News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 518 |
| Number of Articles | 4,516 |
| Article View | 9,584,287 |
| PDF Download | 5,345,243 |
نقد روشی مطالعات تاریخ قرآن با تاکید بر رویکرد واساختگرایی | ||
| مطالعات قرآن و حدیث | ||
| Article 10, Volume 17, Issue 1 - Serial Number 33, July 1402, Pages 217-246 PDF (1.11 M) | ||
| Document Type: علمی - پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/qhs.2023.244658.3784 | ||
| Authors | ||
| عصمت کاظمی مقدم بیدختی1; مرتضی ایروانی2; بی بی زینب حسینی* 3; علیه رضاداد4 | ||
| 1دانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران. | ||
| 2استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران. | ||
| 3دانشیار گروه الهیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران. | ||
| 4استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران. | ||
| Receive Date: 09 May 2023, Revise Date: 17 August 2023, Accept Date: 18 September 2023 | ||
| Abstract | ||
| اثبات اصالت و صحت متن قرآن کریم به عنوان مهمترین منبع دین اسلام، تا حدودی با دانش تاریخ قرآن کریم مرتبط است. از آنجا که موضوعات مختلفی بر انگیزه مورّخین در روش مطالعه تاریخی تأثیرگذار بوده و آسیب‌های مهمّی در واقعگرایی گزارههای تاریخ جمع قرآن کریم ایجاد شده که رفع آن نیازمند به شناخت واساختگرایی مطالعات تاریخ قرآن است، لذا نقد علمی و آسیب شناسی روشی این متون، با توجه به گونههای مختلف آن برای تعیین میزان صحت اطلاعات، دارای ضرورت تحقیق است. به همین منظور این پژوهش تلاش دارد با استفاده از روش واساختگرایی و شناسایی ویژگیهای شخصی مورّخ، شرایط زمانی، سیاسی، اعتقادی، انگیزه و پیشفرضهای مورخ را شناسایی کند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که راویانی همچون؛ زید بن ثابت، ابن شهاب زهری، ابن شعبه، ابیداود سجستانی و ابوعبید قاسم بن سلام، تحت تأثیر انگیزههای سیاسی و دینی اقدام به ثبت تاریخ قرآن نمودهاند. همچنین قرآن پژوهان اهل سنت، شیعه و مستشرقان، تحت تأثیر پیشفرضهای کلامی متنوعی مانند عدالت صحابه، عدم وحیانیت قرآن و اثبات تواتر قرآن اقدام به نگارش تاریخ قرآن کردهاند. | ||
| Keywords | ||
| مطالعات تاریخ قرآن; رویکرد واساخت گرایی; نقد حدیث; جمع قرآن. | ||
| References | ||
|
قرآن کریم.
ابن ابیداود، عبدالله بن سلیمان، (2002م)، المصاحف، قاهره: الفاروق.
ابن جزری،شمس الدین، (بیتا)، النشر فی القراءات العشر، بیروت: دارالکتاب العلمیه.
ابن حبان بستی، محمد بن أحمد،(1975م)، الثقات، بیروت: دار الفکر.
ابن سعد، محمد بن سعد،(1410ق)، طبقات الکبری، بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله،(1398ق)، جامع البیان و فضله، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن عساکر، محمد بن سعد،(1415ق)، الطبقات الکبری، بیروت: دار صادر.
ابن کثیر، عبدالله بن کثیر،(1412ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالمعرفة.
احمد بن فارس،(2006م)، جهود الامام ابوعبید قاسم بن سلام فی علوم القراءه، بیروت: دار ابن حزم.
استرآبادی، محمدبن علی،(1422ق)، منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال، قم: مؤسسه آل بیت(ع).
استنفورد، مایکل،(1386ش)، درآمدی بر تاریخ پژوهی، ترجمه صادقی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
امیرخانی، علی،(1389ش)، تاریخ تدوین قرآن، قم: مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات.
ایازی، سید محمد علی،(1378ش)، کاوشی در تاریخ جمع قرآن، قم: کتاب بین.
بخاری، محمد بن إسماعیل،(1401ق)، الجامع الصحیح، بیروت: دارالفکر.
بخاری، محمد بن إسماعیل،(1396ق)، الضعفاء الصغیر، حلب: دار الوعی،
بدرالدین، محمد حسن،(2018م)، من الوحی الی المصحف، بیروت: مکتبة العربیة.
بزودی، ابوالحسن فخرالاسلام،(1991م)، اصول بزودی، بیروت: دارالکتاب العربی.
بلک، جرمی، رایلد، دونالد،(1390ش)، مطالعه تاریخ، ترجمه دکتر محمدتقی ایمانپور، مشهد: دانشگاه فردوسی.
بهادلی، عبدالرضا،(2018م)، بحوث فی تاریخ القرآن، بصرة: مکتبة الامام الهادی(ع).
پارسا، فروغ،(1390ش)، خاورشناسان و تدوین قرآن کریم، تهران: پژوهشگاههای علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
پارسانیا، حمید،(1392ش)، «روششناسی بنیادین تکوین نظریههای علمی»، راهبرد فرهنگ، ش23، ص7-28.
پژوهشکده تاریخ اسلام،(1393ش)، گفتارهایی در باب تاریخ نگاری و روششناسی تاریخی، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
جرجانی، عبدالله بن عدی،(1409ق)، الکامل، بیروت: دارالفکر.
جسوس، عزالدین،(1416ق)، «سیاسة عمر بن العزیز»، الاجتهاد: ش28، صص 15-50.
جعفریان، رسول،(1392ش)، منابع تاریخ اسلام، تهران: نشر علم.
جلالی نائینی، سید محمدرضا، (1365ش)، تاریخ جمع قرآن کریم، مشهد: نشر نقره.
حکیمی، محمدرضا،(1394ش)، القرآن علومه و تاریخه، کویت: بینا.
حلبی، علی بن ابراهیم، (1400ق)، السیرة الحلبیة، بیروت: دارالمعرفة.
حلبی، ابوالصلاح، (1417ق)، تقریب المعارف، قم: المحقق.
خطیب بغدادی، احمد بن علی،(1417ق)، تاریخ بغداد، بیروت: دارالکتب العلمیة.
خلیلی، حسن،(1392ش)، بررسی تاریخ نگارش قرآن، قم: دلیل ما.
خوئی، ابوالقاسم،(بیتا)، البیان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه احیاء تراث آیه الله خوئی.
درّاز، محمد عبدالله،(2003م)، مدخل الی القرآن الکریم، قاهره: دارالقلم.
درودی، فریبرز،(1393ش)، «درآمدی بر انواع نقد و کارکردهای آن»، نشریه نقد: ش3و4، صص231-234.
دروش، فرانسوا،(1394ش)، قرآنهای عصر اموی، ترجمه کریمینیا، تهران: هرمس.
دقاق، عبدالله علی احمد،(2008م)، حقیقه مصحف امام علی (ع)، قم: دلیل ما.
ذهبی، شمس الدین،(1413ق)، سیر اعلام النبلاء، بیروت: مؤسسه الرسالة.
رابینسون، اف، چیس،(1392ش)، تاریخ نگاری اسلامی، ترجمه محسن الویری، تهران: سمت.
رأفت سعید محمد،(2002م)، تاریخ نزول القرآن، منصوره: دارالوفاء.
رامیار، محمود، (1369ش)، تاریخ قرآن، تهران: انتشارات امیرکبیر.
رجبی قدسی، محسن،(1398ش)، تاریخ کتابت قرآن و قراءات، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
رحمتی، محمد کاظم،(1390ش)، متون و پژوهشهای تاریخی، تهران: انتشارات مجلس شورای اسلامی.
رضوان، عمر ابراهیم،(1413ق)، آراء المستشرقین حول القرآن الکریم، ریاض: دارالطیبه.
رضوی، سیدابوالفضل،(1400ش)، «تاریخشناسی از بازساخت تا واساخت»، پژوهشنامه انتقادی متون: ش95، صص29-53.
رینولدز، گابریل سعید،(2012م)، القرآن فی محیطه التاریخی، بیروت: منشورات الجمل.
زکی زاده، علیرضا،(1398ش)، زید بن ثابت و نقش او در تاریخ نگارش قرآن کریم، مشهد: بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی.
زین العابدینی، رمضان،(1388ش)، تاریخ نگاران و مکتبهای تاریخ نگاری در اسلام، تهران: انتشارات چاپخش.
زینب، عبدالسلام،(2015م)، النص القرآنی و الاحرف السبعه، دراسة فی تاریخ القرآن الکریم، طنطا: دارالکلمة.
سجستانی، ابوداود،(1410ق)، السنن ابی داود، بیروت: دارالفکر.
سرخسی، محمد بن احمد، (1372ق)، اصول سرخسی، بیروت: دارالکتاب العربی.
سمعانی، عبدالکریم بن محمد،(1408ق)، الانساب، بیروت: دارالجنان.
شاهین، عبدالصبور،(1382ش)، تاریخ قرآن، ترجمه حیدری، مشهد: بهنشر.
شبستری، عبدالحسین،(1418ق)، الفائق فی رواة و اصحاب الامام الصادق(ع)، قم: جامعه مدرسین.
شرباصی، احمد، (1374ق)، «عمربن عبدالعزیز»، نشریه الازهر: ش26، صص669-675.
شرف الدین، عبدالحسین،(1389ش)، ابوهریرة، قم: مؤسسه انصاریان.
شفیعی خوزانی،سعید،(1398)، «جریان شناسی مطالعات تاریخ قرآن در غرب با رویکرد انتقادی به جریان شکاکیت نوین»، پژوهشهای قرآن و حدیث: ش 1، صص69-93.
شکوری، ابوالفضل، (1380ش)، درآمدی بر تاریخ نگری و تاریخ نگاری در مسلمانان، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
شوشتری، محمدتقی،(1410ق)، قاموس الرجال، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
صالح عطیه، محمد،(2001م)، رسم المصحف، طرابلس: جمعیه الدعوة الاسلامیه.
صفار، محمد بن حسن،(1404ق)، بصائرالدرجات، قم: مکتبة المرعشی.
صفدی، خلیل،(1420ق) الوافی بالوفیات، بیروت: دار احیاء التراث.
طباطبایی، محمد حسین،(1361ش)، تاریخ قرآن، ترجمه دینپرور، تهران: نشر فرهنگ قرآن.
طوسی، محمد بن حسن، (1373ق)، رجال الطوسی، قم: جامعه مدرسین.
عالم زاده، هادی و سجادی، سید صادق، (1386ش)، تاریخ نگاری در اسلام، تهران: سمت.
عاملی، جعفر مرتضی، (1415ق)، الصحیح من سیرة النبی الاعظم(ص)، بیروت: دارالهادی.
عاملی، مرتضی، (1377ش)، حقائقی پیرامون قرآن کریم، قم: جامعه مدرسین.
عتر، نورالدین، (1926م)، علوم القرآن الکریم، دمشق: الصباح.
عسکری، مرتضی، (1416ق)، القرآن الکریم و روایات المدرستین، تهران: مجمع الاسلامی.
عسکری، مرتضی، (1410ق)، معالم المدرستین، بیروت: مؤسسه النعمان.
علامه حلی، حسن بن یوسف، (1402ق)، رجال العلامه الحلی، قم: شریف رضی.
علوی علی آبادی، فاطمه،(1401ش)، «مطالعه ساختارگرایانه اندیشه انحرافی قرآن بسندگی در رویداد تاریخی قتل عثمان بن عفان»، مطالعات تاریخی جهان اسلام، ش23، صص149-172.
علوی علی آبادی، فاطمه،(1401ق)، «واکاوی تأثیر قاعده رجالی «الصحابه کلهم عدول» بر فتنه انگاری قتل عثمان»، پژوهشنامه کلام اسلامی، ش17، صص33-70.
علی صغیر، محمد،(1420ق)، تاریخ القرآن، بیروت: مؤسسه الدراسات.
عینی، محمود بن احمد، (بیتا)، عمدة القاری، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
غانم بن قدروی، حمد،(2003م)، رسم المصحف، بغداد: اللجنة الوطنیة.
غیب هرساوی، حسین،(1422ق)، «خادم الامویین، محمد بن شهاب زهری»، الفکر الاسلامی: ش27، صص179-230.
قرقوتی، حنان،(1427ق)، حول تدوین القرآن الکریم و السنة الشریفة و نظام الحکم، بیروت: الموسسه الجامعیه.
قفطی، علی بن یوسف،(1406ق)، إنباه الرواة على أنباه النحاه، قاهره: دارالفکر العربی.
کردی، محمد طاهر بن عبدالقادر، (1953م)، تاریخ القرآن و غرائب رسمه، مصر: مکتبة الحلبی.
کورانی، علی،(1418ق)، تدوین القرآن، قم: دارالقرآن الکریم.
لورنس، کریتس، (1399ش)، برساخت گذشته درآمدی بر نظریه تاریخ، ترجمه ماریا ناصر، تهران: سمت.
مامقانی، عبدالله،(1431ق)، تنقیح المقال، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
مانزلو، آلن،(1394ش)، واساخت تاریخ، ترجمه حمید مرادی سده، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
محمدی، محمد حسین،(1385ش)، تاریخ قرآن، قم: مرکزجهانی علوم اسلامی.
محیسن، محمد سالم،(1400ق)، فی رحاب القرآن الکریم، قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه.
مدرسی طباطبایی، محمد حسین،(1380ش)، «ستیزههای دیرین درباره تحریف قرآن»، هفت آسمان: ش11، صص41-78.
معارف، مجید،(1383ش)، درآمدی بر تاریخ قرآن، تهران: انتشارات نبأ.
معرفت، محمد هادی،(1428ق)، صیانة القرآن عن التحریف، تهران: انتشارات وزارت خارجه.
مکالا، سی، بی، ین،(1395ش)، بنیادهای علم تاریخ، ترجمه احمد گل محمدی، تهران: نشر نی.
موتسکی، هارالد،(1386ش)، «جمع قرآن»، علوم حدیث: ش44، صص97-126.
مهرابی، محمد،(1397ش)، تأملاتی در تاریخ پژوهی، قم: نشر ادیان.
میرزای نوری، حسین،(بیتا)، فصل الخطاب فی تحریف کتاب رب الارباب، چاپ سنگی، بیجا: بینا.
میرمحمد زرندی، ابوالفضل،(1420ق)، بحوث فی تاریخ القرآن و علومه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
میلادی، ریاض،(2016م)، الکتاب اصلا من اصول التشریع، بیروت: ناشرون مؤمنون بلاحدود.
ناصح، محمد،(1395ش)، «نقش زهری در روایات جمع قرآن»، حدیث پژوهی: ش86، صص167-190.
نبوی رضوی،(1399ش)، «میرزا حسین نوری»، نشریه بهائی شناسی: ش16، صص140-199.
نجار، عبدالامیر،(2013م)، موجز تاریخ القرآن، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
نجارزادگان، فتحالله،(1424ق)، سلامة القرآن من التحریف، تهران: نشر مشعر.
نمازی شاهرودی، شیخ علی،(1419ق)، مستدرک سفینة البحار، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
نولدکه، تئودور،(2004م)، تاریخ القرآن، بیروت: مؤسسه کونراد.
نووی، یحیی بن شرف،(1407ق)، شرح صحیح مسلم، بیروت: دارالکتاب.
هدایت پناه، محمدرضا،(1388ش)، بازتاب تفکر عثمانی در واقعه کربلا، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
هلالی، سلیم بن قیس،(1405ق)، کتاب سلیم بن قیس، قم: الهادی.
یثربی، یحیی،(1383ش)، «نقد ضرورت یا ارزش»، نشریه کتاب نقد: ش33، صص 269-287. | ||
|
Statistics Article View: 467 PDF Download: 527 |
||