک، إشراف: یوسف عبد الرحمن المرعشلی، بی‌جا، بی‌نا.
نیسابوری، مسلم (بی‌تا)، صحیح مسلم، بیروت، دار الفکر. | ||
|
Statistics Article View: 100 |
||