News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,499,811 |
| PDF Download | 4,503,992 |
تبیین امکان واقع‌نمایی معقولات عقل بالملکه؛ برمبنای ادراک حضوری حسی (ازمنظرِ حکمت سینوی) | ||
| حکمت سینوی (مشکوه النور) | ||
| Volume 28, Issue 71, January 1403, Pages 85-103 PDF (429.45 K) | ||
| Document Type: علمی ـ پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/ap.2024.245945.1671 | ||
| Author | ||
| میثم عزیزیان مصلح* | ||
| دکترای فلسفه دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران. | ||
| Receive Date: 01 March 2024, Revise Date: 10 April 2024, Accept Date: 05 May 2024 | ||
| Abstract | ||
| تبیین امکان واقع‌نمایی معقولات عقل بالملکه (معقولات نخستین) از مسائل مهم معرفت‌شناسی است. دو نگاه در تبیین این مسئله قابل‌ِذکر است: اول اینکه عقل نظری در مرتبة عقل بالملکه واجد معقولات نخستین (غیراکتسابی) است و این معقولات فی‌نفسه، مستقل از هر چیزِ خارج از عقل، معتبر اند؛ دوم اینکه احراز واقع‌نمایی معقولات نخستین بدون اتکا به درک حضوری حسی امکان‌پذیر نیست. در سنت فلسفه اسلامی بیشتر در مبحث «مراتب عقل نظری» بر این وابستگی تأکیدشده‌است؛ اما در بازخوانی معرفت‌شناسی ابن‌سینا، عموماً به عباراتی توجه‌شده‌است که استقلال عقل از حس یا هر امر خارج از عقل را نشان‌می‌دهد. در مقاله پیش‌رو پس از تقریر و نقد دیدگاه اول، نشان‌خواهیم‌داد که آراء ابن‌سینا مؤید دیدگاه دوم است و هر نوع بازخوانی دیدگاه معرفت‌شناختی ابن‌سینا در این زمینه، بدون توجه به آراء وی در مبحث «مراتب عقل نظری» و وابستگی عقل به درک حضوری حسی، منطبق بر دیدگاه وی نیست. به‌طور اجمال طبق دیدگاه برگزیده، «محسوس بالذات» اولین واقعیت نفسانی است که نفس به آن متصل‌‌می‌شود. این اتصال پیشینِ نفس به واقعیت نفسانیْ منشأ تحقق (معد) و مناط اعتبار معقولات نخستین است؛ لذا عقل نظری به‌وجهی متکی به درک حضوری حسی است؛ در عین اینکه به‌وجهی دیگر مستقلّ از حس است. | ||
| Keywords | ||
| عقل نظری; عقل بالملکه; محسوس بالذات; معقول نخستین; کلیت; ابن‌سینا | ||
| References | ||
|
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1381 ه.ش). الإشارات و التنبیهات. قم: ب‍وس‍ت‍ان کتاب قم (مرکز النشر التابع لم‍ک‍ت‍ب الإعلام الإسلامی). ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1376 ه.ش). الإلهیات من کتاب الشفاء (علامه حسن‌زاده آملی، به‌تحقیق). قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم. مرکز انتشارات. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1379 ه.ش). النجاه. تهران: دانشگاه تهران (مؤسسة انتشارات و چاپ). ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1375 ه.ش). النفس من کتاب الشفاء (علامه حسن‌زادة آملی، به‌تحقیق). قم: مکتب الإعلام الإسلامی (مرکز النشر). ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1404 ه ق). تعلیقات (عبد الرحمن بدوی، به‌تحقیق). بیروت: مکتبه الاعلام الاسلامی. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1953 م). رسائل (جواب اسئله ابی‌ریحان) (حلمی ضیاء، به‌تصحیح) (جلد ۲). استانبول: مطبعه ابراهیم خروز. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (ه.ش - الف). دانشنامة علائی (طبیعیات). همدان: دانشگاه بوعلی سینا. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (بی‌تا). رساله فی الحدود (الرسائل فی الحکمة و الطبیعیات). قاهره: دار العرب. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1360 ه.ش). رسائل (ضیاءالدین دری، مترجم). تهران: مرکزی. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1383 ه.ش - ب). رساله نفس. همدان: دانشگاه بوعلی سینا. ابراهیمی دینانی، غلام‌حسین (1380 ه.ش). قواعد کلی فلسفی در فلسفة اسلامی (جلد ۱). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. آشتیانی، جلال‌الدین (1378 ه.ش). منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران (جلد ۱). قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم. مرکز انتشارات. حائری مازندرانی، محمدصالح (1362 ه.ش). حکمت بوعلی سینا (جلد ۳). تهران: علمی، 1362. حسین‌زاده، محمد (1385 ه.ش). پژوهشی تطبیقی در معرفت‌شناسی معاصر. چاپ دوم. قم: مرکز انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) سعادت مصطفوی، حسن (1387 ه.ش). شرح اشارات و تنبیهات نمط سوم. تهران: دانشگاه امام صادق (ع). صدرالدین شیرازی، محمد‌بن‌ابراهیم (1368 ه.ش). الحکمه المتعالیه فی الأسفار العقلیه الأربعه (جلد ۳). قم: مکتبة المصطفوی. عارفی، عباس (1388 ه.ش). مطابقت صور ذهنی با خارج. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. فیاضی، غلامرضا (1387 ه.ش). درآمدی بر معرفت‌شناسی (چاپ دوم). قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره). مصباح، محمدتقی (1386 ه.ش). شرح الهیات شفاء (جلد ۱). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) (مرکز انتشارات). ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1392 ه.ش). الإشارات و التنبیهات (حسن ملک‌شاهی، مترجم) (جلد 1). تهران: صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران. انتشارات سروش. نائیجی، محمدحسین (1387 ه.ش). ترجمه و شرح کتاب نفس شفا. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) (مرکز انتشارات). | ||
|
Statistics Article View: 209 PDF Download: 250 |
||