News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 518 |
| Number of Articles | 4,516 |
| Article View | 9,584,339 |
| PDF Download | 5,345,416 |
صورت‌بندی خطبه‌های مقمَّصه و فدکیه با تکیه بر الگوی ون دایک | ||
| مطالعات قرآن و حدیث | ||
| Article 6, Volume 17, Issue 1 - Serial Number 33, July 1402, Pages 111-138 PDF (1006.39 K) | ||
| Document Type: علمی - پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/qhs.2023.244512.3773 | ||
| Authors | ||
| حسن مجیدی* 1; طاهره میرزداده2 | ||
| 1دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران. | ||
| 2دانشجوی دکتری رشتۀ زبان و ادبیات عربی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران. | ||
| Receive Date: 09 April 2023, Revise Date: 20 August 2023, Accept Date: 13 September 2023 | ||
| Abstract | ||
| تئون آی ون دایک؛ زبان‌شناس هلندی در حوزۀ گفتمان‌شناسی انتقادی، مطالعاتی در زمینه‌های مختلف اجتماعی انجام داد و با ارائۀ الگوی نظری ـ ایدئولوژیکی‌اش، رویکردهای ایدئولوژیکی گفتمان و کارکردهای مختلف اجتماعی ـ شناختی را تعریف کرد. هدف پژوهش حاضر، کشف راهبردها و کارکردهای مختلف گفتمانی در دو خطبۀ مقمّصه از خطبه‌های حضرت علی(ع) و خطبۀ فدکیۀ حضرت زهرا(س) است تا هویت‌شناسی و واکاوی ساختاری شوند. از این رو، سعی بر آن است تا با روش اجتماعی ـ شناختی ون دایک پیش رود. رهیافت اولیه چنین می‌نماید، علی بن ابیطالب و فاطمة (علیهما السلام) در کلام خویش با روش‌های انسجام، گزینش واژگانی مناسب، برجسته‌سازی نکات مثبت گروه خودی و نکات منفی گروه دشمن و استناد به متون قابل اعتماد و قبول اذهان عموم مخاطبان خویش سخن‌پردازی کرده‌اند. کارکردهای کنش کلامی در مقایسه با کنش غیرکلامی با پویایی و جهت‌دهی کلامشان و شریک‌سازی مخاطبان در راستای اهداف خطبه‌هایشان نقش‌آفرینی کرده است. همچنین، رعایت قالب و ترتیب رایج در خطبه‌های اسلامی که ایشان در خطبه‌های خویش رعایت کردند، منجر به هژمونی، هویت‌دهی و انسجام کلامشان شده است. | ||
| Keywords | ||
| گفتمان‌شناسی انتقادی; انسجام; هژمونی; ون دایک; خطبه‌های اسلامی. | ||
| References | ||
|
قرآن کریم.
أبو زهرة، محمد (1934م)، الخطابة أصولها تاریخها فی أزهی عصورها عند العرب، بیروت: دار الفکر.
أرسطو، (1959م)، الخطابة، القاهرة: مکتبة النهضة المصریة.
الجاحظ، أبو عثمان عمروبن بحر (بی تا)، البیان و التبیین، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، بیروت: مکتبة الجاحظ.
حامدی شیروان، زهرا؛ زرقانی، سید مهدی (1393ش)، «بررسی داستان رستم و شغاد براساس مربع ایدئولوژیکی ون‌دایک»، ﻛﺎﻭشنامه زبان و ادبیات فارسی، شماره 28، صص99-129.
داوودآبادی فراهانی، مهدی (1395ش)، «تحلیل خطبه فدکیه بر اساس نظریه کنش گفتاری»، فصلنامه تاریخ اسلام، شماره2،صص 39-69.
رشیدی، ناصر؛ سعیدی، اصمعان (1392ش)، «تحلیل گفتمان انتقادی کتاب فارسی امروز برای دانشجویان خارجی براساس چارچوب تحلیلی ون دایک و ون لیوون»، پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، شماره 32، صص100-126.
زمخشری، محمودبن عمر (1953م)، أساس البلاغة، بیروت: أحیاء المعاجم العربیة.
زودرنج، صدیقه؛ اربطی مقدم، شیرین (1401ش)، «واکاوی خطبۀ مقمّصه با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی»، فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه، شماره37، صص115-139.
شاملی، نصرالله؛ سالاری، محسن، (1395ش)، «تامل اندک رسانگی طرح واره های خطبه ۳ نهج البلاغه در واژه ابل»، پژوهشنامه علوی، شماره 2، صص59-72.
شاملی، نصرالله؛ عزیزخانی، مریم (1394ش)، «تحلیل گفتمان انتقادی در نهج البلاغه براساس نظریۀ فرکلاف»، فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه، شماره 2، صص133-155.
شکرانی، رضا؛ مطیع، مهدی؛ صادق‌زادگان، هدی (1390ش)، «بررسی روش گفتمان‌کاوی و چگونگی کاربست آن در مطالعات قرآنی»، عیار پژوهش در علوم انسانی، شماره 1، صص93-122.
شیخ‌احمد، سید محمد، قدرت (1393ش)، خطابه، منبر: پژوهشی درباره رابطه خطابه و منبر با قدرت سیاسی در دوران خلافت عباسیان، تهران: نگارستان اندیشه.
صیادی‌نژاد، روح‌الله (1396ش)، «بررسی منظورشناسانۀ برهان‌های بلاغی در گفتمان پیامبر»، پژوهش‌نامۀ نقد ادب عربی، شماره 16، صص150-182.
عالمی، روح‌الله (1389ش)، منطق، تهران: چاپ و نشر کتاب‌های درسی.
فاضلی، محمد (1383ش)، «گفتمان و تحلیل گفتمان انتقادی»، پژوهش‌نامۀ علوم انسانی اجتماعی، شماره 14، صص81-107.
فان دایک، تئون، آی (2000م)، النص والسیاق استقصاء البحث فی الخطاب الدلالی و التداولی، ترجمه عبدالقادر قنینی، بیروت: أفریقا الشرق.
قنبری، لیلا، حاجی رجبی، نفیسه؛ طهماسبی بلداجی، اصغر (1394)، «تحلیل و بررسی زیباشناسی خطبه فدکیّة حضرت زهرا(س)»، سراج منیر، شماره 21، صص57-76.
گلشائی، رامین (1392ش)، «ارزیابی نظریه‌های انسجام و پیوستگی متنی: به سوی چارچوبی برای ارزیابی خوانش‌پذیری در سطح گفتمان»، پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، شماره31، صص31-57.
المری، عبدالله علی جابر؛ زهدی مصطفی، عبدالرؤوف (2012م)، الخطابة عند الفاروق دراسة أسلوبیة، رسالة لنیل الدرجة الماجستر فی اللغة العربیة و آدابها، جامعة الشرق الأوسط.
مکارم شیرازی، ناصر (1386ش)، پیام امام امیر المومنین(ع)، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
وان داﯾﮏ، ﺗﺌﻮن،ای، (1387ش)، ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎن: از دﺳﺘﻮر ﻣﺘﻦ ﺗﺎ ﮔﻔﺘﻤﺎنﮐﺎوی اﻧﺘﻘﺎدی، گروه مترجمان، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
Laclau, E, Mouffe, C. (1985) Hegemony and Socialist Strategy: Towards a Radical Democratic Politics. London: Verso. Van Dijk, T. A. (2000). Ideology and Discourse: a Multidisciplinary Introduction. PamperFabra University press, Barcelona. Van Dijk, T.A.( 1998). »Opinions and Ideologies in the Press«. in Approaches to Media Discourse, (pp21-63). (ed.) by Bell, A. and Peter Garrett, Oxford: Blackwell. | ||
|
Statistics Article View: 442 PDF Download: 481 |
||