News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,475,886 |
| PDF Download | 4,499,435 |
کاربست روش تحلیل مضمون برای فهم موضوعات قرآنی در فرهنگ اسلامی (مطالعه موردی شبکه مضامین سوره انبیاء) | ||
| دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق) | ||
| Article 3, Volume 30, Issue 1 - Serial Number 63, March 1402, Pages 53-80 PDF (1.24 M) | ||
| Document Type: علمی-پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/rc.2022.242050.1861 | ||
| Authors | ||
| محمد عترت‌دوست* 1; رقیه زاهد2 | ||
| 1استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران | ||
| 2کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران | ||
| Receive Date: 28 October 2021, Revise Date: 20 September 2022, Accept Date: 14 October 2022 | ||
| Abstract | ||
| یکی از خلأهای پژوهشی در حوزه فرهنگ و ارتباطات اسلامی، عدم استفاده صحیح از روش‌های پژوهش مناسب جهت فهم موضوع‌های فرهنگی و اجتماعی در قرآن کریم و یا دیگر نصوص دینی مثل مجموعه احادیث یک امام معصوم (علیه‌السلام) است. بدیهی است تا زمانی که نتوانیم با بهره‌گیری از روش‌های پژوهش مناسب، موضوع‌ها و مسائل به‌ظاهر پراکنده و نامرتبط در میان نصوص دینی را شناسایی کرده و شبکه مضامین آنها را ترسیم کنیم، نمی‌توانیم به فهم عمیق و دقیق آن موضوع‌ها در بستر فرهنگ اسلامی نائل‌آمده و بالتبع امکان استفاده از آنها جهت ترسیم الگوهای کاربردی مناسب برای جامعه اسلامی را نخواهیم داشت. یکی از روش‌های مناسب جهت ترسیم دقیق و نظام‌مند موضوع‌های اصلی و فرعی پراکنده در نصوص دینی، روش تحلیل مضمون است. به‌همین‌جهت در این پژوهش تلاش شده است تا کاربست این روش پژوهش میان‌رشته‌ای و متن‌محور به‌منظور فهم موضوع‌های قرآنی در بستر فرهنگ اسلامی با مطالعه موردی سوره مبارکه انبیاء، تبیین شود. علت انتخاب سوره انبیاء نیز به‌جهت طرح موضوع‌ها و قصص پراکنده انبیاء الهی در این سوره بوده است. در این مقاله با استفاده از روش تحلیل مضمون، موضوع‌ها و مضامین پراکنده این سوره را شناسایی و ساختار نظام‌مند آنها را ترسیم نموده‌ایم. نتایج پژوهش بیانگر آن است که هدف خداوند متعال از نقل داستان برهه‌ای خاص از زندگی برخی پیامبران الهی در این سوره به‌منظور الگوگیری از شخصیت و رفتار آنها برای جامعه اسلامی بوده و شبکه مضامین این سوره، تبیین‌کننده ارتباط مستقیم سه مقوله توحید، معاد و نبوت با همدیگرند به‌گونه‌ای‌که دیگر موضوع‌های پراکنده در بستر این سه مقوله، هویت فرهنگی و اجتماعی پیدا می‌کنند. | ||
| Keywords | ||
| سوره انبیاء; شبکه مفاهیم قرآنی; روش تحلیل مضمون; تحلیل مقوله‌ای | ||
|
Supplementary Files
|
||
| References | ||
|
قرآن کریم (ترجمه محمدعلی رضایی اصفهانی، قم: مؤسسه تحقیقاتی فرهنگی دارالذکر).
احمدی‌کیا، زهرا (1394). تأثیر نظم در ایجاد انسجام و تناسب معنایی در سوره انبیاء. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
اووه، فلیک (1387). درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
بازرگان، عبدالعلی (1375). نظم قرآن. تهران: نشر پژمان.
پاکتچی، احمد (1392). نقد متن. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
زاهد، رقیه (1400). تحلیل مضامین سوره انبیاء. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.
شیخزاده، محمد (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین. اندیشه مدیریت راهبردی. (10).
شیخزاده، محمد (1391). الگوی رهبری خدمتگزار مبتنی بر دیدگاه امام خمینی (رحمت‌الله‌علیه). فصلنامه اسلام و مدیریت، 1(1)، 7-36.
شیخزاده، محمد و بنی‌اسد، رضا (1399). تحلیل مضمون (مفاهیم، رویکردها و کاربردها). تهران: نشر لوگوس.
طباطبایى، محمدحسین. (1374). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمه محمدباقر موسوى. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرانی، سلیمان بن احمد (1415ق). المعجم الاوسط. بیروت: دار الحرمین للطباعه و النشر والتوزیع.
طبرسی، فضل بن حسن (١٤٠٨ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. به کوشش هاشم رسولی محلاتی و دیگران، بیروت: دارالمعرفه.
عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمد؛ فقیهی، ابوالحسن و شیخزاده، محمد (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در دادههای کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی، سال دوم، (10)، 151-191.
عترت دوست، محمد؛ نصیری، امید و غیاثی، هادی (1398). شبکه مضامین عوامل ایجاد فقر در جامعه اسلامی از منظر آیات قرآن و احادیث اهل‌بیت (علیهم السلام). دوفصلنامه علمی مطالعات قرآن و حدیث، سال سیزدهم، (28)، 159-187.
فخر رازی، محمد بن عمر (1373ق). التفسیر الکبیر. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
قرائتی، محسن (1388). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن.
مصباح‌یزدی، محمدتقی (1389). آموزش عقاید. قم: مؤسسه امام صادق (علیه‌السلام).
مکارم شیرازى، ناصر (1371). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
Braun, V. & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2).
Given L. M, (2008). The sage encyclopedia of qualitative Methods. California: sage, (1-2).
| ||
|
Statistics Article View: 574 PDF Download: 622 |
||
