News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 515 |
| Number of Articles | 4,457 |
| Article View | 8,574,398 |
| PDF Download | 4,553,868 |
مبانی ضعف بینشیِ انسان و اصول و روش‌های تربیتیِ اصلاح آن در قرآن کریم | ||
| علوم تربیتی از دیدگاه اسلام | ||
| Volume 11, Issue 20, January 1402, Pages 133-162 PDF (506.12 K) | ||
| Document Type: علمی - پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/esi.2023.244480.1622 | ||
| Authors | ||
| مهدیه حسینی1; مریم برهمن* 2 | ||
| 1دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد تاریخ و فلسفۀ آموزش‌وپرورش، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران. | ||
| 2استادیار گروه فلسفۀ تعلیم و تربیت، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران. | ||
| Receive Date: 03 May 2023, Revise Date: 10 September 2023, Accept Date: 02 September 2023 | ||
| Abstract | ||
| حقیقت‌جویی و طلب دانش از ویژگی‌های ذاتی و فطریِ بشر است که براساس موقعیت او و میزان بهره‌مندی‌اش از پرورش، به صورت‌های متفاوت در وجودش رشد می کند. شدت و ضعف این ویژگی بر بینش افراد اثر می‌گذارد و مسئله‌ای قابل بررسی است. بسیاری از شاخصه‌های رفتاری نیز در بینش انسان‌ها ریشه دارند. تحقیق حاضر به‌منظور تبیین مبانی ضعف بینشیِ انسان، و اصول و روش‌های تربیتیِ اصلاح آن براساس قرآن کریم صورت گرفته است. این پژوهش به لحاظ رویکرد درزمرۀ پژوهش‌های کیفی قرار دارد و برای انجام‌دادن آن از روش تحلیلی با به کارگیری روش تحلیل مضمون استفاده کرده‌ایم. جامعۀ مطالعاتیِ تحقیق، مشتمل بر نمونه‌هایی از آیات مرتبط با ضعف بینشیِ انسان بوده است. برای پاسخگویی به سؤال‌ها داده‌های اولیه را کدگذاری کردیم و طبقه بندی مضامین پایه، سازمان‌دهنده و فراگیر را در سه محور مبانی، اصول و روش‌ها انجام دادیم. طبق یافته‌های پژوهش، درحوزۀ مبانی ضعف بینشی، پنچ مبنا به‌دست آمد: ضعف قوای علمی از تولد تا پیری، تقلید کورکورانه، شرک‌ورزیدن به خداوند متعال، شک‌کردن به قرآن و تردیدداشتن در واقعی‌بودنِ عذاب‌های الهی. درحوزۀ اصول، پنج اصل، شامل ارتقای سطح معرفت متناسب با ظرفیت یادگیرنده، بصیرت، تعقل، تفکر و عدالت‌ورزی تعیین شد. درحوزۀ روش نیز هفت روش تربیتی، شامل گفت‌وشنود، بیان داستان‌های اخلاقی و ضداخلاقی، توجه‌دادن به منابع هوشیارکننده، تدبیر، تعلیم حکمت، تلاوت قرآن کریم توأم با تأمل در آن و انذار دربارۀ مرگ شناسایی شد. براساس نتایج پژوهش، مبانی مذکور، خاستگاه اصول یادشده هستند و از اصولی که برشمردیم، روش‌های تربیتی استخراج شده‌اند که در شناخت و تسریع اصلاح ضعف‌های بینشی، مؤثرند. | ||
| Keywords | ||
| ضعف بینشی; قوای ادراکی; بصیرت; مبانی; اصول و روش‌های تربیتی; ظرفیت یادگیرنده | ||
| References | ||
|
قرآن کریم (1389). (علی مشکینی اردبیلی، مترجم). تهران: مرکز طبع و نشر قرآن ج. ا. ا. ابنمنظور، محمد بن مکرّم (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر. ابوالمعالی الحسینی، خدیجه (1392). تحلیل کیفیِ متن: استقرا/ قیاس. دوفصلنامۀ پژوهشی مطالعات معارف اسلامی و علوم تربیتی، 1(1)، 100-183. اخوان الصفا (1405ق). رسائل اخوان الصفا و خلّان الوفاء. قم: مرکز نشر مکتب الإعلام الإسلامی. اشعری، زهرا؛ باقری، خسرو؛ و حسینی، افضل السادات (1391). بررسی مفهوم، اصول و روش‌های تربیت معنوی ازدیدگاه علامه طباطبایی. دوفصلنامۀ تربیت اسلامی، 7(15)، 89-112. امیدی، محمود؛ و فضـل‌اللهی قمشی، سیف‌الله (1394). پژوهشی در اصول و روش‌های تربیت اخلاقی کودکان ازدیدگاه امام علی (ع) و ژان ژاک روسو. فصلنامۀ اخلاق، 5(19)، 37-63. باقری، خسرو (1399). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. تهران: مؤسسۀ فرهنگی مدرسۀ برهان. بخت‌نما، نرگس (1394). مَثَل‌های قرآنی، با مروری بر کلام علی (ع) و فاطمه (س). قم: مرکز نشر هاجر. بهشتی، سعید (1389). تأملات فلسفی در تعلیموتربیت. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی. جاحظ، عمرو بن بحر (1384). الحیوان. قاهره: شرکة مطبعة مصطفی البابی الحلبی. جعفری، نرگس؛ سلحشوری، احمد؛ و فیاض، ایران‌دخت (1400). تدوین الگوی مفهومیِ خودآگاهی مبتنیبر اندیشه‌های شهید مطهری (ره). فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 12(48)، 1-24. حاجی‌بابائیان امیری، محسن (1388). روش‌های تربیت اخلاقیِ کاربردی در اسلام با تأکید بر دورۀ نوجوانی و جوانی. تهران: سروش. خسروشاهی، الهام سادات (1395). بررسی آرا و اندیشه‌های انسان‌شناسی آیت‌الله جوادی آملی. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد)، دانشگاه قرآن و حدیث، پردیس تهران. داودی، محمد (1391). سیرۀ تربیتیِ پیامبر (ص) و اهل‌بیت (ع): تربیت اخلاقی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. دلشاد تهرانی، مصطفی (1393). سِیری در تربیت اسلامی. تهران: دریا. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دار العلم- الدار الشامیة. رضازاده، نیلوفر؛ و شاهرودی، فاطمه (1391). جستاری بر انواع تمثیل در مَثَل‌ها و قصه‌های قرآن کریم. معرفت،21(180)، 57-68. رضانیا، حمیدرضا (1393). تفکر عقلی در کتاب و سنت. قم: جامعة المصطفی االعالمیة. ستوده‌نیا، محمدرضا (1387). بصیرت در قرآن با تکیه بر آیۀ 108 سورۀ یوسف. مطالعات قرآن و حدیث، 2(2)، 141-174. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1373). مجموعۀ مصنفات (چاپ 2). تهران: مطالعات و تحقیقات فرهنگی. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (بی‌تا). حکمة الإشراق. بی‌جا: بی‌نا. شریفی، عنایت‌الله (1393). درسنامۀ اخلاق اسلامی: مبانی و مفاهیم. قم: نشر معارف. شریفی، مرضیه (1393). نقش سختی‌ها در تکامل انسان ازدیدگاه قرآن. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران. شورای عالی آموزش‌وپرورش (1390). مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیموتربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران. شیرخانی، حسین (1396). بررسی تطبیقی فلسفۀ اصالت بشر و برخی مباحث وجودی ازدیدگاه مولانا و سارتر. نهمین همایش ملی پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی. طباطبایی، سید محمدحسین (1360). تفسیر المیزان. قم: دار الکتب الإسلامی. طباطبایی، سید محمدحسین؛ و سید علوی، ابراهیم (1390). علی و فلسفۀ الهی. قم: دفتر انتشارات اسلامی. ظریف‌منش، حسین (1400). منشور تربیتی اسلام، برگرفته از وصیتنامۀ امیرالمؤمنین به امام حسن مجتبی (ع). قم: زمزم هدایت. عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ و شیخ‌زاده، محمد (1390). تحلیل مضمون و شبکۀ مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. اندیشۀ مدیریت راهبردی، 5(2)، 151-198. فتح‌علی، محمود؛ مصباح، مجتبی؛ و یوسفیان، حسن (1390). فلسفۀ تعلیموتربیت اسلامی. تهران: مؤسسۀ فرهنگی مدرسۀ برهان. فیض کاشانی، ملامحسن (1399). التفسیر الصافی. بیروت: مؤسسة الأعلمی. قرائتی، محسن (1383). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن. کلینی، محمد بن یعقوب؛ و استادوَلی، حسین (1393). اصول کافی. قم: دارالثقلین. مردانی نوکنده، محمدحسین (1393). ارائۀ بینش و جهان‌بینیِ متعالی در حکایت‌های تربیتیِ قرآن. پژوهشنامۀ معارف قرآنی، 5(16)، 31-55. مشایخی راد، شهاب‌الدین (1388). اندیشه‌های تربیتی استاد مرتضی مطهری (ره). قم: دفتر عقل. مکارم شیرازی، ناصر (1380). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة. مکارم شیرازی، ناصر (1381). یک‌صد موضوع اخلاقی در قرآن و حدیث. تهران: دار الکتب الإسلامیة. واحدی، مریم؛ و غریبی ممسنی، فریده (1394). واکاوی اصول و روش‌های تربیت اخلاقی ازمنظر علامه محمدتقی جعفری. فصلنامۀ علمی- ترویجی اخلاق، 5(19)، 83-106. یوسف‌پور، احمد (1397). تربیت برتر در دامن شریعت. تهران: نشاء. | ||
|
Statistics Article View: 238 PDF Download: 310 |
||