دانشگاه امام صادق علیه السلام
معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه امام صادق علیه السلام
سامانه جامع رسانه‌های جمهوری اسلامی ایران
پرتال نشریات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری MSRT
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام - ISC
ISI Web of Science
Scopus Elsevier
SJR
پایگاه دوآج
پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی - SID
پایگاه مجلات تخصصی نور - Noormags
بانک اطلاعات نشریات کشور - Magiran
پرتال جامع علوم انسانی - Ensani
پایگاه مرجه دانش - Civilica
پایگاه مرجع مجلات علمی
مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری

 News

 Statistics

Number of Journals20
Number of Issues513
Number of Articles4,443
Article View8,509,425
PDF Download4,506,987
محمدی, ., سلطانی‌فرد, . (2024). انطباق‌سنجی «استخراج رمز ارزها در بستر بلاک‌چین» با «قمار» از منظر فقه امامیه. Islamic Political Thought, 24(4), 781-814. doi: 10.30497/law.2023.244900.3403
احمد محمدی; جواد سلطانی‌فرد. "انطباق‌سنجی «استخراج رمز ارزها در بستر بلاک‌چین» با «قمار» از منظر فقه امامیه". Islamic Political Thought, 24, 4, 2024, 781-814. doi: 10.30497/law.2023.244900.3403
محمدی, ., سلطانی‌فرد, . (2024). 'انطباق‌سنجی «استخراج رمز ارزها در بستر بلاک‌چین» با «قمار» از منظر فقه امامیه', Islamic Political Thought, 24(4), pp. 781-814. doi: 10.30497/law.2023.244900.3403
محمدی, ., سلطانی‌فرد, . انطباق‌سنجی «استخراج رمز ارزها در بستر بلاک‌چین» با «قمار» از منظر فقه امامیه. Islamic Political Thought, 2024; 24(4): 781-814. doi: 10.30497/law.2023.244900.3403

انطباق‌سنجی «استخراج رمز ارزها در بستر بلاک‌چین» با «قمار» از منظر فقه امامیه

پژوهش‌نامه حقوق اسلامی
Article 7, Volume 24, Issue 4 - Serial Number 62, December 1402, Pages 781-814    PDF (685.82 K)
Document Type: مقاله پژوهشی
DOI: 10.30497/law.2023.244900.3403
Authors
احمد محمدی* 1; جواد سلطانی‌فرد2
1دانش‌آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران.
2استادیار، گروه فقه و حقوق خصوصی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران.
Receive Date: 20 July 2023,  Accept Date: 18 November 2023 
Abstract
بی‌تردید در دنیای امروز، انطباق‌سنجی پدیده‌های نوظهور در حوزه تکنولوژی با قوانین و مقررات شرعی به جهت مشخص ساختن تکلیف مردمان امری ضروری است. یکی از این رویدادهای جدید، فرایند «استخراج رمزارز» در بستر بلاک‌چین است. در بادی امر، با توجه به شباهت احتمالی آن با قمار، ضروری می‌نماید که مفهوم قمار و ویژگی‌های آن از منظر شریعت مشخص شده، آنگاه روشن شود که آیا می‌توان شرعاً ماهیت استخراج رمزارزها را قمار دانست یا خیر؟ این نوشتار ضمن بازشناسی مشخصات قمار و بررسی آراء فقهای امامیه در این زمینه، با روش توصیفی تحلیلی به این نتایج دست یافته است که وجود منافع عقلایی در استخراج رمزارزها مانع صدق «لعب» بر آن شده است. همچنین پاداش اعطاء شده در این فرایند را نمی‌توان از باب «مُراهنه» (گروگذاری) دانست و به‌تبع، وجود «بردوباخت مالی» نیز در آن منتفی است. عدم موفقیت در استخراج نیز به معنای بازنده بودن استخراج‌کننده نیست و رقابت موجود در آن به‌مانند جعاله عام بوده و «مسابقه» نامشروعی اتفاق نمی‌افتد؛ چه اینکه، قوام مسابقه به وجود رقیب به‌شرط‌شیء است، حال‌آنکه در استخراج رمزارزها وجود رقیب لابشرط است. میزان «ریسک» موجود در استخراج به اندازه عمل پرخطر قمار غیرمتعارف نبوده و ازهمین‌روی، نمی‌توان آن را «شانسی» دانست. همچنین تلاش‌هایی که برای استخراج صورت می‌گیرد، معنای «مَیسر» بودن را از آن دورتر کرده است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، ادعای قمار بودن استخراج رمزارزها پذیرفتنی نیست. واضح است که نتایج مذکور، به معنای مشروعیت فرایند یادشده نیست، بلکه در این خصوص، چالش‌های دیگری همچون «اکل مال به باطل بودن» و «مالیت نداشتن» رمزارزها وجود دارد که اهل پژوهش را به تتبع فرامی‌خواند.
Keywords
قمار; استخراج رمز ارز; ارزهای رمزپایه; ارز دیجیتال
References
  1. قرآن کریم.
  2. ابن ‌اثیر جزری، مبارک‌بن‌محمد (1399ق). النهایة فی غریب‌الحدیث والاثر (جلدهای 4 و 5). بیروت:المکتبة‌العلمیة.
  3. ابن ‌تیمیه، احمد (1408ق). الفتاوی‌الکبری (جلد 1). بی‌جا: دارالکتب‌العلمیه.
  4. ابن‌ فارس، احمدبن‌فارس (1404ق). معجم مقاییس‌اللغة (جلدهای 5 و 6). قم: مکتب‌الاعلام‌الاسلامی.
  5. ابن ‌منظور، محمدبن‌مکرم‏‏ (1414ق). لسان‌العرب (جلدهای 1، 5 و 10). چاپ 3‏، بیروت: دارالفکر للطباعة والنشر والتوزیع و دار صادر.
  6. اخوان، پیمان (1398). ارزهای دیجیتال: بیت‌کوین، بلاک‌چین و مفاهیم پایه. بی‌جا: انتشارات آتی نگر.
  7. اعرافی، علیرضا (1395). مکاسب محرمه. بی‌جا: مؤسسه اشراق و عرفان.
  8. امامی، میرسیدحسن (1399). کلیات حقوق مدنی. تهران: مجد.
  9. انصاری، مرتضی (بی‌تا). کتاب المکاسب (جلدهای 1 و 2). بی‌جا: تراث الشیخ‌الاعظم.
  10. ایروانی نجفی، میرزاعلی (1384). حاشیه المکاسب (جلد 1). تهران: کیا.
  11. بارامبا، جوزف؛ آلن، پائول (1399). (مهدی عینی، ترجمه). بلاک‌چین یک راهنمای کاربردی برای توسعه راه حل‌های تجاری، قانونی و تکنولوژی. تهران: انتشارات و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی.
  12. بحرانی، یوسف‌بن‌احمد (1363). الحدائق الناضرة فی احکام‌العترة‌الطاهرة. قم، جماعة‌المدرسین فی‌الحوزه‌العلمیه و مؤسسه النشر‌الاسلامی.
  13. پیرهادی، محمدرضا (1389). عقد احتمالی با تأکید بر بیع احتمالی. تحقیقات حقوق بین‌المللی، دوره 3، پیاپی 7.
  14. تبریزی، جواد (1399). ارشاد الطالب الی تعلیق المکاسب. قم: مطبعه مهر.
  15. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1400). ترمینولوژی حقوق. چاپ 35، تهران: مجد.
  16. چگینی، مهدی (1398). قماربازی در فضای مجازی از نظر حقوق کیفری، مجلس و راهبرد، سال26، شماره 100.
  17. حاجی‌ملامیرزایی، حامد و همکاران (1399). بلاک‌چین. تهران: انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی.
  18. حر عاملی، محمدبن‌حسن (1416ق). تفصیل وسائل‌الشیعة الی تحصیل مسائل‌الشریعة. قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام لاحیاء‌التراث.
  19. حرانی حلبی، ابومحمد حسن‌بن‌علی‌بن‌حسین‌بن‌شعبه (1382). تحف‌العقول. قم: آل علی (علیه‌السلام).
  20. الحرانی، احمدبن‌عبدالحلیم‌بن‌تیمیه (2003م). مجموع‌الفتاوى. بی‌جا: دار اضواء‌السلف.
  21. حسینی زبیدی، محمدمرتضى ‏(1414ق). تاج‌العروس من جواهرالقاموس‏ (جلدهای 2 و 7). بیروت: دارالفکر.
  22. حسینی عاملی، محمدجواد‌بن‌محمد (1419ق). مفتاح‌الکرامة فی شرح قواعدالعلامة (ط الحدیثة). قم: جماعةالمدرسین فی‌الحوزه العلمیه و مؤسسه النشرالاسلامی.
  23. حکمت‌نیا، محمود و نظری علوم، میثم (١٣٩٦). واکاوی مفهوم مخاطره در قراردادها با تأکید بر مفاهیم قمار و غرر، پژوهشنامه حقوق اسلامی؛ سال 18، شماره 2 پیایی (٤٦)، صص. ٥-٢٦. doi:10.30497/law.2018.2140
  24. حلی (علامه)، حسن‌بن‌یوسف (1414ق). تذکرة‌الفقها (ط الحدیثة). قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام لاحیاءالتراث.
  25. خمینی، سیدروح‌الله (1434ق). المکاسب المحرمة. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  26. خویی، سیدابوالقاسم (1377). مصباح‌الفقاهة (جلد 1). قم: مکتبة‌الداوری.
  27. راغب اصفهانى، حسین‌بن‌محمد (1412ق). مفردات الفاظ‌القرآن‏. چاپ 2، بیروت - دمشق: دارالقلم - الدارالشامیة.
  28. زمانی فراهانی، مجتبی (۱۳۸۹). پول، ارز و بانکداری. تهران: انتشارات ترمه.
  29. زمخشری، محمود (1399). اساس‌البلاغة (جلد 1). بیروت: دار صادر.
  30. شفاعی نجف آبادی، محمد (1399ش). ارزهای دیجیتال. تهران: انتشارات گنجور.
  31. شهید ثانی، زین‌‌الدین‌بن‌علی (1413ق). مسالک‌الافهام الی تنقیح شرائع‌الاسلام (جلد 3). قم: مؤسسه المعارف‌الاسلامیه.
  32. صاحب بن عبّاد، اسماعیل (1414). المحیط فی اللغة، بیروت: عالم الکتاب‏.
  33. صافی، لطف‌الله (1428ق). هدایة‌السائل. قم: مکتب سماحة آیت‌الله‌العظمی الصافی الگلپایگانی.
  34. صدر، محمدباقر (1417ق). إقتصادنا، قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
  35. طباطبایی، سید محمدحسین (1390). المیزان فی تفسیر القرآن‏. لبنان: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
  36. طبرسى، فضل‌بن‌حسن ‏(1372). مجمع‌البیان فی تفسیرالقرآن. چاپ 3، تهران‏: ناصرخسرو.
  37. طبرى، محمدبن‌جریر (1412ق). جامع‌البیان فى تفسیرالقرآن (تفسیر الطبرى). بیروت: دارالمعرفة.
  38. طریحی، فخرالدین‌بن‌محمد (1375). مجمع‌البحرین و مطلع‌النیرین (جلد 3). چاپ 3، تهران: مرتضوى‏.
  39. عیاشى، محمد (1380). تفسیر العیّاشی‏، تهران: المطبعة العلمیة.
  40. فاضل مقداد، مقدادبن‌عبد‌الله (1404ق). التنقیح‌الرائع لمختصرالشرائع. قم: مکتبة آیت‌الله‌العظمی المرعشی النجفی (رحمت‌الله علیه).
  41. فخر رازی، محمد (1420ق). التفسیرالکبیر (جلد 6). بیروت: دار احیاء‌التراث‌العربی.
  42. فراهیدى، خلیل‌بن‌احمد (1409ق). کتاب العین (جلدهای 4، 5، 7 و 8)‏. چاپ 2، قم: هجرت‏.
  43. فضلی، حسن، چمندار، مهدی، زمردی منور، مهدی (1398). بلاکچین و رمز ارزها. تهران: انتشارات ناقوس.
  44. فیومى، احمدبن‌محمد (1414ق). المصباح‌المنیر فی غریب‌الشرح‌الکبیر (جلد 2). چاپ 2، قم: مؤسسه دارالهجرة.
  45. قرشى بنایى، على‌اکبر (1412ق). قاموس قرآن. چاپ 6 ، تهران: دارالکتب‌الاسلامیه.
  46. قمى، ابوجعفر محمدبن‌على‌بن‌حسین‌بن‌بابویه (1416ق). الخصال. قم: جماعة‌المدرسین بقم و مؤسسه النشرالاسلامی.
  47. کلینى، محمد (1407ق). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  48. کاشف‌الغطا، جعفر (1420ق). شرح‌الشیخ جعفر علی قواعد‌العلامة ابن‌المطهر. نجف: الذخائر.
  49. کنت، پیتر؛ بین، تیلور (1400). استخراج ارز دیجیتال (محمدحسین صالحی، ترجمه). بی‌جا: نشر مهربان.
  50. مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحارالانوار، بیروت: دار احیاء‌التراث‌العربی.
  51. محقق کرکی، علی (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسه آل‌البیت (ع).
  52. مصطفوى، حسن (1368). التحقیق فی کلمات‌القرآن‌الکریم (جلد 9)‏. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  53. مقدس اردبیلی، احمدبن‌محمد (بی‌تا). مجمع‌الفائدة والبرهان فی شرح ارشادالاذهان (جلد 8). قم: مؤسسه النشرالاسلامی.
  54. مکارم شیرازى، ناصر (1371). تفسیر نمونه. تهران‏: دارالکتب‌الاسلامیه.
  55. ملحم، سلیمان (بی‌تا). القمار حقیقته و احکامه. ریاض: دارکنوز اشبیلیا.
  56. موسوی خوانساری، سیداحمد (1355). جامع‌المدارک فی شرح‌المختصرالنافع (جلد 3). تهران:مکتبة‌الصدوق.
  57. موسوی سبزواری، سیدعبدالأعلی (بی‌تا). مهذب الأحکام فی بیان حلال و الحرام، قم: دار التفسیر.
  58. موسوی، سیدمحمدصادق و رئیسی، روح‌الله (1397). تحلیل فقهی و اخلاقی ریسک تجاری و مقایسه آن با غرر با تأکید بر قواعد عام درآمدزایی مخاطره. پژوهش‌های اخلاقی، سال 8، شماره 4.
  59. نجفی، محمدحسن (1362). جواهرالکلام فی شرح شرائع‌الاسلام (جلد‌های 22 و 41). بیروت: دار احیاء‌التراث‌العربی.
  60. نراقی، احمد (1415ق). مستندالشیعة فی احکام‌الشریعة (جلد 14). قم: مؤسسه آل‌البیت (علیهم‌السلام).
  61. نکونام، محمدرضا (1391). قمار. تهران: صبح فردا.
  62. نوری، حسین‌بن‌محمدتقی (1408ق). مستدرک‌الوسائل، بیروت: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام لاحیاء‌التراث.
  63. هاشمی شاهردوی، محمود (1382). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، قم: موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع).
  64. هدائی، علیرضا؛ سلطانی فرد، جواد و محمدی، احمد (1403). بازپژوهی معناشناختی «قمار» در فقه امامیه. پژوهش‌های فقهی، سال20، شماره2.
  65. هلاکویی، محمد و حیدریان، نکیسا (1400). دانشنامه جامع ارز دیجیتال. اصفهان: رهنج.
  66. هلاکویی، محمد و محمدی، شبنم (1399). امپراتوری بلاک‌چین. اصفهان: انتشارات زهنج.
Statistics
Article View: 731
PDF Download: 507


Journal management system. designed by sinaweb