دانشگاه امام صادق علیه السلام
معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه امام صادق علیه السلام
سامانه جامع رسانه‌های جمهوری اسلامی ایران
پرتال نشریات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری MSRT
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام - ISC
ISI Web of Science
Scopus Elsevier
SJR
پایگاه دوآج
پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی - SID
پایگاه مجلات تخصصی نور - Noormags
بانک اطلاعات نشریات کشور - Magiran
پرتال جامع علوم انسانی - Ensani
پایگاه مرجه دانش - Civilica
پایگاه مرجع مجلات علمی
مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری

 News

 Statistics

Number of Journals20
Number of Issues518
Number of Articles4,516
Article View9,591,577
PDF Download5,357,007
سلطانی‌فرد, ., محمدی, . (2024). کاوشی نو در گستره مفهومی قاعده «نفی غرر» و انطباق‌سنجی خرید و فروش «ارزهای رمزپایه» با آن. Islamic Political Thought, 25(4), 837-882. doi: 10.30497/law.2024.245837.3494
جواد سلطانی‌فرد; احمد محمدی. "کاوشی نو در گستره مفهومی قاعده «نفی غرر» و انطباق‌سنجی خرید و فروش «ارزهای رمزپایه» با آن". Islamic Political Thought, 25, 4, 2024, 837-882. doi: 10.30497/law.2024.245837.3494
سلطانی‌فرد, ., محمدی, . (2024). 'کاوشی نو در گستره مفهومی قاعده «نفی غرر» و انطباق‌سنجی خرید و فروش «ارزهای رمزپایه» با آن', Islamic Political Thought, 25(4), pp. 837-882. doi: 10.30497/law.2024.245837.3494
سلطانی‌فرد, ., محمدی, . کاوشی نو در گستره مفهومی قاعده «نفی غرر» و انطباق‌سنجی خرید و فروش «ارزهای رمزپایه» با آن. Islamic Political Thought, 2024; 25(4): 837-882. doi: 10.30497/law.2024.245837.3494

کاوشی نو در گستره مفهومی قاعده «نفی غرر» و انطباق‌سنجی خرید و فروش «ارزهای رمزپایه» با آن

پژوهش‌نامه حقوق اسلامی
Article 6, Volume 25, Issue 4 - Serial Number 66, October 1403, Pages 837-882    PDF (951.46 K)
Document Type: مقاله پژوهشی
DOI: 10.30497/law.2024.245837.3494
Authors
جواد سلطانی‌فرد* 1; احمد محمدی2
1استادیار، گروه فقه و حقوق خصوصی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران.
2دانش‌آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران.
Receive Date: 02 February 2024,  Accept Date: 13 June 2024 
Abstract
پیشرفت فناوری، علی‌رغم مزایای فراوان، زوایای پنهانی نیز دارد که عدم اطلاع کافی از آن، می‌تواند برای افراد، به‌ویژه در ساحت معاملات مشکل‌آفرین باشد. امروزه یکی از پدیده‌های نوظهور در حوزه اقتصاد، «ارزهای رمزپایه» است. در فقه اسلام برای جلوگیری از وقوع آسیب‌های مالی در جامعه و متضرر شدن مردمان در روابط اقتصادی خود، قواعدی همچون «نفی غرر» وضع شده است. وانگهی، پرسش اصلی این جستار آن است که آیا می‌توان خرید و فروش ارزهای رمزپایه را با استناد به قاعده یادشده شرعاً باطل دانست؟ پژوهشگران با روش توصیفی تحلیلی و رجوع به داده‌های کتابخانه‌ای به این نتایج دست پیدا کرده‌اند که اولاً اصطلاح غرر برخلاف نظر برخی از فقها، به معنای «خطر: احتمال وقوع ضرر» است؛ ثانیاً منظور از «بیع‌الغرر» در روایات، خرید و فروشی است که در آن به دلیل وجود ابهام، دست‌کم یکی از عوضین در هنگام معامله عرفاً در معرض نابودی باشد؛ ثالثاً مواردی همچون فیزیکی نبودن رمزارز و تقابض آن، مبهم بودن ماهیت رمزارز و سازوکار حاکم بر آن‌، نوسانات شدید و بدون محدودیت در این بازار، نامشخص بودن مبدع و نیز پشتوانه ارزهای رمزپایه نمی‌تواند موجب تحقق غرر در معاملات این بازار شود؛ چه اینکه، زمانی از غرر در یک معامله سخن به میان می‌آید که نسبت به دست‌کم یکی از عوضین، آن هم در هنگام معامله ابهام وجود داشته باشد، درحالی‌که در هنگام معامله رمزارزها نسبت به وجود، حصول و اوصاف هیچ‌یک از عوضین ابهامی وجود ندارد؛ از طرفی هرگونه تردید نسبت به وضعیت اقتصادی آن‌ها در آینده مانند نوسان قیمت‌ها نیز اساساً ارتباطی با قاعده «نفی غرر» نخواهد داشت. ازاین‌رو نمی‌توان معاملات ارزهای رمزپایه را با استناد به این قاعده باطل دانست.
Keywords
غرر; خطر; ریسک; جهل; خدعه; رمزارز; ارز دیجیتال
References
  1. قرآن کریم.
  2. آل‌کاشف‌الغطاء، محمدحسین (1422ق). تحریر المجله. قم: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیه.
  3. ابن‌اثیر جزری، مبارک‌بن‌محمد (1367). النهایه فی غریب الحدیث و الأثر. قم: موسسه اسماعیلیان.
  4. ابن‌ادریس، محمد‌بن‌احمد (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
  5. ابن‌حیون، نعمان (1385ق). دعائم الإسلام. قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام.
  6. ابن‌فارس، احمد (1406ق). مجمل اللغه. بیروت: مؤسسه الرساله.
  7. ابن‌منظور، محمد (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع.
  8. اصبحی، مالک‌بن‌انس (1406ق). موطأ الإمام مالک. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  9. امامی‌خوانساری، محمد (بی‌تا). الحاشیه الأولی علی المکاسب. قم: بی‌نا.
  10. انصاری، مرتضی (1419ق). کتاب المکاسب. قم: تراث الشیخ الأعظم.
  11. ایروانی‌نجفی، علی (1384). حاشیه المکاسب. تهران: کیا.
  12. پورصدقی، رضا و همکاران (1401). واکاوی فقهی غرری بودن معامله بیت‌کوین. فقه و تاریخ تمدن، دوره 8، شماره 3، صص. 20-27.
  13. تاج‌لنگرودی، محمدحسن؛ دهدار، فرزین (1403). چالش‌های استفاده از رمزارزها در نظام حقوقی ج.ا.ایران. حقوق فناوری‌های نوین، دوره 5، شماره 9، صص. 87-106. doi:10.22133/mtlj.2023.401446.1216
  14. تبریزی، جواد (1431ق). ارشاد الطالب الی تعلیق المکاسب. قم: دار الصدیقه الشهیده (سلام‌الله‌علیها).
  15. جمالی، محمد؛ ذوالفقارطلب، مصطفی (1402). غرر و امکان‌سنجی میزان مؤثر آن بر معاملات در فقه اسلامی. مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب، دوره 6، شماره 10، صص. 1-25. doi:10.22034/mfu.2023.62745
  16. جمعی از مؤلفان (بی‌تا). مجله فقه اهل‌بیت علیهم‌السلام. قم: مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام‌.
  17. جوادی‌آملی، عبداللّه، درس خارج فقه، دسترسی در 24/07/1391 و 07/10/1393.
  18. جودمایر، الوشا و همکاران (1399). بلاک‌چین (معرفی بیت‌کوین، رمزارزها و مکانیزم توافق به وجود آمدن آن‌ها) (مدیری و عظیم‌زادگان، مترجمان). تهران: پشتیبان.
  19. جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد (1407ق). الصحاح‌ تاج اللغه و صحاح العربیه. بیروت: دار العلم للملایین.
  20. حاجی‌ملامیرزایی، حامد و همکاران (1399). بلاک‌چین. تهران: انتشارات دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی.
  21. حبیبیان‌نقیبی، مجید و همکاران (1399). بررسی چالش غرر در معامله با رمزارزها (مورد مطالعه بیت‌کوین). کنفرانس بین‌المللی فقه، حقوق و پژوهش‌های دینی. دوره 2. صص. 1-21.
  22. حسینی‌زبیدی، محمدمرتضی (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دار الفکر.
  23. حسینی‌عاملی، محمدجواد (1419ق). مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه. قم: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه.
  24. حسینی‌مراغی، سیدعبدالفتاح (1417ق). العناوین الفقهیه. قم: مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
  25. حکمت‌نیا، محمود و نظری‌علوم، میثم (1396). واکاوی مفهوم مخاطره در قراردادها با تأکید بر مفاهیم قمار و غرر. پژوهشنامه حقوق اسلامی، دوره 18، شماره 46، صص. 5-26. doi:10.30497/law.2018.2140
  26. حلی (محقق)، جعفربن‌حسن (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام‌. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  27. حلی، حسن‌بن‌یوسف (1413ق). مختلف الشیعه فی أحکام الشریعه‌. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
  28. حلی، حسن‌بن‌یوسف (1414ق). تذکره الفقهاء. قم: موسسه آل‌البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث.
  29. حلی، حسن‌بن‌یوسف (1419ق). نهایه الإحکام فی معرفه الأحکام‌. قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام‌.
  30. خویی، سیدابوالقاسم (1365). مستند العروه الوثقی. قم: لطفی.
  31. خویی، سیدابوالقاسم (1377). مصباح الفقاهه. قم: داوری.
  32. خویی، سیدابوالقاسم (1407ق). التنقیح فی شرح العروه الوثقی (الاجتهاد و التقلید). قم: لطفی.
  33. زمخشری، محمود (1979م). أساس البلاغه. بیروت: دار صادر.
  34. سبحانی‌تبریزی، جعفر، درس خارج فقه، دسترسی در 08/09/1388.
  35. سرخسی، محمدبن‌احمد (1409ق). کتاب المبسوط. بیروت: دار المعرفه.
  36. شهید اول، محمدبن‌مکی (1400ق). القواعد و الفوائد فی الفقه و الأصول و العربیه. قم: مفید.
  37. شهید اول، محمد‌بن‌مکی (1414ق). غایه المراد فی شرح نکت الإرشاد. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  38. شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی (1413ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
  39. شهیدی، محمدتقی، درس خارج فقه، دسترسی در 03/11/1397.
  40. صالحی‌علی‌آبادی، حامد و همکاران (1402). واکاوی غرر موثر در فقه امامیه و حقوق ایران و مقایسه آن با حقوق مصر. حقوق اسلامی، دوره 20، شماره 77، صص. 145-183.
  41. صدوق، محمدبن‌علی (1403ق). معانی الأخبار. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏.
  42. صدوق، محمد‌بن‌علی (بی‌تا). عیون أخبار الرضا علیه‌السلام‏. تهران: جهان.
  43. طالب‌احمدی، حبیب (1380). تأثیر غرر در معاملات. علوم اجتماعی و انسانی، دوره 17، شماره 33، صص. 43-55.
  44. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1393ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
  45. طباطبایی‌حکیم، سیدمحسن (1416ق). مستمسک العروه الوثقی. قم: دار التفسیر.
  46. طباطبایی‌حکیم، سیدمحسن (بی‌تا). نهج الفقاهه. قم: 22بهمن.
  47. طباطبایی‌یزدی، سیدمحمدکاظم (1376). سؤال و جواب. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  48. طباطبایی‌یزدی، سیدمحمدکاظم (1420ق). العروه الوثقی. قم: مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
  49. طوسی، محمد‌بن‌حسن (1387). المبسوط فی فقه الإمامیه. تهران: المکتبه المرتضویه.
  50. طوسی، محمدبن‌حسن (بی‌تا). الخلاف. قم: مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
  51. عباسی‌خراسانی، هادی، درس خارج فقه، دسترسی در 27/12/1399 و 30/03/1400.
  52. علیدوست، ابوالقاسم (1382). قاعده نفی غرر در معاملات. اقتصاد اسلامی، دوره 3، شماره 9، صص. 89-106.
  53. علیدوست، ابوالقاسم (1395). فقه و حقوق قراردادها. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  54. عمیدزنجانی، عباسعلی (1388). قواعد فقه (بخش حقوق خصوصی). تهران: سمت.
  55. غروی‌اصفهانی، محمدحسین (1409ق). الإجاره. قم: مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
  56. غروی‌اصفهانی، محمدحسین (1419ق). حاشیه کتاب المکاسب. بی‌جا: دار المصطفى(ص) لإحیاء التراث.
  57. فاضل‌لنکرانی، محمد (1423ق). تفصیل الشریعه (الإجاره). قم: مرکز فقه الأئمه الأطهار علیهم‌السلام.
  58. فاضل‌لنکرانی، محمدجواد، درس خارج فقه، دسترسی در 15/10/1394.
  59. فخرالمحققین، محمدبن‌حسن (1387ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: مؤسسه اسماعیلیان‌.
  60. فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد (1409ق). کتاب العین. قم: هجرت.
  61. فضلی، حسن و همکاران (1398). بلاک‌چین و رمزارزها. تهران: ناقوس.
  62. فیروزآبادی، محمدبن‌یعقوب (1415ق). القاموس المحیط. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  63. فیومی، احمدبن‌محمد (1414ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. قم: مؤسسه دار الهجره.
  64. قشیری‌نیشابوری، مسلم (1412ق). صحیح مسلم. قاهره: دار الحدیث.
  65. کاتوزیان، ناصر (1379). قواعد عمومی قراردادها. تهران: شرکت سهامی انتشار.
  66. محقق‌کرکی، علی‌بن‌حسین (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام‌.
  67. محمدی، ابوالحسن (1373). قواعد فقه. تهران: یلدا.
  68. مددی، مهدی و همکاران (1400). جستار فقهی حقوقی در مسئله قانونمندسازی «ارزهای رمزنگاری شده». مجلس و راهبرد، دوره 28، شماره 105، صص. 303-334.
  69. مروی، جواد، درس خارج فقه، دسترسی در 21/07/1400، 05/08/1400 و 19/08/1400.
  70. مصباحی‌مقدم، غلامرضا؛ رستم‌زاده، اسماعیل (1386). غرر در معاملات اختیارات بر روی سهام از دیدگاه فقه امامیه. جستارهای اقتصادی ایران با رویکرد اقتصاد اسلامی، دوره 4، شماره 8، صص. 36-65.
  71. مطهری، مرتضی (1376). مجموعه آثار استاد شهید مطهرى‏. تهران: صدرا.
  72. مقدس‌اردبیلی، احمد (بی‌تا). مجمع الفائده والبرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
  73. مکارم‌شیرازی، ناصر (1424ق). کتاب النکاح. قم: مدرسه الإمام على‌بن‌أبى‌طالب علیه‌السلام.
  74. مکارم‌شیرازی، ناصر، درس خارج فقه، دسترسی در 22/04/1372.
  75. مور، وارن (1401). ارز دیجیتال برای مبتدیان (روحانی، مترجم). مشهد: دیده‌بان قلم فرتاک.
  76. موسویان، سیدعباس؛ علیزاده‌اصل، محمد (1394). بررسی رابطه ریسک و غرر در بازارهای مالی اسلامی. اقتصاد اسلامی، دوره 15، شماره 59، صص. 65-94.
  77. موسوی‌بجنوردی، سیدحسن (1377). القواعد الفقهیه. قم: الهادی.
  78. موسوی‌خمینی، سیدروح‌اللّه (1410ق). المکاسب المحرمه. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  79. موسوی‌خمینی، سیدروح‌اللّه (1421ق). کتاب البیع. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
  80. میرزاخانی، رضا؛ دعائی، میثم (1402). راهکارها و چالش‌های استفاده از رمزارزها در بازار سرمایه: نگرش فقهی - حقوقی. اقتصاد و بانکداری اسلامی، دوره 12، شماره 45، صص. 7-28.
  81. میرزاخانی، رضا؛ سعدی، حسینعلی (1397). بیت‌کوین و ماهیت مالی - فقهی پول مجازی. جستارهای اقتصادی ایران با رویکرد اقتصاد اسلامی، دوره 15، شماره 30، صص. 71-92. doi:10.30471/iee.2018.1555
  82. میرزای قمّی، ابوالقاسم (1371). جامع الشتات فی أجوبه السؤالات. تهران: کیهان.
  83. نایینی، محمدحسین (1373ق). منیه الطالب فی حاشیه المکاسب. تقریر نجفی‌خوانساری. تهران: المکتبه المحمدیه.
  84. نایینی، محمدحسین (1413ق). المکاسب و البیع. تقریر آملی. قم: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه.
  85. نجفی، محمدحسن (1362). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  86. نراقی، احمد (1417ق). عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  87. نراقی، محمد (1380). مشارق الأحکام. قم: مؤتمر المولی مهدی النراقی.
  88. نورمفیدی، سیدمجتبی، درس خارج فقه، دسترسی در 03/03/1402.
  89. نوروزی، مینا و همکاران (1401). نقش استخراج رمزارزها در توسعه تجارت با رویکرد فقهی. مطالعات فقه اقتصادی، دوره 4، شماره 15، صص. 39-63. doi:10.22034/ejs.2023.334007.1194
  90. نوری، حسین (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏. قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام‏.
  91. هاشمی‌شاهرودی، محمود (1382). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام.
  92. یوسفی، احمدعلی (1377). ماهیت پول و راهبردهای فقهی و اقتصادی آن. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  93. https://www.arzdigital.com
  94. https://www.dar-alifta.org
  95. https://www.eshia.ir
  96. https://www.fazellankarani.com
  97. https://www.iqna.ir
  98. https://www.islamquest.net
  99. https://www.magiran.com
  100. https://www.nobitex.ir
  101. https://www.tgju.org
Statistics
Article View: 623
PDF Download: 608


Journal management system. designed by sinaweb