
Number of Journals | 20 |
Number of Issues | 508 |
Number of Articles | 4,392 |
Article View | 8,241,749 |
PDF Download | 4,233,497 |
بررسی انتقادی تعریف عقد در حقوق ایران با تمرکز بر تفسیر ماده 183 قانون مدنی، بر اساس ماهیت عقد در فقه امامیه، حقوق انگلیس و حقوق فرانسه | ||
پژوهشنامه حقوق اسلامی | ||
Article 4, Volume 24, Issue 1 - Serial Number 59, March 1402, Pages 53-80 PDF (597.96 K) | ||
Document Type: مقاله پژوهشی | ||
DOI: 10.30497/law.2023.244082.3343 | ||
Authors | ||
عطاءالله بیگدلی* 1; محمدرضا محمدی2 | ||
1استادیار، گروه حقوق، دانشکده علوم اجتماعی و فرهنگی، دانشگاه جامع امام حسین علیهالسلام، تهران، ایران. | ||
2دانشجوی دکتری حقوق عمومی، گروه حقوق عمومی و حقوق اقتصادی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی «ره»، تهران، ایران. | ||
Receive Date: 25 December 2022, Accept Date: 27 April 2023 | ||
Abstract | ||
تعارض در تعریف کلی عقد در ماده 183 قانون مدنی ایران و نیز تعارض این تعریف با تعریف مصادیق عقد مانند عقد بیع در ماده ۳۳۸ این قانون از مباحث بحث برانگیز است. ماده 183 قانون مدنی در تعریف عقد به صورت یکپارجه عمل نکرده است. از طرفی در این ماده عقد از جنس تعهد تعریف شده است، امّا در ماده ۳۳۸ مذکور، مصادیق همین عقد از جنس «تملیک» تعریف شده است. این ثنویت در تعریف سبب شده که بحث حول این مسأله شکل بگیرد که چگونه تملیک را میتوان به صورت «عهدی» فهم کرد. در زمینه حل تعارض دو مفهوم تملیک و تعهد نظریاتی از سوی حقوقدانان ایرانی ابراز شده است امّا این نظریات در رفع اشکالات وارده توفیقی نداشتهاند. از این روی، پرسش تحقیق حاضر، امکانسنجی حل این تعارض میباشد. فرضیه این مقاله را اینگونه میتوان صورتبندی کرد که: «تعارض موجود، از مصادیق تعارضهای بنیادین قانون مدنی است که امکان حل آن نیست.» و این فرضیه در طول تحقیق با بررسی ریشههای دوگانه قانون مدنی در سنت رومی - ژرمنی و سنت فقهی بررسی و نمایان میگردد. این تحقیق با روش استنباطی تفسیری در موضوع مقاله به اقوال فقهاء و حقوقدانان رجوع کرده، سپس با تقریر و نقد نظریات ایشان، روایی فرضیه اخیرالذکر را اثبات میکند. | ||
Keywords | ||
تعریف عقد; عقود تملیکی; عقود عهدی; نظریه عمومی تعهدات; تعریف عقد در فقه | ||
References | ||
اصفهانى، محمدحسین کمپانى (1418ق). حاشیه کتاب المکاسب. قم: أنوار الهدى. امامی، حسن (1355). حقوق مدنی. تهران: کتابفروشی اسلامیه. امیری قائم مقامی، عبدالمجید (1378). حقوق تعهدات (جلد دوم) اعمال حقوقی ـ تشکیل عقد). تهران: نشر میزان. انصارى، مرتضى (1415ق). کتاب المکاسب. قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى. اوبر، ژان لوک و دوتیول، فرانسوا کولار (1390). حقوق تعهدات: قرارداها. ترجمه و تحقیق مجید ادیب، تهران: میزان. بیگدلی، عطاءالله (1393). تفاوت مبانی نظریه تعهدات در دو نظام رومی ـ ژرمنی و فقه امامیه و آثار آن در حقوق قراردادهای ایران و فرانسه. (رساله دکتری). استاد راهنما: سیدمصطفی محقق داماد، دانشگاه امام صادق (علیهالسلام)، تهران، ایران. بیگدلی، عطاءالله و محمدی، محمدرضا (1400). بررسی انتقادی تعاریف عقد در فقه امامیه و ارائه نظریه تفاوت بنیادین «ماهیت عقد» با «انعقاد عقد». آموزههای فقه مدنی، ش26، صص. 21-46. بینابنت، آلان (2004م). القانون المدنی، الموجبات (او الالتزامات). ترجمه منصور القاضی، بیروت: مجد (المؤسسة الجامعیة للدراسات و النشر و التوزیع). جعفری خسروآبادی، نصراله (1396). تأملی بر مفهوم «تعهد و التزام» در فقه امامیه و حقوق ایران. مطالعات حقوقی، 9(3)، صص. 75-96. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1370). مکتب های حقوقی در اسلام. تهران: گنج دانش. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1369). حقوق تعهدات (دوره حقوق مدنی) جلد اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1390). فلسفه حقوق مدنی، جلد اول: عناصر عمومی عقود. تهران: کتابخانه گنج دانش. خوبیاری، حامد و طباطبایی، سید محمدصادق (1400). تحلیل ماهیت «عقد عهدی» با بازخوانی مفهوم «تعهد» در حقوق ایران. مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، (43)، صص. 105-128. خوئینی، غفور (1379). حقوق تعهدات: تحلیل فقهی حقوقی. تهران: زهد. دادمرزی، سیدمهدی (1393). تعارض تعریف قانونی عقد با بیع با رویکردی به فقه و حقوق غرب. پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، (1)، صص. 27-42. داکسبری، رابرت (1377). مروری بر حقوق قراردادها در انگلستان. ترجمه حسین میرحمد صادقی، تهران: نشر حقوقدان. دیلمی، احمد (1398). کالبدشناسی مفهوم تعهد. دانشنامههای حقوقی، (4)، صص. 269-286. سبزوارى، سیدعبدالأعلى (1413ق). مهذّب الأحکام. قم: مؤسسه المنار. شهیدی، مهدی (1390). تشکیل قراردادها و تعهدات (حقوق مدنی جلد اول). تهران: مجد. صاحب جواهر، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. صفایی، سیدحسین (1383). قواعدعمومی قراردادها. تهران: نشر میزان. عاملی، سید جواد بن محمد (1419ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. عراقى، آقا ضیاءالدین على کزازى (1421ق). حاشیه المکاسب. قم: انتشارات غفور. علیآبادی، علی (1381). ایجاد و سقوط تعهدات ناشی از عقد در حقوق اسلامی. تهران: دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ. غروى نائینى، محمدحسین (1413ق). المکاسب و البیع. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. قاسمزاده، مرتضی (1383). حقوق مدنی: اصول قراردادها و تعهدات نظری و کاربردی. تهران: دادگستر. کاتوزیان، ناصر (1381). دوره مقدماتی حقوق مدنی، درسهایی از عقود معین، جلد اول: بیع، اجاره، قرض، جعاله، صلح. تهران: گنج دانش. کاتوزیان، ناصر (1383). حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها، جلد اول، مفهوم عقد، انعقاد و اعتبار قرارداد «تراضی». تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا. کاتوزیان، ناصر (1383). حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها، جلد دوم، انعقاد و اعتبار قراردادها، ضمانت اجرای شرایط اساسی معامله، نظریه بطلان و عدم نفوذ. تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا. کاشفالغطاء (نجفی)، على بن جعفر بن خضر (1422ق). شرح خیارات اللمعه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. محقق حلى، جعفر بن حسن (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان. محقق حلى، جعفر بن حسن (1418ق). المختصر النافع فی فقه الإمامیه. قم: مؤسسه المطبوعات الدینیه. محقق داماد، سیدمصطفی و دیگران (1379). حقوق قراردادها در فقه امامیه. تهران: سمت. مراغى، سیدمیرعبدالفتاح بن على حسینى (1417ق). العناوین الفقهیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. مصطفوى، سیدمحمدکاظم (1423ق). فقه المعاملات. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه. موسوى بجنوردى، سیدحسن بن آقابزرگ (1419ق). القواعد الفقهیه (للبجنوردی، السید حسن). قم: نشر الهادی. نوین، پرویز (1384). حقوق مدنی (8) در عقود و تعهدات بهطورکلی: انعقاد و انحلال قراردادها. تهران: تدریس.
Bénabent, Alain (1991). Droit civil: les obligations. Montchrestien. Burrows, A. S. (1998). Understanding the law of obligations. Essays on contract, tort and restitution/ Andrew Burrows. Oxford: Hart. Cabrol, Pierre et Ribeyrol, Monique (2018). Leçons de Droit des obligations. Paris: Ellipses. Catala, Pierre, et al. (2006). L'avant-projet de réforme du droit des obligations et du droit de la prescription. Paris. Garner, Bryan A.; Black, Henry Campbell (2009). Black's law dictionary. 9th ed. St. Paul, MN: West. Gaylor, Rabu (2019). Droit des obligations. Paris: Editions Ellipses. Ghestin, Jacques (1993). Traité de droit civil: La formation du contrat. (1-2), Les obligations, paris: Librairie générale de droit et de jurisprudence. https://iej.univ-paris1.fr/openaccess/reforme-contrats/titre3/stitre1/chap1-dispositions-liminaires/ Lachièze, Christophe (2020). Droit des contrats. Paris: Editions Ellipses. Larombière, Léobon (1862). Théorie et pratique des obligations, ou commentaire des titres III & IV, livre III du Code Napoléon, Art. 1101 à 1386,T: 1, Bruxelles: Durand. Lecourt, Arnaud (2019). Fiches de droit des obligations. Paris:Editions Ellipses. Martin, E. A. (2006). Law, Jonathan: A dictionary of law. 6th ed. New York: Oxford University Press. Mazeaud(s), (Henri, Jean, Léon) (1995). Chabas, François, Leçons de droit civil, tome 2, premier volume: Obligations: theorie generale. Edition 7, par Chabas, François, Publisher Montchrestien, paris. Molitor, Philippe (2009). Les Obligations en droit Romain: avec l'indication des rapports entre la Législation Romaine et le droit Français. Volume 1 n, Paris, 1851Neyers, Jason W.; Bronaugh, Richard N.; Pitel, Stephen G. A.: Exploring contract law. Oxford, Portland Or.: Hart Pub. Neyers, Jason et al. (2009). Exploring contract law. Oxford, Portland Or.: Hart Pub. Oughton, David; Davis, Martin (2000). Sourcebook on contract law. 2nd ed. London: Covendish (Cavendish sourcebook series). Samuel, Geoffrey (2001). Law of obligations and legal remedies. 2nd ed. London: Cavendish. Véronique, Nicolas (2017). Droit des obligations. Le contrat, Paris: Editions Ellipses. | ||
Statistics Article View: 3,922 PDF Download: 646 |