دانشگاه امام صادق علیه السلام
معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه امام صادق علیه السلام
سامانه جامع رسانه‌های جمهوری اسلامی ایران
پرتال نشریات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری MSRT
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام - ISC
ISI Web of Science
Scopus Elsevier
SJR
پایگاه دوآج
پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی - SID
پایگاه مجلات تخصصی نور - Noormags
بانک اطلاعات نشریات کشور - Magiran
پرتال جامع علوم انسانی - Ensani
پایگاه مرجه دانش - Civilica
پایگاه مرجع مجلات علمی
مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری

 News

 Statistics

Number of Journals20
Number of Issues513
Number of Articles4,443
Article View8,509,425
PDF Download4,506,987
صالحی علی‌آبادی, . (2024). دامنه چشم‌پوشی از اصل لزوم رفع ابهام در شروط ضمن عقد. Islamic Political Thought, 24(4), 815-850. doi: 10.30497/law.2024.245667.3481
حامد صالحی علی‌آبادی. "دامنه چشم‌پوشی از اصل لزوم رفع ابهام در شروط ضمن عقد". Islamic Political Thought, 24, 4, 2024, 815-850. doi: 10.30497/law.2024.245667.3481
صالحی علی‌آبادی, . (2024). 'دامنه چشم‌پوشی از اصل لزوم رفع ابهام در شروط ضمن عقد', Islamic Political Thought, 24(4), pp. 815-850. doi: 10.30497/law.2024.245667.3481
صالحی علی‌آبادی, . دامنه چشم‌پوشی از اصل لزوم رفع ابهام در شروط ضمن عقد. Islamic Political Thought, 2024; 24(4): 815-850. doi: 10.30497/law.2024.245667.3481

دامنه چشم‌پوشی از اصل لزوم رفع ابهام در شروط ضمن عقد

پژوهش‌نامه حقوق اسلامی
Article 8, Volume 24, Issue 4 - Serial Number 62, December 1402, Pages 815-850    PDF (647.95 K)
Document Type: مقاله پژوهشی
DOI: 10.30497/law.2024.245667.3481
Author
حامد صالحی علی‌آبادی*
استادیار، گروه حقوق، دانشکده حقوق، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
Receive Date: 30 December 2023,  Accept Date: 30 January 2024 
Abstract
امروزه مشخص‌شدن همه ابعاد معامله در لحظه انعقاد - از جمله شروط ضمن عقد - با برداشت‌های سنّتی از فقه امامیه و قوانین موضوعه، امری دشوار و در مواردی ممتنع شده است. از سویی، واکاوی در منابع فقهی در باب قاعده غرر یا اصل لزوم رفع ابهام از معامله، و مجموع مقررات موضوعه نشان می‌دهد هر جهلی در معامله که در آن احتمال ضرر می‌رود مؤثر در بطلان قرارداد نیست؛ چرا که در فقه، «غرر» به‌معنای خطر بوده و خطر نیز عبارت از احتمال ضرری است که عرف از آن اجتناب می‌کند؛ بنابراین اگر عرف به‌جهت قابل اغماض بودن ابهام در یکی از ابعاد معامله، از آن روی‌گردان نبوده و آن را خطرناک نداند، چنین جهلی غیر موثر در ایجاد غرر محسوب می‌شود. در تحقیق پیش روی، با مراجعه به منابع اصیل فقه امامیه و حقوق مدنی ایران، و با اتخاذ روش تحلیلی، نسبت به «تبیین آثار ابهام در شروط ضمن عقد، با توجه به ماهیت فرعی و تابع‌گونه آن در عقد» نشان داده شده است که «ریسک ناشی از آن عمدتاً از منظر عرف قابل اغماض بوده و معامله را مشتمل بر خطر نمی‌سازد.» مع‌الوصف، جهل به شرط در صورتی که امکان سرایت به موضوع عقد را داشته و در اصل معامله تولید ریسک قابل توجه نماید، موجب ایجاد غرر و مآلاً بطلان آن خواهد شد. در این راستا، مکانیسم چگونگی سرایت مجهولیت شرط به مجهولیت عقد نیز مورد تحلیل قرار گرفت و در نهایت پیشنهاداتی برای اصلاح مادتین 232 و 233 قانون مدنی ایران، که به مقوله شروط مجهول در ضمن عقد پرداخته است، ارائه گردید.
Keywords
غرر; اصل لزوم رفع ابهام; قاعده اغتفار; شرط ضمن عقد
References
  1. ابن ‌بابویه (صدوق)، محمدبن‌علی (1431ق). عیون اخبارالرضا (علیه‌السلام) (جلد 2). چاپ 3، قم: مکتبة‌الحیدریه.
  2. ابن عابدین، محمدامین‌بن‌عمر (1424ق). ردالمحتار علی‌الدرالمختار (شرح ابن عابدین) (جلد 7). بیروت: دارالکتب‌العلمیه.
  3. ابن قدامه مقدسی، عبدالله‌بن‌احمد (1388ق). المغنی فی شرح‌المختصرالخرقی (جلد 6). قاهره: مکتبة القاهره.
  4. ابن منظور، محمدبن‌مکرم (1405‌ق). لسان‌العرب (جلد 7). چاپ 1، قم: نشر ادب‌الحوزه.
  5. ابوجیب، سعدی (1402ق). القاموس‌الفقهی. دمشق: دارالفکر.
  6. امامی، سیدحسن (1371). حقوق مدنی (جلد 1). چاپ 9، تهران: اسلامیه.
  7. انصاری، مرتضی (1427ق). مکاسب (جلدهای 4، 5 و 6). چاپ 7، قم: مجمع‌ الفکرالاسلامی (کنگره).
  8. ایروانی غروی، میرزاعلی‌ (1379‌ق). حاشیه المکاسب (جلد 2). چاپ 2، تهران: رشدیه.
  9. بجنوردی، سیدحسن (1419‌ق). القواعدالفقهیه (جلد 3). چاپ 1، قم: الهادی.
  10. بحرانی، یوسف‌بن‌احمد (1405‌ق). الحدائق‌الناظرة (جلدهای 18 و 27). چاپ 1، قم: دفتر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  11. بخاری، محمدبن‌اسماعیل (1401‌ق). صحیح بخاری (جلد 5). بیروت: دارالفکر للطباعه والنشر والتوزیع.
  12. تمیمی مغربی، ابوحنیفه نعمان‌بن‌محمد (1383ق). دعائم‌الاسلام (جلد2). قاهره: دارالمعارف.
  13. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1369). دوره حقوق مدنی؛ حقوق تعهدات (جلد 1). تهران: دانشگاه تهران.
  14. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1379). مجموعه محشی قانون مدنی. چاپ 1. تهران: گنج دانش.
  15. جعفری لنگرودی، محمدجعفر(1385). ترمینولوژی در حقوق. چاپ 16. تهران: گنج دانش.
  16. جلیلی، مهدی (زمستان 1397). تحلیل فقهی شرکت ابدان از منظر فقه مذاهب اسلامی. فصلنامه حقوق اسلامی، سال 15، شماره‌ 59، صص. 35-56.
  17. جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد (1990م). صحاح‌اللغه (جلد 2). بیروت: دارالعلم للملایین.
  18. حسینی عاملی، سیدمحمدجواد (1418ق). مفتاح‌الکرامة فی شرح قواعدالعلامة (جلد 8). بیروت: دارالتراث.
  19. حلی، حسن‌بن‌یوسف مطهر اسدی (1414ق). تذکره‌الفقها (جلد 1). چاپ 1، قم: مؤسسه آل‌البیت (علیه‌السلام).
  20. خراسانی، محمدکاظم (1406‌ق). حاشیه بر مکاسب (جلد 1). چاپ 1، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  21. خمینی، سیدروح‌الله (1421‌ق). کتاب‌البیع (جلدهای 3 و 5). تهران: مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام‌خمینی (رحمت‌الله علیه).
  22. خویی، سیدابوالقاسم (1412‌ق). مصباح‌الفقاهة (جلد 7). بیروت: دارالهادی.
  23. خویی، سیدمحمد‌تقی (1415‌ق). الشروط او التزامات‌التبعیه فی‌العقود (جلد 1). چاپ 3، قم: مؤسسه المنار.
  24. دهخدا، علی‌اکبر (1370). فرهنگ فارسی دهخدا (جلد 31). تهران: مؤسسه دهخدا.
  25. رفیعی، محمد تقی (1378). مطالعه تطبیقی غرر در معامله، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، چاپ اول، قم.
  26. روحانی، سیدصادق (1412‌ق). فقه‌الصادق (جلد 16). چاپ 1، دارالکتاب-‌مدرسه امام‌صادق (علیه‌السلام‌).
  27. زبیدی، سیدمحمدمرتضی (1414ق). تاج‌العروس من جواهرالقاموس (جلد 3). بیروت: دارالفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
  28. زحیلی، محمدمصطفی (1427ق). القواعدالفقهیه و تطبیقاتها فی‌المذاهب‌الاربعه (جلد 1). چاپ 1، دمشق: دارالفکر.
  29. سنهوری، عبدالرزاق احمد (1997م). مصادرالحق فی فقه‌الاسلامی (جلد 3). بیروت: دار احیاء التراث‌العربی.
  30. شرتونی، سعید (بی‌تا). اقرب‌الموارد فی فصح‌العربیة والشوارد. قم: مؤسسه النصر.
  31. شهیدی، مهدی (1398). شروط ضمن عقد. چاپ 7، تهران: مجد.
  32. صالحی علی‌آبادی، حامد، شمشیری، علیرضا و کریمی، عباس (تیر 1402). واکاوی غرر مؤثر در فقه امامیه و حقوق ایران و مقایسه آن با حقوق مصر. فصلنامه حقوق اسلامی، شماره 77، صص. 145-183.
  33. صفایی، سیدحسین (1391). قواعد عمومی قراردادها (جلد 2). چاپ  31، تهران: میزان.
  34. صفایی، سیدحسین و امامی، اسدالله (1397). حقوق خانواده. چاپ 50، تهران: میزان.
  35. صفی‌پوری شیرازی، عبدالرحیم‌بن‌عبدالکریم (1393). منتهی‌الارب فی لغةالعرب (محمدحسن فؤادیان و علیرضا حاجیان‌نژاد، تصحیح و تعلیق). تهران: دانشگاه تهران.
  36. صمدانی، مولانا اعجازاحمد (1399). بانکداری اسلامی و غرر. تهران: احسان.
  37. ضریر، صدیق محمدامین (1990م). الغرر و اثره فی‌العقود فی‌الفقه‌الاسلامی. چاپ 2، بیروت: دارالجیل.
  38. ضریر، صدیق محمدامین (1993م). الغرر فی‌العقود و آثاره فی تطبیقات‌المعاصرة. جده: المعهدالاسلامی للبحوث والتدریب.
  39. طالب احمدی، حبیب (1380). تأثیر غرر در معاملات. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره 17، شماره 1، صص. 43-55.
  40. طباطبایی حائری، سیدعلی (بی‌تا). ریاض‌المسائل فی تحقیق‌الاحکام بالدلائل (جلد 1). چاپ 1، قم: مؤسسه آل‌البیت (علیه‌السلام).
  41. طباطبایی یزدی (1421ق). حاشیه المکاسب (جلد 2). قم: موسسه اسماعیلیان.
  42. طوسی (شیخ الطایفه)، محمدبن‌حسن (1387ق). المبسوط (جلد 2). چاپ 2، مکتبه مرتضویه لاحیا آثارالجعفریه.
  43. عاملی (شهید اول)، محمدبن‌مکی (1314ق). القواعد والفوائد. قم: نشر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  44. عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین‌بن‌علی (1410‌ق). الروضة‌البهیة فی شرح‌المعة‌الدمشقیة (جلدهای 3 و 4). چاپ 1، قم: کتابفروشی داوری.
  45. عاملی، محمدبن‌حسن (1409‌ق). وسائل‌الشیعه (جلدهای 12 و 13 و 17). قم: مؤسسه آل‌البیت (علیه‌السلام).
  46. عراقی، آقاضیاءالدین (1414‌ق). شرح تبصره‌المتعلمین (جلد 5). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  47. علامه، سیدمهدی (1375). شروط باطل و تأثیر آن در عقود. چاپ 1، اصفهان: مانی.
  48. علیدوست، ابوالقاسم (1398). فقه و حقوق قراردادها (ادله عام روایی). چاپ 5، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  49. عمید، حسن (1387). فرهنگ فارسی عمید. تهران: امیرکبیر.
  50. فخار طوسی، جواد (1384). در محضر شیخ انصاری (جلد 23). چاپ 1، قم: نسیم مهر.
  51. فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد (1410ق). کتاب العین؛ منشورات الهجره (جلد 4). چاپ 2، قم: دارالهجره.
  52. قاضی نعمان مغربی، نعمان‌بن‌محمد (1385ق). دعائم‌الاسلام (جلد 2). مؤسسه آل‌البیت (علیه‌السلام).
  53. قنواتی، جلیل؛ رجبی، عبدالله، (1396)، بررسی ضرورت رفع ابهام از قرارداد. دانش حقوق مدنی، سال ششم، شماره2، صص62-76.
  54. کاتوزیان، ناصر (1398). قواعد عمومی قراردادها (جلدهای 2 و 3). تهران: گنج دانش.
  55. کاشف‌الغطا، حسن‌بن‌جعفر (1422ق). انوارالفقاهه؛ کتاب البیع. قم: مؤسسه کاشف‌الغطا.
  56. کاشف‌الغطا، حسن‌بن‌جعفر (بی‌تا). القواعد سته‌عشر (جلد 4). قم: مؤسسه کاشف‌الغطا.
  57. گل‌محمدی، علی‌اصغر و همکاران (بهار 1397). تحلیل قاعده اغتفار و نقش آن در شروط ضمن عقد. فصلنامه حقوق اسلامی، سال 15، شماره 56.
  58. مامقانی، عبدالله (1344ق). مناهج‌المتقین. نجف: مؤسسه آل‌البیت (علیه‌السلام) لاحیاء تراث.
  59. محقق داماد، سیدمصطفی (1388). حقوق قراردادها در فقه امامیه (جلد 1). تهران: سمت.
  60. محقق داماد، سیدمصطفی (1389). حقوق قراردادها در فقه امامیه (جلد 2). تهران: سمت.
  61. محقق داماد، سیدمصطفی (1393). قواعد فقه، بخش مدنی 2. چاپ 14، تهران: سمت.
  62. محمدی، ابوالحسن (1382). قواعد فقه. چاپ 6، تهران: میزان.
  63. مراغی، سیدمیرعبدالفتاح (1417ق). العناوین‌الفقهیة (جلد 2). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
  64. مظفر، محمدرضا (1405‌ق). اصول فقه (جلد 1). قم: دانش اسلامی.
  65. معین، محمد (1387). فرهنگ فارسی. چاپ 4، تهران: امیرکبیر.
  66. مقری فیومی، احمدبن‌محمد (1405‌ق). المصباح‌المنیر. چاپ 1، قم: دارالهجره.
  67. موسوی بجنوردی، سید محمد (1387)، ابهام و لزوم رفع آن از مورد معامله، فصلنامه فقه و مبانی حقوق، دوره 4، شماره 13، صص 125-161.
  68. نایینی، محمدحسین (1373ق). منیه‌الطالب فی شرح‌المکاسب (جلد 1 و 2). چاپ 1، قم: مکتبةالمحمدیه.
  69. نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهرالکلام فی شرح شرائع‌الاسلام (جلدهای 22 و 23). چاپ 7، بیروت: دار احیاء‌التراث‌العربی.
  70. نراقی، ملااحمد (1417‌ق). عوائدالایام. چاپ 1، قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، چاپ اول.
  71. وحدتی شبیری، سیدحسن (1379). مجهول ‌بودن مورد معامله. چاپ 1، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی.
  72. وحید خراسانی، حسین (1438‌ق). بغیه‌الراغب فی مبانی‌المکاسب (جلد 4). مدرسه امام باقرالعلوم (علیه‌السلام).
Statistics
Article View: 457
PDF Download: 350


Journal management system. designed by sinaweb