دانشگاه امام صادق علیه السلام
معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه امام صادق علیه السلام
سامانه جامع رسانه‌های جمهوری اسلامی ایران
پرتال نشریات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری MSRT
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام - ISC
ISI Web of Science
Scopus Elsevier
SJR
پایگاه دوآج
پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی - SID
پایگاه مجلات تخصصی نور - Noormags
بانک اطلاعات نشریات کشور - Magiran
پرتال جامع علوم انسانی - Ensani
پایگاه مرجه دانش - Civilica
پایگاه مرجع مجلات علمی
مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری

 News

 Statistics

Number of Journals20
Number of Issues513
Number of Articles4,443
Article View8,509,429
PDF Download4,506,990
حیدری, ., اصغری شورستانی, . (2023). مرجحات اتخاذ فتوای ولی فقیه به عنوان فتوای معیار در تقنین، با تأکید بر نظرات شورای نگهبان. Islamic Political Thought, 24(2), 385-406. doi: 10.30497/law.2023.244070.3344
وحید حیدری; محمدرضا اصغری شورستانی. "مرجحات اتخاذ فتوای ولی فقیه به عنوان فتوای معیار در تقنین، با تأکید بر نظرات شورای نگهبان". Islamic Political Thought, 24, 2, 2023, 385-406. doi: 10.30497/law.2023.244070.3344
حیدری, ., اصغری شورستانی, . (2023). 'مرجحات اتخاذ فتوای ولی فقیه به عنوان فتوای معیار در تقنین، با تأکید بر نظرات شورای نگهبان', Islamic Political Thought, 24(2), pp. 385-406. doi: 10.30497/law.2023.244070.3344
حیدری, ., اصغری شورستانی, . مرجحات اتخاذ فتوای ولی فقیه به عنوان فتوای معیار در تقنین، با تأکید بر نظرات شورای نگهبان. Islamic Political Thought, 2023; 24(2): 385-406. doi: 10.30497/law.2023.244070.3344

مرجحات اتخاذ فتوای ولی فقیه به عنوان فتوای معیار در تقنین، با تأکید بر نظرات شورای نگهبان

پژوهش‌نامه حقوق اسلامی
Article 9, Volume 24, Issue 2 - Serial Number 60, June 1402, Pages 385-406    PDF (486.77 K)
Document Type: مقاله ترویجی
DOI: 10.30497/law.2023.244070.3344
Authors
وحید حیدری1; محمدرضا اصغری شورستانی* 2
1دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.
2استادیار، گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق قضایی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران.
Receive Date: 28 December 2022,  Accept Date: 26 June 2023 
Abstract
در حکومت اسلامی، تقنین ازجمله مهم‌ترین مصادیق اعمال ولایت و تصرف در نفوس، اعراض و اموال آحاد جامعه است. ازاین‌رو شناخت فتوای معیار در این حوزه از اهمیت زائدالوصفی برخوردار است؛ چراکه مشروعیت‌سنج اقدامات قوه مقننه خواهد بود. با عنایت به اینکه در عصر غیبت حق اعمال ولایت بر عهده فقیه جامع‌الشرایط نهاده شده است و نیز با التفات به اینکه در فرض تشکیل حکومت، تعیین تکلیف در امور اجتماعی و حکومتی (احکام سلطانیه) بر عهده فقیه حاکم می‌باشد، مفروض نوشتار حاضر این است که «فتوای معیار در تقنین» که عرصه دخالت در امور اجتماعی و حکومتی است، فتوای فقیه حاکم است. با این فرض، این تحقیق به دنبال واکاوی این مبنا در نظرات دادرس اساسی، با روش توصیفی ‌تحلیلی و با بررسی نظرهای تفسیری، مشورتی و تطبیقی شورای نگهبان به این نتیجه رسیده است که نظرات متعددی از سوی دادرس اساسی مؤید و تقویت‌کننده مفروض پیش‌گفته است و از دیگر سو، نظرهایی که مبنای سنجش شرعی بودن یا نبودن مصوبات مجلس شورای اسلامی را فتوای فقهای شورای نگهبان دانسته است، می‌توان حمل بر تنفیذ قانون اساسی توسط فقیه حاکم و تفویض نظارت از سوی وی دانست. پذیرش این دیدگاه (مبنا بودن فتوای فقیه حاکم در سنجش مشروعیت قوانین) نه‌تنها شورای نگهبان را از کارویژه مهم نظارت بر امر تقنین تهی نخواهد کرد، بلکه تأکید دوچندانی است بر لزوم تحقق اوصافی نظیر «عدالت»، «آگاهی به مقتضیات زمان»، «مسلمان بودن» و درنهایت، «تخصص در رشته‌های مختلف حقوقی» که در اصل نود و یکم قانون اساسی برای انتخاب فقها و حقوق‌دانان شورای نگهبان ذکر شده است.
Keywords
اصل عدم ولایت; احکام سلطانیه; فتوای معیار; قانون‌گذاری; شورای نگهبان; دادرس اساسی
References
  1. قرآن کریم.
  2. امیرالمومنین، علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه‌السلام). نهج‌البلاغه.
  3. ابراهیمی، مهدی، رضایی‌زاده، محمدجواد و بهادری جهرمی، محمد (1400). بایسته‌های نظارت شرعی فقهای شورای نگهبان در نظام حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره 54، 583-604.
  4. ارسطا، محمدجواد (1397).‌ بررسی کارآمدی فتوا در قانون‌‌گذاری.‌ مطالعات فقه معاصر، 163-190.
  5. ارسطا،‌ محمدجواد (1398). فتوای معیار در قانون‌‌گذاری. فقه حکومتی،‌ دوره 4،‌ 55-81.
  6. اکرمی، روح‌‌الله (1393). تحلیل فرایند نظارت شرعی شورای نگهبان بر مصوبات مجلس؛ مطالعه موردی: قانون مجازات اسلامی. دانش حقوق عمومی، شماره 1، 1-62.
  7. بحرالعلوم، محمدبن‌محمدتقی (1403ق). بلغۀالفقیه (جلد 3). چاپ 4، تهران: منشورات مکتبة‌الصادق.
  8. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1368). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. چاپ 4، تهران: کتابخانه گنج دانش.
  9. جهاندوست دالنجان،‌ مسعود (1394). امکان‌سنجی فقهی قانون‌گذاری بر مبنای فتوای مشهور.‌ پژوهش‌نامه میان‌‌رشته‌‌ای فقهی،‌ شماره 7، 5-26.
  10. جهانگیری، محسن و بنایی خیرآبادی، محمدعلی (1400). فتوای معیار در قانون‌گذاری؛ انطباق با مصالح الزامی، آموزه‌های فقه مدنی، سال 13، شماره 23.
  11. حاج‌‌زاده،‌ هادی (1394)،‌ فتوای معیار در قانون‌گذاری در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران (نگاهی دوباره به مفهوم اعلمیت در منظومه فقه حکومتی شیعه). مطالعات اسلامی فقه و اصول،‌ شماره 102، 59-87.
  12. حسینی خامنه‌‌ای، سیدعلی (1424ق). أجوبۀ‌الاستفتائات. قم: دفتر معظم‌له.
  13. رجایی،‌ مهدی‌ و ارسطا، محمدجواد (1400).‌ فقه جامعه‌محور، بستر بازشناسی فتوای معیار در قانون‌‌گذاری. حکومت اسلامی، شماره 2، 23-46.
  14. زمانی، امین‌‌الله (1395). تحلیل کارکرد احکام نظامیه ولی فقیه در آرا و نظرهای شورای نگهبان (بررسی موردی: سیاست جنایی تقنینی). دانش حقوق عمومی، شماره 11، 1-25.
  15. سعدی، حسینعلی (1395)، حجیت در اجتهاد نظام‌‌ساز با تأکید بر آرای آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر. راهبرد فرهنگ، شماره32، صص 43-60.
  16. سماواتی، عباس و موسوی بجنوردی، سیدمصطفی (1399). چالش‌های تعیین فتوای معیار در قانون‌گذاری با توجه به آرای امام‌خمینی‌(ره). پژوهش‌نامه متین، سال 22، شماره 88.
  17. صدر، سیدمحمدباقر (1393). اسلام راهبر زندگی (سیدمهدی زندیه، مترجم). قم: دارالصدر.
  18. صدر، سیدمحمدباقر (1417ق)، اقتصادنا، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  19. طباطبایی، سیدمحمد (1296)، القواعد والفوائد والاجتهاد والتقلید (مفاتیح‌‌الاصول). قم: مؤسسه آل‌البیت (علیهم‌السلام).
  20. علی‌اکبریان،‌ حسنعلی (1392).‌ فتوای معیار در قانون‌‌گذاری. دین و قانون،‌ شماره 2، 97-116.
  21. کعبی، عباس (1398).‌ تحلیل مبانی نظام جمهوری اسلامی ایران.‌ تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
  22. کعبی، عباس و فتاحی زفرقندی، علی (1395). سیاست‌‌های کلی نظام، راهکار ارتقای نظام قانون‌‌گذاری در نظام جمهوری اسلامی ایران. دانش حقوق عمومی، شماره 11، 99-122.
  23. موسوی خمینی، روح‌‌الله (1378) صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی (رحمت‌الله علیه).
  24. موسوی خمینی، روح‌‌الله (1422‌ق) استفتائات جلد (جلد 3). چاپ 5، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  25. موسوی خویی، سیدابوالقاسم (1401‌ق). تکملۀ‌المنهاج. چاپ 28، قم: مدینةالعلم.
  26. مؤمن قمی، محمد (1425‌ق).‌ الولایه‌الهیه‌الاسلامیه (جلد 3). قم: مؤسسه النشرالاسلامی.
  27. emam.com
  28. khamenei.ir
  29. nazarat.shora-rc.ir
Statistics
Article View: 414
PDF Download: 330


Journal management system. designed by sinaweb