News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,499,012 |
| PDF Download | 4,503,739 |
رابطۀ وجود و ماهیت در مکتب نومشائی حکیم رجب علی تبریزی | ||
| حکمت سینوی (مشکوه النور) | ||
| Volume 26, Issue 68, July 1401, Pages 91-117 PDF (372.74 K) | ||
| Document Type: علمی ـ پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/ap.2023.244263.1615 | ||
| Authors | ||
| محمود هدایت افزا* 1; سعید انواری2 | ||
| 1دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران و پژوهشگر پست‌دکتری در معاونت علمی و فناوری، تحت حمایت بنیاد ملی نخبگان، تهران، ایران . | ||
| 2دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه علامۀ طباطبائی، تهران، ایران. | ||
| Receive Date: 06 February 2023, Revise Date: 15 July 2023, Accept Date: 26 July 2023 | ||
| Abstract | ||
| رجب علی تبریزی سومین حکیم نظام ساز پس از میرداماد و ملاصدرا در مکتب فلسفی اصفهان به‌شمار می آید. او با تقریری نو از برخی مبانی فکری مشائیان و بازخوانی اصطلاحات آنان، مکتبی نومشائی را بنیان نهاد، درخصوص مسائل بنیادین عصر خود همچون مسئلۀ پراُفت‌وخیز «رابطۀ وجود و ماهیت» تأمل و نظریه‌پردازی کرد و با تکیه بر تلقی خاص از «ماهیت من حیث هی هی» و «وجود وصفی»، نافیِ دیدگاه‌های میرداماد و ملاصدرا شد. وی با اعتباری‌خواندن هیچ‌یک از زوج مفاهیم وجود و ماهیت، موافق نبود و به جعل بالذات ماهیت به عُروض وجود بر آن باور داشت. ثمرۀ چنین نگاهی ترکیب انضمامی اشیا از وجود و ماهیت است. از آنجا که ایدۀ یادشده در معدود پژوهش هایی که معاصران دربارۀ آن انجام داده‌اند، به‌درستی تبیین نشده است، در مقالۀ پیشِ‌روی کوشش می شود با تتبع دربارۀ پیشینۀ دیدگاه تبریزی درخصوص فلسفۀ سینوی و تحلیل دقیقتر مبادی تصوری او دربارۀ مسئلۀ موردنزاع، نقاط ابهام آن نظریه روشن شود و بدین منظور، به برخی پرسش های مقدر ازجمله ارتباط قاعدۀ فرعیت با عروض خارجیِ وجود بر ماهیت و بهره مندیِ شاگردان حکیم از «اصل و فرع» به‌جای «اصیل و اعتباری» پاسخ داده خواهد شد. تطبیق سه معنای عام، خاص و اخص مفاهیم متمم «اصیل» و «اعتباری» با دیدگاه تبریزی دربارۀ وجود و ماهیت، مطلب پایانیِ پژوهش پیشِ‌روی است. | ||
| Keywords | ||
| ابن سینا; حکیم تبریزی; ماهیت من حیث هی هی; وجود وصفی; جعل بالذات ماهیت; عروض وجود بر ماهیت; ترکب انضمامیِ وجود و ماهیت; اصالت ماهیت و فرعیت وجود | ||
| References | ||
|
آشتیانی، سید جلال‌الدین (1363). منتخباتى از آثار حکماى الهى ایران. قم: دفتر نشر تبلیغات اسلامی.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1381). قواعد کلی فلسفی در فلسفۀ اسلامی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1376). الإلهیات من کتاب الشفاء (حسن حسنزادۀ آملی، محقق). قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404ق). الشفاء: المنطق (سعید زائد، محقق). قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی.
ابن‌عربی، محمد بن علی (1336ق). انشاء الدوائر. لیدن: چاپ بریل.
امینی، جبار (1398). ملارجبعلی تبریزی و مکتب فلسفی اصفهان. تهران: مولی.
امینی، جبار؛ و سعیدیمهر، محمد (1394). اصالت ماهیت و عینیت وجود ازدیدگاه ملارجبعلی تبریزی. فصلنامۀ حکمت معاصر، 6(3)، 1-18.
اوجبی، علی (1389). مقدمه بر مجموعۀ مصنفات میرقوام‌الدین رازی. تهران: حکمت.
بهمنیار بن مرزبان (1375). التحصیل (مرتضی مطهری، مصحح و تعلیقه‌نویس). تهران: دانشگاه تهران.
پیرزاده، محمدرفیع (بیتا). معارف الإلهیة. تهران: کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، نسخۀ خطی 1919.
تهانوی، محمدعلی (1996). کشّاف إصطلاحات الفنون و العلوم. بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
جوادی آملی، عبدالله (1374). رحیق مختوم (جلد 1). قم: مرکز نشر اسراء.
حکمت، نصرالله (1389). متافیزیک ابن‌سینا. تهران: الهام.
حکیم تبریزی، رجبعلی (1385). رسالۀ «إثبات واجب». در: حکمت الهی در متون فارسی (عبدالله نورانی، گردآورنده و مصحح). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، و دانشگاه تهران.
حکیم تبریزی، رجبعلی (1386). الأصل الأصیل (ألاصول الآصفیة) (حسن اکبری بیرق و عزیز جوانپور هروی، مصححان). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
حکیم قمی، محمدسعید (1362). کلید بهشت (سید محمد مشکات، مقدمه‌نویس و مصحح). قم: الزهرا (س).
خیام، عمر بن ابراهیم (1343). «فی الوجود». در: حکمت بوعلیسینا (جلد 1) (حسن فضائلی، مصحح؛ حسین عمادزاده، مقدمه‌نویس). تهران: شرکت سهامی طبع کتاب.
رحیمیان، سعید (1383). هویت فلسفۀ اسلامی. قم: بوستان کتاب.
روضاتی، سید محمدعلی (1386). دومین دو گفتار. قم: مؤسسۀ فرهنگی- مطالعاتی الزهرا (س).
سبزواری، ملاهادی (1430ق). شرح المنظومة (محمدتقی آملی، حاشیه‌نویس؛ فاضل حسینی میلانی، مصحح و تعلیقه‌نویس). قم: ذوی‌القربی.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1375الف). حکمة الإشراق. در: مجموعۀ مصنفات (جلد 2) (هانری کربن مصحح). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1375ب). المشارع و المطارحات. در: مجموعۀ مصنفات (جلد 1) (هانری کربن مصحح). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
شبستری، محمود بن عبدالکریم (1336). حدیث بیکم‌وبیش: شرح گلشن راز توسط محمدکاظم محمدی باغملائی. قم: پارسایان.
شهیدی، فاطمه؛ و حکمت، نصرالله (1391). شأن ماهیت بدون وجود: مطالعه‌ای تطبیقی میان فلسفۀ ابن‌سینا و حکمت متعالیه. دوفصلنامۀ حکمت سینوی، 47، 53-68.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1363). المشاعر. تهران: طهوری.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1368). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. قم: مصطفوی.
فیاضی، غلام‌رضا (1387). هستی و چیستی در مکتب صدرایی (حسین‌علی شیدان شید، تقریرکننده و محقق). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
قاضی سعید قمی، محمد بن مفید (1381). الأربعینیات لکشف أنوار القدسیات (نجف‌قلی حبیبی، مصحح و تعلیقه‌نویس). تهران: میراث مکتوب.
مصباح یزدی، محمدتقی (1375). دروس فلسفه. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مظفر، محمدرضا (1414ق). الفلسفة الإسلامیة (محمدتقی طباطبایی تبریزی، گردآورنده). بیروت: دار الصفوة.
مکارم، هادی (1378). خردهگیران بر حکمت متعالیه و منتقدان صدرالمتألهین. فصلنامۀ حوزه، 93، 208-366.
میرداماد، سید محمدباقر (1367). القبسات (مهدی محقق و همکاران، به‌اهتمام). تهران: دانشگاه تهران.
میرداماد، سید محمدباقر (1381). مصنفات (جلد 1) (عبدالله نورانی، مصحح؛ مهدی محقق، مقدمه‌نویس). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
هدایت افزا، محمود (1397). تأملاتی در زوج مفاهیم اصیل و اعتباری درراستای مباحث وجود و ماهیت. دوفصلنامۀ پژوهشهای عقلیِ نوین، 3(5)، 75-101.
هدایت افزا، محمود (1399). تحلیل مفهومیِ عنوان «حکیم نومشائی» و تطبیق آن بر رجبعلی تبریزی. دوفصلنامۀ پژوهشهای مابعدالطبیعی، 2، 229-256.
هدایت‌افزا، محمود؛ و قنبری، حسن (1395). اصالت یا اعتباریت وجود، نزاعی مبتنیبر اطلاقات وجود. فصلنامۀ پژوهشهای فلسفی- کلامی، 70، 61-84.
هدایت افزا، محمود؛ و لوائی، شاکر (1395). رابطۀ وجود و ماهیت ازمنظر فارابی، ابن سینا و بهمن یار. فصلنامۀ فلسفه و کلام اسلامی، 98، 277-295. | ||
|
Statistics Article View: 256 PDF Download: 306 |
||