News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,499,504 |
| PDF Download | 4,503,854 |
تحلیل گفتمان سوره تحریم بر اساس الگوی فرکلاف | ||
| مطالعات قرآن و حدیث | ||
| Article 8, Volume 16, Issue 2 - Serial Number 32, January 1402, Pages 177-208 PDF (1.28 M) | ||
| Document Type: علمی - پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/qhs.2023.243857.3701 | ||
| Authors | ||
| زهره کوچک یزدی* 1; مهدی ایزدی2; مرضیه محصص3 | ||
| 1دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران. | ||
| 2استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران. | ||
| 3استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. | ||
| Receive Date: 18 October 2022, Revise Date: 15 February 2023, Accept Date: 06 March 2023 | ||
| Abstract | ||
| مدل تحلیل سه سطحی فرکلاف، بر اساس توصیف، تفسیر و تبیین می تواند در بررسی دیدگاه یا نگرش قالب بر متون در جامعه و اینکه چه دیدگاهی با کدام زیر بنای فکری، یک متن مشخص را تولید کرده کمک نماید. لذا می توان ازاین طریق، ذهنیت اجتماعی را از متن به چالش کشید و در اصلاح و تغییر کنش های اجتماعی تأثیر گذاشت. با الهام گیری از روش فرکلاف می توان رویکرد سوره هایی را که منابع حدیثی کمی برای تفسیر و تبیین دارند و یا بر اساس نگاه حاکم بر جامعه، برداشت ناصحیحی از آن رفته است، کشف نمود. سوره تحریم (به اعتراف خلیفه دوم) درباره دو دختر خلفا نازل شده است. اما مفسرین به جهت تعصبات اعتقادی به واکاوی رفتار ایشان نپرداخته اند. روایات موجود در شأن نزول هم به همان علت، ناکارآمد می نماید. در این پژوهش سوره تحریم به مثابه یک گفتمان، مورد تحلیل قرار گرفت. در مرحله توصیف، واژگان «صغو»، «مولی»، «ظهیر» و... بررسی شد. تمایل به انحراف و عدم پشیمانی از رفتار، در همسران به جایی رسید که خداوند و صالح المؤمنین(ع) بعنوان پشتیبان پیامبر(ص) در برابر ایشان قرار می گیرند. در مرحله تفسیر، نگرش قالب این سوره، حکایت از همدستی همسران با منافقینی دارد که دست به توطئه ای نابخشودنی زده اند، تا جاییکه پیامبر رحمت(ص) که در نهایت مدارا با اهل خویش هستند از طرف خداوند با پیشنهاد طلاق ایشان روبرو می گردند. در مرحله تبیین، هدف نزول سوره، افشای دست توطئه گران بیان شده و اینکه جامعه بتواند مسیر درست را پس از رحلت پیامبر(ص) تشخیص دهد و در حیرت نماند. رویکرد این پژوهش، توصیفی- تحلیلی میباشد و به روش کتابخانه ای صورت گرفته است. | ||
| Keywords | ||
| سوره تحریم"; " تحلیل گفتمان "; " فرکلاف "; " همسران پیامبر(ص) | ||
| References | ||
|
قرآن کریم.
آقا گل زاده، فردوس، (1385ش)، تحلیل گفتمان انتقادی، تکوین تحلیل گفتمان در زبانشناسی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
الهیان، لیلا، (1391ش)، «بررسی اهمیت بافت در پژوهشهای ادبی»، پژوهشهای ادبی، شماره 14.
ابن شهر آشوب، محمدبن علی، (1369ق)، متشابه القرآن، قم: دار بیدار للنشر.
ابن عاشور، محمد بن طاهر، (1420ق)، التحریر و التنویر، بیروت: موسسه التاریخ.
ابن طاووس، علی بن موسی، (1400ق)، الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، قم: نشر خیام.
ابن ابی الحدید، عبدالحمید، (1404ق)، شرح نهج البلاغه، قم: مکتبة آیت الله مرعشی.
بخاری، محمدبن اسماعیل، (1422ق)، صحیح بخاری، لبنان: دار طوق النجاة.
بیضاوی، عبدالله بن عمر، (1418ق)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
بهرام پور، شعبانعلی، (1379ش)، تحلیل انتقادی تحلیل گفتمان، تهران: مرکز مطالعات و توسعه رسانه.
جانی پور، محمد، (1390ش)، اخلاق در جنگ؛ تحلیل محتوای مکاتبات امام علی(ع) و معاویه، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
حسینی فاطمی، سیدعلی، (1385ش)، «نقد و بررسی دیدگاه های موجود درباره افشای راز پیامبر (ص) در آیات ابتدایی سوره تحریم»، مجله تاریخ اسلام در آیینه پژوهش، شماره 11، صص113-130.
خامه گر، محمد، (1400ش)، «ساختار و غرض سوره تحریم، کشف استدلالی با رویکرد جامع»، پژوهش نامه نقد آراء تفسیری، شماره 4، صص70-97.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)، مفردات الفاظ قرآن، بیروت: دارالقلم.
رجب زاده، شیرین؛ اخوان مقدم، زهره، (1399ش)، «پیوند معنایی آیات هر سوره بر محور غرض سوره با تأکید بر سوره تحریم»، مطالعات قرآن و حدیث سفینه، شماره 69، صص133-153.
زمخشری، محمود، (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
سیوطی، جلال الدین، (1404ق)، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
سلطانی، سیدعلی اصغر، (1384ش)، قدرت گفتمان و زبان: ساز و کارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشرنی.
شالی، محمدرضا، (1395ش)، «بررسی تطبیقی تفسیر آیات 1 تا 5 سوره تحریم در تفاسیر المیزان و فی ظلال القرآن»، تهران: مجموعه مقالات اولین همایش ملی آینده پژوهی، علوم انسانی و امنیت اجتماعی.
صادقى تهرانى، محمد، (1365ش)، الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن، قم: انتشارات فرهنگ اسلامى.
طبرسی، فضل بن حسن، (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
طباطبایی، سید محمد حسین، (1378ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسین حوزه علمیه قم.
طبری، محمد بن جریر، (1352ش)، تاریخ الرسل و الملوک، تهران: بنیاد فرهنگ.
طوسی، محمدبن حسن، (1413ق)، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
عسگری، مرتضی، (1388ش)، آخرین نماز پیامبر(ص)، قم: دانشکده اصول الدین.
فضل الله سید محمد حسین، (1419ق)، من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک للطباعة و النشر.
فیض کاشانی، ملامحسن، (1415ق)، تفسیر صافی، قم: انتشارات الصدر.
فرکلاف، نورمن، (1379ش)، تحلیل انتقادی گفتمان، مترجم فاطمه شایسته پیران، تهران: طبع و نشر.
فلاح، ابراهیم؛ شفیع پور، سجاد، (1397ش)، «گفتمان کاوی انتقادی سوره شمس بر اساس الگوی فرکلاف»، پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، شماره 1، صص29-42.
فقیه ملک مرزبان، نسرین، (1392ش)، «نقد و تحلیل گفتمان نقشبندیه در غزل جامی بر اساس نظریه زبان شناختی فرکلاف و هالیدی»، مطالعات عرفانی، شماره18، صص113-146.
فقهی زاده، عبدالهادی؛ برزگر، محمد، (1396ش)، «جعل و تحریف در اخبار سبب نزول سوره تحریم»، مجله حدیث پژوهی، شماره17، صص85-102.
قمی، علی بن ابراهیم، (1363ش)، تفسیر القمی، قم: دارالکتب.
قرشی، سید علی اکبر، (1377ش)، تفسیر احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.
کلینی، محمدبن یعقوب، (1407ق)، اصول کافی، تهران: طبع الاسلامیه.
مفید، محمدبن محمد، (1413ق)، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم: کنگره شیخ مفید.
مؤمنی، محمد، (1395ش)، «بررسی تحلیل گفتمان انتقادی سوره یوسف(ع)، بر اساس الگوی نورمن کلاف»، تهران: مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس بین المللی پژوهشهای کاربردی در مطالعات زبان.
مغنیه، محمد جواد، (1424ق)، الکاشف، تهران: دار الکتب الإسلامیة .
محصص، مرضیه؛ بهادری، آتنا، (1398ش)، «تأملی بر مناجات همسر عمران با رویکرد تحلیل گفتمان»، پژوهشنامه معارف قرآنی، شماره 39، صص51-71.
مجلسی، محمدباقر، (1403ق)، بحارالانوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار(ع)، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مصطفوی، حسن، (1368ش)، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.
میرفخرایی، تژا، (1384ش)، فرایند تحلیل گفتمان، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه.
نریمان، کیانوش، (1396ش)، «سرّ نهفته درآیه 3 سوره تحریم با توجه به اسباب نزول در تفاسیرشیعه و سنی»، تهران: مجموعه مقالات سومین کنفرانس ملی هزاره سوم و علوم انسانی.
ون دایک، تئون، (1399ش)، تحلیل متن و گفتمان، مترجم پیمان کی فرخی، تهران: نشر پرسش. | ||
|
Statistics Article View: 535 PDF Download: 511 |
||