News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,444 |
| Article View | 8,509,640 |
| PDF Download | 4,507,261 |
شناسایی مؤلفههای اثرگذار معماری بر تربیت کودک، مبتنی بر رویکرد اسلامی: فضاهای آموزشی پیش‌دبستان | ||
| علوم تربیتی از دیدگاه اسلام | ||
| Volume 12, Issue 25, April 1403, Pages 139-171 PDF (916.43 K) | ||
| Document Type: علمی - پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/esi.2024.244960.1651 | ||
| Authors | ||
| مهسا آقاجان1; سمانه امامی کوپائی* 2 | ||
| 1دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد معماری، واحد دولت‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران. | ||
| 2استادیار گروه معماری، واحد دولت‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران. | ||
| Receive Date: 04 August 2023, Revise Date: 05 April 2024, Accept Date: 23 April 2024 | ||
| Abstract | ||
| تأثیرپذیری کودک از محیط کالبدی پیرامون خود، مؤید جایگاه و نقش معماری در تربیت کودک است. این در حالی است که پژوهشهای اندکی درباره نقش و قابلیت محیط‌های فیزیکی در شکل‌دهی به رفتارها و کنش‌های کودک صورت گرفته است. پژوهش حاضر بنای آن را دارد تا مبتنی بر پژوهشهای صورت گرفته درباره آموزههای تربیتی متون دینی مسلمانان، تبیینی از مؤلفههای کالبدی و راهکارهای مؤثر معماری بر تربیت و پرورش کودکان ارائه دهد. پژوهش ازمنظر نوع داده‌ها کیفی است و داده‌ها به 2 روش کتابخانه‌ای و میدانی جمع‌آوری شده‌اند. دراین‌راستا در گام نخست مؤلفههای تربیتی کودک ـ که محیط کالبدی قابلیت پاسخگویی به آنها را دارد ـ ازطریق تحلیل محتوای کیفی مطالعات صورت گرفته، استخراج شدند. بررسی صورت گرفته نشان داد که محبت و مهرورزی، تکریم کودک و دادن عزت‌نفس به او، بازی با کودک و تنوع فعالیت‌ها، آزادی کودکان، تعامل و نشاط اجتماعی، نظم و انضباط فکری، تفکر عقلانی و پرسشگری، الگوگیری و آشنایی با احکام دین از شاخص‌های تربیتی متون دینی است. در گام دوم درجهت تکمیل و لحاظ کارآمدی مؤلفههای استخراجی، مصاحبه نیم‌ساختاریافته با مربیان 5 پیش‌دبستانی در اصفهان انجام شد. مربیان به‌صورت هدفمند انتخاب شدند و مصاحبه‌ها تا اشباع نظری ادامه یافت. درنهایت درراستای انطباق نتایج با نظر کودکان از آنها خواسته شد تا فضای آموزشی مطلوب خود را نقاشی کنند. یافته‌های پژوهش ضمن تأیید نقش مهم محیط کالبدی در پاسخگویی به این مؤلفههای تربیتی، نهایتاً نشان داد که توجه به مؤلفههای محیطی همچون آرامش و امنیت روانی، تنوع و جذابیت فضایی، ارتباط با طبیعت، انعطاف‌پذیری، تعاملات گروهی و گاه بازی در فضای معماری می‌تواند قابلیت محیط را درجهت تربیت کودک ارتقاء دهد. | ||
| Keywords | ||
| تربیت; کودک; فضای معماری; رویکرد اسلامی; پیش‌دبستان | ||
| References | ||
|
آقاصفری، علی؛ و حسن مظاهری، عامل (1400). تحلیل شیوههای مهروزری در تربیت دینی کودک ازمنظر روایات. مطالعات حدیث‌پژوهی، 6 (11): 64-88.
اشرفی، زینب؛ کیهان، جواد؛ ملکی، صادق؛ و یاری، جهانگیر (1400). طراحی الگوی مطلوب برنامه درسی تربیت دینی در دوره پیش‌دبستان، مسائل کاربردی تعلیم‌وتربیت اسلامی، 6(1): 7-30
استنهاوس، گلن (1388). کلیدهای پرورش اعتماد به نفس در کودکان و نوجوانان، ترجمه ناهید آزادمنش. تهران: انتشارات صابرین.
بهشتی، سعید؛ و منطقی، یگانه (1390). بررسی نقش بازی در تربیت کودک از دیدگاه قرآن و سنت معصومین (ع)، اندیشه‌های نوین تربیتی، 7 (6): 91-114.
بهشتی، احمد (1391). اسلام و بازی کودکان. تهران: چاپ و نشر بین‌الملل.
باقری، محمد؛ و عظمتی، حمیدرضا (1390). فضای کالبدی به‌مثابه برنامه درسی، پرورش خلاقیت کودکان. فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران، 6(22)، 163-184.
پاکزاد، جهانشاه (1391)، الفبای روان‌شناسی محیط برای طراحان. تهران: آرمانشهر.
پارسا، پریا؛ میرغلامی، مرتضی؛ و قره‌بگلو، مینو (1398). شهر مربی کودک؛ بازتولید الگوی شهر دوست‌دار کودک در بستری ایرانی ـ اسلامی. فصلنامه پژوهشهای معماری اسلامی، 22(7): 109-130.پراز، محمدرضا؛ جوهری، امیرمحمد؛ و رضایی، مسعود (1399). تربیت کودک از دیدگاه اسلام. پژوهش و مطالعات علوم اسلامی، 2 (16): 59- 69.
حیدری، ناهید؛ بهشتی، سعید؛ دلاور، علی؛ و ایمانی، محسن (1400). تبیین تحلیلی تربیت عبادی کودک براساس اندیشه تربیتی ابن‌سینا. تربیت اسلامی، 6(36): 93-111.
خلیلی، خدیجه (1381). تربیت کودک از دیدگاه قرآن، سنت و روان‌شناسی. (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد)، دانشکده علوم انسانی. دانشگاه قم، قم، ایران.
رمضانی، فاطمه؛ و حیدری، مسعود (1391). روشهای تربیت اجتماعی کودک براساس قرآن و نهج‌البلاغه. پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 9(6): 1-19.
رنجبر، بتول (1394). آموزش رفتار اجتماعی ـ تربیتی به کودکان ازمنظر آیات و روایات. پایان‌نامه جهت دریافت درجه کارشناسی‌ارشد رشته و گرایش (علوم قرآن و حدیث).
رضایت، غلامحسین؛ و رضایت، فاطمه (1394). روشهای تربیت کودک تا 7سالگی در اندیشه امام علی (ع). پژوهش در مسائل تعلیم‌وتربیت اسلامی، 23 (27): 55-76.
رزاقی هریکنده‌ئی، هادی؛ و صادقی آهنگری، رقیه (1400). ایجاد محیط تربیتی مساعد و تأثیر آن در بهبود تربیت با تأکید بر سوره اعراف. فصلنامه مطالعات قرآنی، 12 (45): 197-221.
سانتراک، جان دبلیو (1387). روان‌شناسی تربیتی. (ترجمه شاهده سعیدی، مهشید عراقچی و حسین دانش‌فر). تهران: رسا.
ستاری، علی؛ و صفرنواده، الهام (1398). مبانی انسان‌شناختی پرورش جسمانی کودک در تربیت اسلامی با تأکید بر نقش بازی‌های فیزیکی. علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، 7 (13): 99- 116.
شاه‌چراغی، آزاده؛ و بندرآباد، علیرضا (1394)، محاط در محیط، کاربرد روان‌شناسی محیط در معماری و شهرسازی. تهران: جهاد دانشگاهی.
شریفی، عنایت (1398). بررسی تطبیقی روشهای تعلیم‌وتربیت کودک در نظام تربیتی اسلام و پراگماتیسم. آموزههای تربیتی در قرآن و حدیث، 5 (1) : 23-42.
شمشیری، بابک؛ و نوذری، مرضیه (1390). آسیبهای تربیت دینی کودکان مقاطع پیش‌دبستانی ازنظر متخصصان علوم تربیتی، روان‌شناسی، علوم دینی، ادبیات کودک و مربیان پیش‌دبستانی. تربیت اسلامی، 6 (12): 51- 73.
شفیعپور، پریا؛ کیانی، مصطفی؛ و طباطبائیان، مریم (1397). نقش طراحی فضای بازی در پرورش خلاقیت کودکان. فصلنامه معماری و شهرسازی آرمانشهر، 23: 53-63.
صیدی، معصومه (1392). روان‌شناس رفتار کودک. تهران: شلاک.
صادقیان، عفت؛ سعادتمند، زهره؛ و براتعلی، مریم (1401). استلزامات تربیتی تربیت غیرکلامی در آموزههای اسلامی (احادیث و روایات)، فصلنامه سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، 6(1): 31-18.
طباطبائیان، مریم؛ عباسعلی‌زاده، ساناز؛ و فیاض، ریما (1393). بررسی تأثیر طبیعت بر خلاقیت کودک. معماری و شهرسازی آرمانشهر. 17: 91- 102.
طاهرسیما، سارا؛ ایرانی بهبهانی، هما؛ و بذرافکن، کاوه (1394). تبیین نقش آموزشی فضای باز در مدارس ایران با مطالعه تطبیقی مدارس سنتی تا معاصر. پژوهشهای معماری اسلامی، 3(6): 55-70.
عرفانی، محمدنظیر؛ و حسن رضوی، سیدکمال (1399). شیوه‌ها و شرایط تشویق در تربیت اخلاقی کودک ازمنظر روایات. مطالعات حدیث‌پژوهی. 5(10): 49- 67.
علیزاده، مژده (1400). اصول حاکم بر تربیت فرزند ازمنظر سیره تربیتی والدها در قرآن کریم. علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، 9 (17): 329-357.
عینیفر، علیرضا؛ ایزدی، عباسعلی؛ و قره‌بلگو، مینو (1391). گونهشناسی روشهای تحقیق در مطالعات محیطی کودکان. نامه معماری و شهرسازی، 9: 87-103.
عسکرپور، زهرا؛ نجفی، محمد؛ و نوروزی، رضا علی (1399). مفهوم‌شناسی محیط در قرآن کریم و نقش تربیتی آن. پژوهش در مسائل تعلیم‌وتربیت اسلامی، 28(47): 33-62.
عطائی، الهام؛ و ترابی، زهره (1400). نقش مؤلفههای کالبدی محیط در خلاقیت و پویایی ذهنی کودکان. دو فصلنامه اندیشه معماری، 5(10): 150-162.
کیانی، معصومه (1394). تبیین تربیت معنوی برای کودکان (s4c) در غرب و نقد آن با تأکید بر فلسفه تعلیم‌وتربیت جمهوری اسلامی ایران. (رساله دوره دکتری). دانشگاه علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
کیانی، معصومه (1400). تبیین تربیت معنوی برای کودکان ازمنظر کل‌گرایان و نقد آن با تأکید بر آموزههای اسلامی. پژوهش در مسائل تعلیم‌وتربیت اسلامی، 29(59): 257-289.
کریمی‌آذری، امیررضا؛ حسینی، سیدباقر؛ صالح، بهرام؛ و حسینی، افضل‌السادات (1395)، اصول طراحی فضای مسکونی با رویکرد ارتقاء خلاقیت کودکان 3 تا 7 ساله در ایران. ماهنامه باغ نظر، 13(41): 34-19.
گرمابی، حسنعلی؛ ملکی، حسن؛ بهشتی، سعید؛ و افهمی، رضا (1394). طراحی و اعتباریابی الگوی بومی برنامه درسی دوره ابتدایی مبتنی بر مؤلفههای زیباییشناسی و هنر. فصلنامه مطالعات پیش از دبستان و دبستان، 1(2): 1-32.
گرین اسپن، استنلی (1387). کلیدهای پرورش احساس امنیت در کودکان و نوجوانان، ترجمه اکرم اکرمی. تهران: صابرین
لنگ، جان (1383). آفرینش نظریه معماری، نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
میرغلامی، مرتضی؛ قره‌بگلو، مینو؛ و پارسا، پریا (1397). بررسی تطبیقی تعامل کودک با محیط شهری ازمنظر اندیشه اسلامی و غربی. فصلنامه پژوهشهای معماری اسلامی، 20(6): 69-91.
مرتضوی، شهرناز (1380). روان‌شناسی محیط و کاربرد آن. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
مطهری، مرتضی (1389). تعلیم و تربیت در اسلام (چاپ شصت و هفتم). تهران: انتشارات صدرا.
محمدپور، احمد (1397). ضدروش، زمینههای فلسفی و رویههای عملی در روش‌شناسی کیفی (ویراست دوم). قم: انتشارات لوگوس.
متسون، جانی؛ و اولندیک، توماس (1384). بهبودبخشی مهارت‌های اجتماعی کودکان، ارزیابی و آموزش، ترجمه احمد به‌پژوه. تهران: انتشارات اطلاعات.
نهج‌البلاغه (1379). (ترجمه محمد دشتی). تهران: انتشارات عهد.
نقرهکار، عبدالحمید؛ مظفر، فرهنگ؛ صالح، بهرام؛ و شفایی، مینو (1388). طراحی فضای مهدکودک براساس رابطه بین صفات خلاقیت و ایده‌های معمارانه. نوآوری‌های آموزشی، 32: 39-59.
نیکومنش، اصغر؛ ایزدی، مهشید؛ رفیعی، حجت‌الله؛ و وکیلی، نجمه (1399). طراحى الگوى تربیت اعتقادى و اخلاقى کودک در دوره سیادت براساس تعالیم اسلامى. بصیرت و تربیت اسلامی، 17 (55): 165-145.
یوسفی، محدثه (1395). بازی و تربیت کودک، نگاهی اسلامی به ترببیت کودک ازطریق بازی. فرهنگ پژوهش، 28: 161-195
Al-Qinneh D., & Abu-Ayyash E. A. S. (2020). The Play-based Behaviours of Emirati Preschool Children: Cultural Perspective into Early Childhood Education. Child Care in Practice, 28(3): 1-17. Betawi I. A. (2022). Children for integrity: The influence of moral stories on pre-schoolers' integrity values. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 28(2):541-553. Cheng J, Wang W., & Wang X. (2021). The Moral Education: Literature Review of Its Development from Past to Present. Advances in Social Science, Education and Humanities Research, 615: 2256-2261. Darius K., & Rebecca M. M. (2012). The Architecture of children’s Relationships with Nature: a Phenomenographic Investigation Seen Through Drawings and written Narratives of Elementary Students, Environmental Education Research, 18(2): 209–227. Gauntlett D. (2005). Using Creative Visual Research Methods to Understand Media Audience. Median Padagogik, 4(1), 1-32. Gumrukcuoglu S., Genc M.F., & Uddin A.E. (2022). Pre-School Religious Education in Turkey during the Change Process of Religious Education Policies. (Example of Quran Courses for 4-6 Years), Journal of Academic Research in Religious Sciences, 22/2 :1029-1054. Ingunn F. (2004). Landscape as Playscape: The Effects of Natural Environments on Children’s Play and Motor Development. Children, Youth and Environments, 14(2), 21- 44. Kulikovskaya I. E. ( 2021). Spiritual and Moral Education of Preschoolers, PSYCHOLOGY & EDUCATION, 58(3): 01-13. Rauf A. L. A., & Bakar K. A. (2019). Effects of Play on the Social Development of Preschool Children. Creative Education, 10, 2640-2648. Saracho O. (2023). Theories of Child Development and Their Impact on Early Childhood Education and Care, Early Childhood Education Journal, 51:15–30. Seamon D., & KGil H. (2016). Qualitative Approaches to Environment–Behavior Research, Understanding Environmental and Place Experiences, Meanings, and Actions, Research Methods for Environmental Psychology, First Edition. | ||
|
Statistics Article View: 434 PDF Download: 368 |
||