News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 518 |
| Number of Articles | 4,516 |
| Article View | 9,589,591 |
| PDF Download | 5,352,986 |
ساختار گفتگو محور داستان قرآنی حضرت سلیمان (ع) و ملکه سبا بر اساس نظریه منطق مکالمه‌ای میخائیل باختین | ||
| مطالعات قرآن و حدیث | ||
| Article 11, Volume 18, Issue 1 - Serial Number 35, July 1403, Pages 255-280 PDF (549.38 K) | ||
| Document Type: علمی - پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/qhs.2024.245206.3848 | ||
| Author | ||
| احسان ناصری سراب بادیه* | ||
| مدرس زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران. | ||
| Receive Date: 23 September 2023, Revise Date: 10 February 2024, Accept Date: 12 February 2024 | ||
| Abstract | ||
| استفاده از رویکردهای نظریه‌های نوین در تجزیه و تحلیل متون دینی از منظر علوم انسانی و اجتماعی، منجر به کشف زوایا و ابعاد نوآورانه این نوشتارها می‌شود. قرآن کریم و داستان‌های آن، همچون آیینه تمام نمای حقایق زنده و تاریخی، همواره با اعجاز زبان‌شناسی و بلاغی و همچنین محتوای عبرت‌آموز، حاوی معانی بلند و عمیق هستند. این داستان‌ها با گفتمان‌های برهانی و انذارآلود همواره برای مخاطبان خود درک بهتری از دین و کاربست راهبردهای عملی آن ارائه می‌دهند. از جمله این قصص قرآنی می‌توان به داستان گفتگوی حضرت سلیمان(ع) و ملکه سبا اشاره کرد که شخصیت‌های آن تلاش دارند به‌وسیله دلایل منطقی و برهان عقلانی و گاه با چاشنی انذار و تهدید به تبیین مواضع خود بپردازند. از آنجا که این داستان ارتباط عمیقی با مفاهیم زبان‌شناسی، جامعه‌شناختی و همچنین آموزه‌های بلند دینی و عرفانی دارد، لذا در این پژوهش تلاش شده با روش تحلیلی ـ توصیفی، اجزاء و ساختار اخلاقی و عبرت‌آموز داستان مذکور را بر اساس چهار شاخصه پرکاربرد منطق مکالمه‌ای میخائیل باختین مورد بررسی قرار داده و کاربست و میزان تأثیر هرکدام را تبیین نماید. یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که داستان مذکور از خصائص چهار مؤلفه گفتار دوسویه یا بینامتنیّت، عبارات پرسشی، ادوات دستوری و امری و همچنین کرونوتوپ (زمان - مکانی) برخوردار است. | ||
| Keywords | ||
| داستان‌های قرآنی; حضرت سلیمان(ع); ملکه سبا; میخائیل باختین; منطق مکالمه‌ای. | ||
| References | ||
|
قرآن کریم.
احمدی، بابک (1378). ساختار و تأویل متن. تهران: نشر مرکز.
الجبائی، ابوعلی محمد بن عبدالوهاب (1428ق). تفسیر أبی‌علی الجبائی؛ موسوعة تفاسیر المعتزلة. لبنان: بیروت، الطباعة و النشر دار الکتب العلمیة.
امیری، نادر (1396). «زمینۀ فکری و اندیشۀ ادبی میخاییل باختین». مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)، شماره24، صص291-317.
ایازی، سید محمدعلی (1393). «داستان سلیمان و بلقیس و استناد به آن در جهاد ابتدایی». پژوهش‌های قرآنی، سال19، شماره73، صص52-71.
باختین، میخائیل (1378). تخیل مکالمه‌ای؛ جستارهایی درباره زمان. (رؤیا پور آذر، مترجم). تهران: انتشارات نِی.
براتی، حسین؛ پیروز فر، سهیلا (1400). «تحلیل انگاره طیُّ الارض در روایات اسلامی». علوم قرآن و حدیث، سال53، شماره106، صص97-116.
تودوروف، تزوتان (1377). منطق گفتگویی میخائیل باختین. (داریوش کریمی، مترجم). تهران: انتشارات مرکز.
جوادی آملی، عبدالله (1382). سرچشمه اندیشه؛ مجموعه‌ی مقالات و مقدمات قرآنی. قم: نشر اسراء.
حاجی زاده، مهین؛ استادی، محمد؛ احمدی، قادر (1400). «تحلیل زمان روایی داستان حضرت سلیمان (ع) در قرآن کریم بر اساس نظریه ژرار ژنت». فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی، سال6، شماره23، صص57-75.
رجایی، محمد خلیل (1399). معالم البلاغه؛ معانی، بیان و بدیع. شیراز: دانشگاه شیراز.
رضی، احمد (1389). «منطق الطیر عطار و منطق گفتگویی». متن پژوهی ادبی، سال14، شماره46، صص19-46.
زینی وند، تورج؛ صولتی، سمیه؛ صادقی، شیوا (1397). «واکاوی برساخت گفتمانی داستان حضرت سلیمان(ع) در سورۀ نمل با تکیه بر نشانه‌های معناساز مایکل هلیدی». فصلنامه پژوهش‌های ادبی – قرآنی، سال6، شماره4، صص43-73.
ستاری، الهه؛ مجیدی، حسن (1398). «نقد و بررسی خطبه قاصعه نهج‌البلاغه در پرتو نظریه منطق گفتگویی باختین». پژوهشنامه نهج‌البلاغه، سال8، شماره29، صص117-131.
صدقی، حامد؛ گنج خانلو، فاطمه (1395). «تحلیل ساختار روایی داستان حضرت سلیمان(ع) و ملکه سبا بر پایه الگوی روایی گریماس». فصلنامه پژوهش‌های ادبی – قرآنی، سال4، شماره3، صص23-46.
طباطبایی، محمد حسین (1974م)، المیزان فی تفسیر القرآن، مجلد 12، بیروت- لبنان: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طنطاوی، محمد سید (1996). القصه فی القرآن الکریم. القاهره: نهضة مصر للطباعة و النشر و التوزیع.
طبرسی، امین الاسلام (1426ق)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مجلد 7، بیروت-لبنان: دار العلوم للتحقیق و الطباعه و النشر و التوزیع.
غلام‌رضایی، علی‌اصغر (1390). درآمدی بر ساختار روایت قصه‌های قرآن. تهران: دانشکده صداوسیما.
غنی پور ملکشاه، احمد؛ محسنی، مرتضی؛ حقیقی، مرضیه (۱۳۹۴). «دگردیسی منطق گفتگویی در اشعار قیصر امین پور؛ از آرمان‌گرایی تا درون‌گرایی»، مجله متن پژوهی، سال۱۹، شماره64، صص۱۶۶-۱۸۸.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420)، التفسیر الکبیر، مجلد7، بیروت - لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
قرائتی، محسن (1391). تفسیر نور، تهران: انتشارات درسهایی از قرآن.
محسنی، طاهره (1401). «الگوی ارتباط موثر در سوره مبارکه نمل (مطالعه موردی حضرت سلیمان و ملکه سبا)». مطالعات سبک شناختی قرآن کریم، سال6، شماره2، صص188-210.
محصص، مرضیه (1399). «تحلیلی تربیتی بر کنش‌گفتارهای ملکه‌‌ی سبأ در قرآن». آموزه های تربیتی در قرآن و حدیث، سال6، شماره1، صص227-240.
معینی علمداری، جهانگیر (1381). «معرفی و نقد کتاب: منطق گفتگویی میخائیل باختین». فصلنامه مطالعات ملی، سال3، شماره12، صص161-175.
مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از همکاران (1386). برگزیده تفسیر نمونه، تنظیم: احمدعلی بابایی. تهران: دارالکتب اسلامیة.
مقدادی، بهرام (1378). فرهنگ اصطلاحات ادبی از افلاطون تا عصر حاضر. تهران: نشر فکر روز.
میریام، معات کاری مونگس (2002). «ملکه سبا و سلیمان در کاوش در شبانی شدن دانش». مجله مطالعات سیاه، سال33، شماره2، صص235-246.
هدائی، علیرضا؛ سلطانی فرد، جواد (1401). «تحلیل انتقادی داستان سلیمان نبی (علیه السلام) و اسبان جهاد». مطالعات قرآن و حدیث، سال15، شماره2، صص213-252.
هولوکوئیست، مایکل، (1395)، مکالمه‌گرایی: میخاییل باختین و جهانش (مهدی امیرخانلو، مترجم). تهران: نشر نیلوفر. | ||
|
Statistics Article View: 945 PDF Download: 185 |
||