News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 518 |
| Number of Articles | 4,516 |
| Article View | 9,589,569 |
| PDF Download | 5,352,947 |
فهم باطن حدیث در اندیشۀ قاضی نعمان مغربی | ||
| مطالعات قرآن و حدیث | ||
| Article 7, Volume 17, Issue 1 - Serial Number 33, July 1402, Pages 139-164 PDF (774.29 K) | ||
| Document Type: علمی - پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/qhs.2023.244466.3768 | ||
| Authors | ||
| سید حسین فلاح زاده ابرقوئی* 1; محسن قاسم پور2 | ||
| 1دانش آموختۀ دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران. | ||
| 2استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علامۀ طباطبایی، تهران، ایران. | ||
| Receive Date: 17 May 2023, Revise Date: 26 July 2023, Accept Date: 19 August 2023 | ||
| Abstract | ||
| چگونگی کشف پیام باطنی حدیث و شناخت معیارهای آن از مسائلی است که در پژوهش‌های فقه الحدیثی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. پرداختن به این مسأله در ارزیابی و تعیین میزان اعتبار تأویل‌های حدیثی اسماعیلیان (مهمترین مدعیان علم تأویل حدیث) مؤثر است. جستار حاضر به بررسی فهم باطن حدیث در اندیشۀ قاضی نعمان مغربی (د 363ق) ـ برجسته‌ترین شخصیت اسماعیلی در حوزۀ تأویل حدیث ـ می‌پردازد. برای این منظور اندیشۀ قاضی نعمان در حوزۀ فهم باطن حدیث، با کاوش کامل در کتاب تأویل الدعائم مورد بررسی قرار گرفته و با ارائۀ نمونه‌های متعدد تحلیل شده است. بر اساس این پژوهش، تنها خاستگاه فهم باطن از نگاه قاضی نعمان، امام اسماعیلی است و جز او کسی به اسرار نهفته در گزاره‌های روایی دسترسی ندارد. از این رو تنها کوشش مُجاز در حوزۀ فهم باطن حدیث، کشف مناسبت و ارتباط معنای ظاهری و باطنی است که در موجّه ساختن معانی باطنی و جلوۀ عقلانی بخشیدن به آنها مؤثر است. قاضی نعمان برای نشان دادن پیوند بین ظاهر و باطن روایات، به شواهدی تمسک نموده که نمی‌توان آنها را دلیل قطعی تأویل برشمرد. مهمترین شاهد او برای بیان مناسبت بین رموز ظاهری و باطنی، ارتباط معنای باطنی با معنای لغوی است. | ||
| Keywords | ||
| قاضی نعمان; فهم باطن حدیث; تأویل الدعائم; تأویل حدیث; اسماعیلیه. | ||
| References | ||
|
قرآن کریم.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (۱۳۹۲ش)، ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، تهران: طرح نو.
ابن منصور الیمن، جعفر (۱۴۰۴ق)، الکشف، تحقیق: مصطفی غالب، بیروت: دار الاندلس.
اسعدی، محمد؛ و دیگران (1389ش)، آسیبشناسی روشهای تفسیری، فصل جریان باطنی (نوشتۀ قاسم پور، محسن)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
حاجیاکبری، فاطمه؛ ستار، حسین (۱۳۹۹ش)، «مقایسۀ رویکردهای تأویلی قاضی نعمان و عبدالرزاق کاشانی در آیات فقهی»، مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، شمارۀ 14، صص 21 ـ 46.
دفتری، فرهاد (۱۳۸۶ش)، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ترجمه: فریدون بدره ای، تهران: فرزان روز.
رازی، ابوحاتم (۲۰۱۵م)، کتاب الزینة، تحقیق: سعید الغانمی، بیروت: منشورات الجمل.
طاهری، محمد الهادی (2011م)، عقائد الباطنیة فی الإمامة و الفقه و التأویل عند القاضی النعمان، بیروت: مؤسسة الإنتشار العربی.
قاسم پور، محسن؛ کوهپیما، حمید (1398ش)، «بررسی نظریۀ عرف خاص زبان قرآن در نگاه باطنی و اخباری»، پژوهشنامۀ مذاهب اسلامی، شمارۀ 12، صص 8 ـ 30.
قبادیانی، ناصر خسرو (۱۳۸۴ش)، وجه دین، تهران: انتشارات اساطیر.
الکربلائی، حیدر محمد عبدالله (۲۰۲۰م)، «المنهج التأویلی عند القاضی النعمان»، مجلة دراسات تأریخیة، شمارۀ 28، صص 221 ـ 262.
کرمانی، حمید الدین (۱۹۸۳م)، راحة العقل، تحقیق: مصطفی غالب، بیروت: دار الاندلس.
مامقانی، عبد الله (1411ق)، مقباس الهدایة، تحقیق: محمد رضا المامقانی، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام.
عشرتی، غلامعباس (۱۳۹۴ش)، «بازخوانی قواعد و شرایط تأویل از دیدگاه قاضی نعمان»، فصلنامۀ نقد و نظر، شمارۀ 79، صص 133 ـ 155.
المغربی، النعمان بن محمد بن منصور (قاضی نعمان) (1960م)، اساس التأویل، تحقیق: عارف تامر، بیروت: دار الثقافة.
المغربی، النعمان بن محمد بن منصور (قاضی نعمان) (۱۴۲۸ق)، الایضاح، بیروت: مؤسسة الاعلمی.
المغربی، النعمان بن محمد بن منصور (قاضی نعمان) (1426ق)، تأویل الدعائم، بیروت: مؤسسة الاعلمی.
المغربی، النعمان بن محمد بن منصور (قاضی نعمان) (1383ق)، دعائم الاسلام، تحقیق: آصف فیضی، قاهره: دار المعارف.
فتحی، ابوالفضل؛ مسعودی، عبد الهادی؛ جوادی، قاسم (۱۳۹۸ش)، «تأویل در روایات اسماعیلی»، فصلنامۀ علوم حدیث، شمارۀ 92، صص 54 ـ 77.
هبةالله شیرازی، المؤید فی الدین (۱۴۱۳ق)، المجالس المستنصریة، تحقیق: محمد زینهم محمد عزب، مکتبة مدبولی. | ||
|
Statistics Article View: 370 PDF Download: 554 |
||