News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 518 |
| Number of Articles | 4,516 |
| Article View | 9,584,222 |
| PDF Download | 5,345,038 |
تحلیل و بررسی استقرا و تجربه نزد ابن‌سینا | ||
| حکمت سینوی (مشکوه النور) | ||
| Article 7, Volume 27, Issue 70, July 1402, Pages 137-159 PDF (554.77 K) | ||
| Document Type: علمی ـ پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/ap.2024.245087.1640 | ||
| Authors | ||
| زهرا اسمعیلی* 1; سید محمد حکاک2 | ||
| 1دانش‌آموخته دکتری، گروه فلسفه، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران . | ||
| 2استاد گروه فلسفه، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) قزوین، ایران. | ||
| Receive Date: 28 August 2023, Revise Date: 29 January 2024, Accept Date: 30 January 2024 | ||
| Abstract | ||
| آراء ابن‌سینا دربارة استقرا در میان فیلسوفان مسلمان و حتی در میان فیلسوفان غیرمسلمان متقدم، در شمار دقیق‌ترین نظرها است. این فیلسوف نامدار ایرانی، در همان چهارچوب ارسطویی به نقد استقراء ارسطو پرداخت و توانست با نقدی عالمانه، ناکارآمدی آن را نشان دهد. او با معرفی دقیق و موشکافانة مفهوم تجربه، استقرا را با یک قیاس خفی همراه کرد تا از رهگذر این همراهی مشکل دستیابی به یقین را حل کند؛ اما این یقین نمی‌توانست مطلق باشد، به‌همین‌دلیل به تعیین شرایط حصول یقین همت گماشت. او نشان داد که یقینِ حاصل از تجربه، یقین مشروط است و تنها تحت شرایطی خاص حاصل می‌شود؛ اما کبرای قیاس خفی، قاعدة اتفاقی است که نقدهای بسیاری به آن وارد شده است. یکی از این نقدها، که مهم‌ترین آن‌ها نیز هست، تجربی‌بودن قاعدة اتفاقی است. در این مقاله پس از بیان نظر ابن‌سینا، قول خواجه نیز دربارة تجربه و استقرا ذکر، و با استفاده از نظر خواجه دربارة تجربه، تحلیلی عقلی از قاعدة اتفاقی بیان می‌شود؛ سپس نشان می‌دهد که قاعدة اتفاقی، قاعده‌ای عقلی است و با استفاده از اصل علیت می‌توان تبیینی عقلی از آن بیان کرد. | ||
| Keywords | ||
| استقراء; تجربه; علت بالذات; علت بالعرض; قاعدة اتفاقی | ||
| References | ||
|
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (بی‌تا). الإشارات والتنبیهات، الجزء الأول فی علم المنطق. قم، دفتر نشر الکتاب.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1391). برهان شفا (مهدی قوام صفری، مترجم). تهران سازمان انتشارات فرهنگ و اندیشه اسلامی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1379). التعلیقات (عبدالرحمن بدوی، به‌کوشش). قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1375). الشفاء: المنطق (5-البرهان) (ابراهیم مدکور و ابوالعلا عفیفی، به‌کوشش). قاهره: المطبعة الأمیریة.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1405 ق). منطق المشرقیین والقصیدة المزدوجة فی المنطق. قم: انتشارات کتابخانه آیت ا... مرعشی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1364). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات (محمدتقی دانش‌پژوه، به‌کوشش). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
اخگر، محمدعلی؛ طاهری، سید صدرالدین (1392). بررسی تطبیقی امکان شناخت ذات و حقیقت اشیاء از دیدگاه ابن‌سینا وسهروردی. خردنامه صدرا، (71)، ص 85-98.
اسماعیلی، زهرا؛ حکاک، سیدمحمد (1396). استقرا و تجربه در نظر فارابی. ذهن، (72)، ص 89-112.
حکاک، سیدمحمد (1391). منطق معیار تفکر. تهران: سمت.
فارابی، محمد بن محمد (1986 م). المنطق عندالفارابی الجزء الثانی: کتاب القیاس، کتاب القیاس الصغیر علی طریقة المتکلمین، کتاب التحلیل و کتاب الأمکنة المغلطة (رفیق العجم، به‌کوشش). بیروت: دار المشرق.
قوام صفری، مهدی (1378). معرفت تجربی از دیدگاه ابن‌سینا. قبسات، 4(12)، ص 124-141.
صدر، سیدمحمدباقر (1410 ق)، الأسس المنطقیة للإستقراء دراسة جدیدة للإستقراء تستهدف إکتشاف الأساس المنطقی المشترک للعلوم الطبیعیة وللإیمان بالله. بیروت: دار الکتاب الإسلامی.
طاهری خرم‌آبادی، سیدعلی (1397). فلسفة اسلامی متأخر و راه‌حل سینوی مسئلة استقرا. معرفت فلسفی، 16(61)، ص 81-95.
محمدعلیزاده، رضا؛ موسوی، سیدمحمود (تیر 1398)، تجربه ازمنظر ابن‌سینا و مقایسة آن با استنتاج بهترین تبییین، دوفصلنامه حکمت سینوی، 23(61)، ص 25-45.
مصباح، محمدتقی (1391). شرح برهان شفا (محسن غرویان، به‌کوشش). قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (1367). اساس الإقتباس (محمدتقی مدرس رضوی، به‌کوشش). تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
Aristotle, J. (1984). The Complete Works of Aristotle (J. Barnes, Editor). USA: Princeton University Press. MC Ginnis, M, J. (2003). Scientific Methodologies in Medial Islam. Journal of the History of Philosophy, 41(3), p 307-327. | ||
|
Statistics Article View: 596 PDF Download: 402 |
||