
Number of Journals | 20 |
Number of Issues | 508 |
Number of Articles | 4,394 |
Article View | 8,249,454 |
PDF Download | 4,245,594 |
رویکردی نو در معناشناسی «اتحاد عقل و عاقل و معقول» ازدیدگاه ابنسینا | ||
حکمت سینوی (مشکوه النور) | ||
Article 10, Volume 27, Issue 70, July 1402, Pages 201-221 PDF (700.35 K) | ||
Document Type: علمی ـ پژوهشی | ||
DOI: 10.30497/ap.2024.245905.1669 | ||
Author | ||
سید حامد هاشمی* | ||
دکتری فلسفه و کلام اسلامی مؤسّسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران، تهران، ایران. | ||
Receive Date: 28 February 2024, Revise Date: 20 March 2024, Accept Date: 14 April 2024 | ||
Abstract | ||
برخی از عبارات ابنسینا دربارۀ نفس ناطقه و رابطۀ آن با معقولات، به اثبات اتحاد عاقل و معقول تصریح دارد و برخی دیگر، آشکارا بیانگر بطلان این نظریه است. همین امر، موجب اختلاف میان فیلسوفانِ پس از وی درخصوص نظر نهایی او دربارۀ این مسئله شده است. عدهای از ایشان بیان ابنسینا را دربارة این مسئله متناقض دانسته، و رویکردی انتقادی نسبت به آن داشتهاند. گروهی دیگر سعی کردهاند تا بهگونهای این تناقض را رفع کنند؛ اما ظاهراً هیچیک از دو دستۀ مذکور، راه صواب را نپیمودهاند. در این مقاله، پس از ارزیابی آراء مطرحشده، اولاً: با نگاهی جامع به آثار ابنسینا به بیان معانی اصطلاحات مهم در مسئلۀ اتحاد عاقل و معقول پرداختهایم؛ ثانیاً: رابطۀ نفس با قوای عقلی را کاویدهایم؛ ثالثاً: معناشناسی اتحاد عقل، عاقل و معقول ازدیدگاه ابنسینا را تبیین کرده، و در ضمن آن، کیفیت اتحاد نفس با معقولات را در معیت بدن و در مفارقت از آن توضیح دادهایم. درمجموع، چنین به نظر میرسد که عبارات ابنسینا درخصوص نظریة اتحاد، هیچ تناقضی باهم ندارند و بیتوجه به معانی مختلف اتحاد در آثار او و نیز تفکیکنکردن مواطن گوناگونی که ابنسینا درخصوص رابطۀ نفس با معقولات بیان کرده است، به توهم تناقض در مسئلۀ مذکور انجامیده است. ابنسینا اتحاد نفس با معقولات را اثبات میکند و آن را از جهتی شبیه اتحاد ماده و صورت میداند. ازدیدگاه وی این اتحاد، در نفسِ همراه با بدن، با صورت معقول خاص تا زمان عدم اِعراض نفس از آن برقرار است؛ اما نفس با پیمودن مراحل کمال و مفارقت از بدن میتواند با دریافت دفعی همۀ معقولات و اتحاد با آنها عالَمی عقلی مطابق با عالَم عینی شود. | ||
Keywords | ||
ابنسینا; اتحاد ماده و صورت; دریافت دفعی معقولات; عاقل و معقول; عالَم عقلی; معناشناسی اتحاد; نفس و معقولات | ||
References | ||
ابنسینا، حسین بن عبدالله (1396 الف). الإشارات والتنبیهات (مجتبی زارعی، بهکوشش). قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.
ابنسینا، حسین بن عبدالله (1391). التعلیقات (سیدحسین موسویان، بهکوشش). تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
ابنسینا، حسین بن عبدالله (1380 ق). الشفاء، الإلهیات (الأب قنواتی و سعید زاید، بهکوشش). قاهره: الهیئة العامة لشؤون المطابع الأمیریة.
ابنسینا، حسین بن عبدالله (1433 ق). الشفاء، الطبیعیات، السماء والعالم (محمود قاسم، بهکوشش). قاهره: الهیئة العامة لشؤون المطابع الأمیریة.
ابنسینا، حسین بن عبدالله (1395 ق). الشفاء، الطبیعیات، النفس (الأب قنواتی و سعید زاید، بهکوشش). قاهره: الهیئة العامة لشؤون المطابع الأمیریة.
ابنسینا، حسین بن عبدالله (1978 م). کتاب الإنصاف (عبدالرحمن بدوی، بهکوشش). کویت: وکالة المطبوعات.
ابنسینا، حسین بن عبدالله (1400 ق الف). کتاب الحدود، در مجموعه رسائل ابنسینا. قم: بیدار.
ابنسینا، حسین بن عبدالله (1400 ق ب). کتاب عیون الحکمة، در مجموعه رسائل ابنسینا (عبدالرحمن بدوی، بهکوشش). قم: بیدار.
ابنسینا، حسین بن عبدالله (1396 ب). المباحَثات (محسن بیدارفر، بهکوشش). تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
ابنسینا، حسین بن عبدالله (2007 م). مبحث عن القوی النفسانیة، در مجموعۀ أحوال النفس (رسالة فی النفس وبقائها ومعادها) (أحمد فؤاد الأهوانی، بهکوشش). پاریس: دار بیبلیون.
ابنسینا، حسین بن عبدالله (1363). المبدأ والمعاد (عبدالله نورانی، بهکوشش). تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل با همکاری دانشگاه تهران.
ابنسینا، حسین بن عبدالله (1379). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات (محمدتقی دانشپژوه، بهکوشش). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
احسن، مجید؛ و نوری یالقوزآغاجی، میلاد (1397). بررسی تعارض سینوی در مسئله اتحاد عاقل و معقول. فصلنامۀ فلسفه و کلام اسلامی آینۀ معرفت، 18 (2)، ص 29-42.
افضلزاده، محمدامین (1393). داوری میان ابنسینا و صدرالمتألهین در مسئلة اتحاد عاقل و معقول. حکمت رضوی، ش 32، 33، ص 54-91.
بابادی، فرنوش؛ و سراج، شمساله (1393). تبیین اختلاف آراء ابنسینا در مسئلۀ اتحاد عاقل و معقول. حکمت سینوی، 18 (52)، ص 111-122.
حسنزاده آملی، حسن (1404 ق). اتحاد عاقل به معقول. تهران: حکمت.
سعیدیمهر، محمد (1385). ابنسینا و مسئلۀ اتحاد عاقل با معقول؛ یک معمای تاریخی. پژوهشهای اخلاقی، 2 (2)، ص 189-218.
سهروردی، یحیی بن حبش (1388). التلویحات اللوحیة والعرشیة (نجفقلی حبیبی، بهکوشش). تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1368). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. قم: مکتبة المصطفوی.
فارابی، محمد بن محمد (1381). فصوص الحکم (فصوص الحکمة وشرحه) (علی اوجبی، بهکوشش). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
فخر رازی، محمد بن عمر (1411 ق). المباحث المشرقیة فی علم الإلهیات والطبیعیات. قم: بیدار.
مؤمنی، مصطفی؛ کهنسال، علیرضا؛ و حسینی شاهرودی، سید مرتضی (1393). مسئلۀ اتحاد عاقل و معقول در چنبرۀ تعالی تفکر سینوی. پژوهشهای هستی شناختی، 3 (6)، ص 77-93.
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (1386). شرح الإشارات والتنبیهات (حسن حسنزادۀ آملی، بهکوشش). قم: بوستان کتاب قم.
هاشمی، سید حامد؛ و اسماعیلی، محمدجواد (1401 ش). اتحاد عاقل و معقول در المبدأ و المعاد ابنسینا: تحلیل و تصحیح انتقادی متن. فلسفه و کلام اسلامی، 55 (2)، ص 489-510.
Avicenna (1974). The Life of Ibn Sina (William Gohlman, Translator). Albany, New York: State university of New York press. Üçer, İbrahim Halil (2018). From Identity to Representation: Ibn Sına on the Identity of Knower and Known in the Human Rational Soul (Nurullah Koltaş, Translator). Nazariyat Journal, 4(2), p 1-55. | ||
Statistics Article View: 216 PDF Download: 177 |