دانشگاه امام صادق علیه السلام
معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه امام صادق علیه السلام
سامانه جامع رسانه‌های جمهوری اسلامی ایران
پرتال نشریات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری MSRT
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام - ISC
ISI Web of Science
Scopus Elsevier
SJR
پایگاه دوآج
پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی - SID
پایگاه مجلات تخصصی نور - Noormags
بانک اطلاعات نشریات کشور - Magiran
پرتال جامع علوم انسانی - Ensani
پایگاه مرجه دانش - Civilica
پایگاه مرجع مجلات علمی
مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری

 News

 Statistics

Number of Journals20
Number of Issues513
Number of Articles4,443
Article View8,475,900
PDF Download4,499,451
انصاری بایگی, ., جلائیان اکبرنیا, ., انصاری بایگی, . (2024). خاستگاه قانون در اسلام؛ با نگاهی به شواهد قرآنیِ نظریه قانون طبیعی. Islamic Political Thought, 25(1), 193-214. doi: 10.30497/law.2024.245368.3444
علی انصاری بایگی; علی جلائیان اکبرنیا; محسن انصاری بایگی. "خاستگاه قانون در اسلام؛ با نگاهی به شواهد قرآنیِ نظریه قانون طبیعی". Islamic Political Thought, 25, 1, 2024, 193-214. doi: 10.30497/law.2024.245368.3444
انصاری بایگی, ., جلائیان اکبرنیا, ., انصاری بایگی, . (2024). 'خاستگاه قانون در اسلام؛ با نگاهی به شواهد قرآنیِ نظریه قانون طبیعی', Islamic Political Thought, 25(1), pp. 193-214. doi: 10.30497/law.2024.245368.3444
انصاری بایگی, ., جلائیان اکبرنیا, ., انصاری بایگی, . خاستگاه قانون در اسلام؛ با نگاهی به شواهد قرآنیِ نظریه قانون طبیعی. Islamic Political Thought, 2024; 25(1): 193-214. doi: 10.30497/law.2024.245368.3444

خاستگاه قانون در اسلام؛ با نگاهی به شواهد قرآنیِ نظریه قانون طبیعی

پژوهش‌نامه حقوق اسلامی
Article 8, Volume 25, Issue 1 - Serial Number 63, January 1403, Pages 193-214    PDF (582.88 K)
Document Type: مقاله ترویجی
DOI: 10.30497/law.2024.245368.3444
Authors
علی انصاری بایگی* 1; علی جلائیان اکبرنیا2; محسن انصاری بایگی3
1دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2استادیار، گروه علوم قرآنی و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران.
3دانشجوی کارشناسی ارشد فسلفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
Receive Date: 01 November 2023,  Accept Date: 12 January 2024 
Abstract
خاستگاه قوانین حقوقی و اخلاقی و منشأ بایدها و نبایدها، از مسائل اثرگذار بر نظامات حقوقی، اخلاقی و سیاسی است. مکتب قانون طبیعی از جمله مکاتبی است که خاستگاه بایدها و نبایدها را در ذات اعمال جستجو می‌کند و معتقد است که خواست و اراده دولت‌ها و دیگر انسان‌ها در آن اثر ندارد. از دیگر سوی، بدان جهت که قرآن کریم منبعی اساسی برای ساختار قوانین اسلام به شمار می‌آید، بایسته است هر یک از پاسخ‌های ارائه شده به مسأله خاستگاه حقوق و قوانین همچون مکتب قانون طبیعی را در ترازوی سنجش قرآنی قرار داد؛ به این معنا که آیا قرآن کریم قانون‌گذاری الهی را از قبیل قوانین قراردادی می‌داند یا آنکه نگاه کتاب آسمانی بر مفاهیم مرتبط با مکتب قانون طبیعی همانند نظریه حسن و قبح ذاتی اعمال استوار است؟ اهمیت و ضرورت این مسأله آنگاه است که برخی از فرقه‌های اسلامی و نیز برخی دیگر از اندیشمندان، قوانین الهی و دینی را در زمره قوانین قراردادی قلمداد کرده‌اند و چه بسا نظام قانون‌گذاری اسلام را نگرشی نوین در برابر مکتب قانون طبیعی و مکتب حقوق قراردادی دانسته‌اند. پژوهش حاضر مبتنی بر تحلیل مفهومی مکتب قانون طبیعی و مکتب حقوق موضوعه و با بهره‌گیری از رویکردی تحلیلی و استنتاجی به بررسی شواهدی چند از آیات قرآن کریم پرداخته است. یافته‌های تحقیق نشان‌گر آن بوده است که این کتاب مقدس قوانین را از قبیل قوانین قراردادی نمی‌داند بلکه شواهدی چند، نشان‌گر همسویی آیات وحی در بسیاری از بایسته‌ها، با نظریه قانون طبیعی است.
Keywords
قرآن کریم; خاستگاه حق; منشأ حق; نظام حقوقی اسلام; حسن و قبح ذاتی اعمال; مکتب قانون طبیعی
References
  1. قرآن کریم.
  2. ‏‫نهج‌البلاغه.
  3. ابن منظور، محمدبن‌مکرم (بی‌تا). لسان‌العرب (جلد 1). دارالفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
  4. ‏‫اسلامی‌پناه، علی (۱۳۹۸). مکتب تاریخی حقوق. دانشنامه‌های حقوقی، (2).
  5. ‏‫اشتراوس، لئو (۱۳۷۳). حقوق طبیعی و تاریخ (باقر پرهام، مترجم). آگاه.
  6. ‏‫افلاطون (۱۳۹۸). دوره آثار افلاطون (محمدحسن لطفی و رضا کاویانی، مترجمان). (جلد 2). خوارزمی.
  7. ‏‫انصاری‌چشمه، ‌محمد‌حسین، دهقان، ‌رحیم و نویی، ‌ابراهیم (۱۴۰۰). حسن و قبح ذاتی و قانون طبیعی؛ تحلیل و مقایسه مؤلفه‌ها و میزان کارآمدی. آینه معرفت، 68 (21)، صص. 49-70. doi:10.52547/jipt.2021.221361.1058
  8. ‏‫برنجکار، رضا و نصرتیان اهور، مهدی (۱۳۹۷). قاعده کلامی حسن و قبح عقلی. دارالحدیث.
  9. ‏‫توانا، عفت (۱۳۹۳). تبیین فلسفی و کلامی حق و حقانیت در قرآن (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه فردوسی مشهد.
  10. ‏‫جاوید، محمدجواد (۱۳۸۷). نظریه نسبیت در حقوق شهروندی. گرایش.
  11. ‏‫جاوید، محمدجواد (۱۳۹۲). نظریه نسبیت در حقوق شهروندی و حقوق طبیعی بشر. نشریه حقوق بشر (1 و 2).
  12. ‏‫جاوید، ‌محمد‌جواد (۱۳۸۶). فلسفه حقوق طبیعی انسان در اسلام. پژوهشنامه حقوق اسلامی، 25(1)، صص. 7-32. doi:10.30497/law.2012.1283
  13. ‏‫جوادی، محسن (1375). مسئله باید و هست. دفتر تبلیغات اسلامی.
  14. راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد (۱۴۱۲ق). مفردات الفاظ‌القرآن (جلد 1). دارالشامیه.
  15. ‏‫سبحانی تبریزی، جعفر (۱۳۷۶). منشور عقاید امامیه (جلد 2). مؤسسه امام‌صادق (علیه‌السلام).
  16. ‏‫سعیدی مهر، محمد (۱۳۹۳). آموزش کلام اسلامی (جلد 1). طه.
  17. ‏‫سیدکریمی، ‌سید‌عباس (۱۳۸۹). معناشناسی واژه فاحشه از منظر تفاسیر. حسنا، 5-6 (2)، صص. 96-133.
  18. ‏‫شهرستانی، محمدبن‌عبدالکریم (1425ق). نهایة‌الاقدام فی علم‌الکلام‌. دارالکتب‌العلمیه.
  19. ‏‫شه‌وردی، احمد (۱۳۸۴). مکتب حقوق طبیعی. همراه.
  20. ‏‫شهید اول، محمدبن‌جمال‌الدین (1380). اربع رسائل کلامیة. بوستان کتاب.
  21. ‏‫طالبی، محمدحسین (۱۳۹۲). تفاسیر متنوع از آموزه قانون طبیعی. آیین حکمت، (18).
  22. ‏‫طباطبایی، محمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیرالقرآن (جلد 12). جامعه مدرسین.
  23. ‏‫طبرسی، فضل‌بن‌حسن (1408ق). مجمع‌البیان (جلد 4). دارالمعرفة.
  24. ‏‫عضدالدین ایجی، عبدالرحمان‌بن‌احمد ( بی‌تا). المواقف فی علم‌الکلام. عالم‌الکتب.
  25. ‏‫فاستر. ب، مایکل (۱۳۸۸). خداوندان اندیشه سیاسی (جواد شیخ‌الاسلامی، مترجم). (جلد 1). امیرکبیر.
  26. ‏‫فاضل موحدی لنکرانی، محمد (۱۳۸۱). تفصیل‌الشریعة (الاجاره). چاپ 2، مرکز فقه‌الائمة‌الاطهار (علیهم‌السلام).
  27. ‏‫کاتوزیان، ناصر (۱۳۷۷). فلسفه حقوق (جلد 1). شرکت سهامی انتشار.
  28. ‏‫کریمی‌نیا، ‌محمدمهدی، حکیمی، ‌نجیب‌الله و انصاری‌مقدم، ‌مجتبی (۱۳۹۸). بررسی تطبیقی نظریه حقوق طبیعی از منظر جان لاک و قرآن کریم. احسن‌الحدیث، 8 (4)، صص. 25-46.
  29. ‏‫مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه (جلد 4). دارالکتب‌الاسلامیه.
  30. ‏‫منصوری لاریجانی، اسماعیل (1374). سیر تحول حقوق بشر و بررس‍ی تطبیقی آن با اصول تفسیری حقوق بشر در اسلام. تابان.
  31. هیدن، پاتریک (۱۳۹۲). فلسفه حقوق بشر (مهدی یوسفی و رضا علی‌میرزایی، مترجمان). (جلد 1). مخاطب.
  32. ‏‫هیوم، دیوید (۱۳۷۷). تحقیق در مبادی اخلاق (رضا تقیان ورزنه، مترجم). گویا.
  33. Grotius, Hugoh. (2001). On the law of war ans peace. Batoche Books.
  34. Oxford Learne’s Dictionaries. (n.d.). Oxford University Press.
Statistics
Article View: 446
PDF Download: 378


Journal management system. designed by sinaweb