
Number of Journals | 20 |
Number of Issues | 518 |
Number of Articles | 4,516 |
Article View | 9,584,571 |
PDF Download | 5,345,947 |
کمال انسان از دیدگاه ابنسینا و ابنعربی | ||
حکمت سینوی (مشکوه النور) | ||
Volume 28, Issue 71, January 1403, Pages 53-84 PDF (364.67 K) | ||
Document Type: علمی ـ پژوهشی | ||
DOI: 10.30497/ap.2024.245696.1657 | ||
Author | ||
علی صحبت لو* | ||
استادیار گروه آموزش علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران | ||
Receive Date: 06 January 2024, Revise Date: 18 May 2024, Accept Date: 25 May 2024 | ||
Abstract | ||
مسئله کمال انسان و انسان کامل از مباحث موردتوجه همه ادیان و مکاتب فلسفی، اخلاقی و تربیتی است. کمال نهایی مرتبهای از وجود انسان است که در آن همه استعدادها و قابلیتهای ذاتی، معنوی و انسانی با سیروسلوک به فعلیت میرسد. هدف اصلی این پژوهش بررسی کمال انسان از دیدگاه ابنسینا و ابنعربی است. برای دستیابی به این هدف از روش تطبیقی بهرهگرفتهشدهاست. در رویکرد معرفتی ابنسینا تنها شهود عقلانی کاربرد دارد و نمیتوان از معرفت عرفانی و شهود قلبی سخنگفت. ابنسینا هدف نهایی معرفت و سعادت را شناخت عقلی و علمی، و اتصال به عقل فعال میدانست که مبتنی بر عقل نظری و شهود عقلانی است؛ اما در نظام فکری ابنعربی هر موجودی بهلحاظ هستیشناختی، مظهر اسم یا اسمائی از حقتعالی است و از حیث معرفتشناختی درک او از حق بهمیزان استعداد او در دریافت تجلیات الهی وابسته است. در نظام معرفتی و فکری ابنعربی حقایق متعالی با استمداد از کشفوشهود دریافتمیشوند و از سنخ علم حضوریاند. در نظام معرفتی و فکری ابنعربی کمال انسان مبتنی بر عشق و کشفوشهود به تصویر کشیده شدهاست؛ ازاینرو انسان کامل سینوی در کمال عقل برهانیـ شهودی و با انسان کامل عرفانی ابنعربی منطبق است؛ بنابراین کمال عقل نظری در چارچوب مشّائی اتصال به عقل عملی است و بدون آن ناقص است. در هر دو دیدگاه بیانشده که انسانها دارای مراتبی از کمالاند. کسب این مراتب تدریجی است و انسان پس از طی این سیر استکمالی و صعود در مدارج کمال، در نهایت سلوک خود، به مقام رفیع کمال نهایی خود نائلمیشود. مراجعه به متون دینی و عرفانی ابنعربی نشانداد که او بههیچوجه از اجتماع منفصل نبود؛ بلکه در متن آن قرارداشت و انزوای عارفان و جامعهگریزی را ناصواب میدانست. انسان کامل سینوی در نگرش فلسفیـ عرفانی همان انسان کامل عرفانی ابنعربی است و هیچ برتریای بر انسان کامل عارفان ندارد؛ ازاینرو تنها انسان کامل سینوی به انسان اسلام و قرآن نزدیک نبوده؛ بلکه انسان کامل عرفانی عارفان الهی باتوجهبه خدانمایی کامل وی، همان انسان کامل قرآنی و اسلامی است. | ||
Keywords | ||
انسان; کمال; ابنسینا; ابنعربی | ||
References | ||
قرآن کریم (1398). محمدمهدی فولادوند، مترجم. تهران: نشر پیام. آذربایجانی، مسعود (1375). انسان کامل (مطلوب) از دیدگاه اسلام و روان شناسی. روش شناسی علوم انسانی، 3(9)، 6-21. ابنسینا، ابوعلی (1390). الإشارات و التنبیهات (جلد 1 و 2) (حسن ملک شاهی، شارح و مترجم). تهران: سروش. ابنسینا، ابوعلی (1379). الإشارات و التنبیهات (جلد ۳). تهران: مطبعه الحیدری. ابنسینا، ابوعلی (1404هـ.ق). التعلیقات (بهکوشش عبدالرحمن بدوی). تهران: مکتب الاعلام الاسلامی. ابنسینا، ابوعلی (1988م). المذهب التربوی عند ابنسینا (عبدالأمیر شمسالدین، بهتألیف و گردآوری). بیروت: الشرکه العالمیه للکتاب. ابنسینا، ابوعلی (1366). حی بن یقظان (جلد ۱) (جوزجانی، ترجمة و شرح فارسی منسوب به او). تهران: چاپ هانری کوربن. ابنسینا، ابوعلی (1376). الإلهیات من کتاب الشفاء (حسن حسنزادة آملی، بهتحقیق). قم: مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی. ابنسینا، ابوعلی (1405هـ). الهیات الشفاء، المنطق (تصدیر طه حسین پاشا). قم: مکتبه آیتالله المرعشی النجفی. ابنسینا، ابوعلی (1391). مجموعهرسائل شیخالرئیس ابنسینا (محمود طاهری، تصحیح و ترجمة). قم: آیت اشراق. ابنسینا، ابوعلی (1395). النفس من کتاب الشفاء (تحقیق و تنظیم کتاب حسن حسنزادة آملی). قم: بوستان کتاب قم ابنسینا، ابوعلی (1364). النجاه فی الحکمه المنطقیه و الطبیعیه و الإلهیه. تهران: ناشر مرتضوی ابنعربی، محیالدین (1367الف) رسائل ابنعربی (نجیب مایل هروی، تصحیح و تعلیق). تهران: مولی. ابنعربی، محیالدین (1367ب). فصوصالحکم (جلد 1) (محسن جهانگیری، تصحیح). تهران: انتشارات دانشگاه تهران ابنعربی، محیالدین (1396). فصوصالحکم و نقشالفصوص (حیدر شجاعی، مترجم). تهران: انتشارات شهر پدرام. ابنعربی، محیالدین (1309). فصوصالحکم (بالی افندی، شارح). بیجا: مطبعه العثمانیه. ابنعربی، محیالدین (بی تا). الفتوحات المکیه. بیروت: دار صادر. ادیانی، سید یونس (1384). بازشناسی فلسفة ابنسینا. تهران: انتشارات نقش جهان. اسماعیلی، سید محمد؛ کریمینیا، محمدمهدی و انصاری مقدم، مجتبی (1400). تحلیل سیمای انسان کامل از دیدگاه ابنعربی. مجلة پژوهش و مطالعات علوم اسلامی، 3 (26)، 78ـ88. اعرافی، علیرضا؛ فتحعلیخانی، محمد؛ فصیحی زاده، علیرضا و فقیهی، علینقی (1377). آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن (جلد ۱ و ۲). قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. بخشنده بالی، عباس؛ ابراهیمی، حسن؛ مصطفوی، زهرا و کوچنانی، قاسمعلی (1395). انسان کامل با تأکید بر کارکردهای دنیوی: بررسی دیدگاه ابنعربی و ملاصدرا. انسانپژوهی دینی، 13(36)، 5۱ـ7۱. بهشتی، سعید و ناظر حسینآبادی، مسلم (1391). تربیت عرفانی بر اساس حکمت سینوی (مفهوم، مبانی، اصول، روشها). حکمت سینوی (مشکوه النور)، 16 (48)، 91ـ107. بیرونی کاشانی، راضیه؛ باقری، خسرو و زیباکلام، فاطمه (1391). تبین عناصر فلسفه اخلاقیـ اجتماعی ابنسینا و دلالتهای آن در تربیت اخلاقی. پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت، 2(۲)، ۵۷ـ۷۴. حسنزادة آملی، حسن (1378). ممد الهمم در شرح فصوص الحکم شیخ اکبر محییالدین بن عربی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد خادمی، عینالله (1390). نظام فیض از دیدگاه فیلسوفان مسلمان. تهران: دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی. ذبیحی، محمد (1387). فلسفة مشاء با تکیهبر اهم آراء ابنسینا. تهران: سمت. رزم آرا، یزدان؛ مسعودی، جهانگیر و جوارشکیان، عباس (1401). گرایش ابنسینا به عرفان و معرفت شهودی در مقایسه با ملاصدرا، حکمت سینوی (مشکوه النور)، 26(68)، 137ـ172. سعدی شیرازی، ابومحمد مُشرفالدین مُصلِح بن عبدالله بن مشرف (1402). غزلیات سعدی (نسخة تصحیح شدة محمدعلی فروغی). تهران: انتشارات ققنوس. شریف (سید) رضی، محمدحسین (1391). نهجالبلاغه (محمد دشتی، مترجم). قم: مؤسسة تحقیقاتی امیرالمومنین (ع). شهبخش، آمنه (1388). شناخت و تبیین انسان کامل در حوزة عرفان عملی. فصلنامة ادبیات فارسی، ۵ (24)، 130ـ ۱۷۸. صحبتلو، علی (1402). نقد و مقایسة انسان فرهیخته سند تحول ازنظر ابنسینا. فصلنامة تعلیم و تربیت، 39 (2)، 250ـ227. عبداللهی، مهدی (1390). کمال نهایی انسان و راه تحصیل آن از دیدگاه فیلسوفان اسلامی. قم: انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره). فروزانفر، بدیعالزمان (1360). جشننامة ابنسینا «ابوعلی و تصوف». تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. فنایی اشکوری، محمد؛ و دیگران (1390). درآمدی بر تاریخ فلسفة اسلامی (جلد ۱). تهران: انتشارات سمت. قیصری، داودبنمحمد (1394). شرح قیصری بر فصوصالحکم ابنعربی (دورة 2 جلدی). تهران: مولی. قراملکی، فرامرز. (1385). روششناسی مطالعات دینی. مشهد مقدس: دانشگاه علوم اسلامی رضوی. کاملان، محمدصادق (1398). عرفان در مکتب ابنسینا. هستی و شناخت، 6 (12)، 53ـ 73. کربن، هانری (1373). شکوفایی فلسفه در اسلام (عیسی سپهبدی، مترجم). مجله ادبیات دانشگاه تهران، 6 (1)، 29-37. محمدی، روحاله (1399). بازشناسی مفهوم «عقل معاش» و وجوه آن ازمنظر دانشمندان اسلامی. نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان، 10(2)، 177-200. مولانا، جلالالدین محمد بلخی (1402). شرح جامع مثنوی معنوی (دفتر چهارم و پنجم) (کریم زمانی، شارح). تهران: اطلاعات. میرزایی، علیرضا (1401). پژوهشی در دیدگاههای کلامی ابنسینا. حکمت سینوی (مشکوه النور)، 26 (68)، 119ـ 136. مفتاح، عبدالباقی (1385). کلیدهای فهم فصوصالحکم محیالدین ابنعربی (داود اسپرهم، مترجم). تهران: علم. نصر، سید حسین (1962). سه حکیم مسلمان (احمد آرام، مترجم). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. نصری، عبدالله (1376). سیمای انسان از دیدگاه مکاتب. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی. | ||
Statistics Article View: 429 PDF Download: 379 |