News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,509,429 |
| PDF Download | 4,506,990 |
نقد و بررسی مبانی فلسفی نظریۀ «اِم» بر اساس فلسفه اسلامی | ||
| پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت) | ||
| Article 5, Volume 21, Issue 2 - Serial Number 42, July 1402, Pages 61-82 PDF (898.56 K) | ||
| Document Type: پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/prr.2023.243048.1768 | ||
| Authors | ||
| سید امین اله احمدیانی مقدم1; محمد جعفری* 2 | ||
| 1دانشجوی دکتری کلام اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران | ||
| 2دانشیار گروه فلسفه دین، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ، قم، ایران | ||
| Receive Date: 30 April 2022, Revise Date: 01 September 2022, Accept Date: 20 October 2022 | ||
| Abstract | ||
| استیون هاوکینگ، فیزیکدان انگلیسی معاصر، با انتشار کتاب طرح بزرگ و ارائه نظریه «اِم»، نزاع دیرین علم و دین را وارد مرحله جدیدی کرد. به رغم ادعای هاوکینگ، مبنی بر «مرگ فلسفه»، او در نظریه‌اش از برخی مبانی فلسفی بهره برده که این مقاله در صدد ارزیابی و نقد آنها است. مهم‌ترین مبانی فلسفی‌ای که نظریۀ اِم بر آنها استوار است عبارت‌اند از (1) علم‌گرایی، که بنیادی‌ترین مبنای نظریۀ اِم تلقی می‌شود، و در آن مراد از علم به طور خاص علم جدید یا علم تجربی است؛ (2) ابزارگرایی، که مطابق آن قوانین و نظریه‌ها صرفاً ابزارهایی برای پیش‌بینی پدیده‌ها هستند و اساساً واقعیت فیزیکی موضوعیت ندارد؛ (3) نفی اصل علیت، که با استفاده از «اصل عدم قطعیت» و «اصل تصادف» صورت گرفته است. در این مقاله، که با روش توصیفی-تحلیلی نگاشته شده است، پس از تبیین مبانی فوق نشان داده می‌شود که بر هر یک از این مبانی نقدهای جدی وارد است. علم‌گرایی، بدون توجه به محدودیت‌های روش تجربی، سایر منابع معرفتی و از جمله عقل را نادیده می‌گیرد. ابزارگرایی نهایتاً منجر به پذیرش نظریات متناقض می‌گردد و واقع‌گرایی علمی را نفی می‌کند. انکار اصل علیت نیز، که ریشه در فهم نادرست این مفهوم فلسفی دارد، مستلزم نفی هر گونه ارتباط واقعی میان موجودات جهان است. این نقدهای مبنایی در کنار اشکالات دیگری که در مقاله به آنها پرداخته شده حاکی از ضعف و بی‌اعتباری نظریه اِم است. | ||
| Keywords | ||
| نظریۀ اِم; استیون هاوکینگ; علیت; علم‌گرایی; ابزارگرایی | ||
| References | ||
|
اخلاقی، رضا. 1388. «اهمیت مدل‌سازی در علم». پژوهش‌های فلسفی 16: 163-188.
انبیائی، محسن. 1396. «نقش فعل الهی در عالم مادی از منظر فیزیک کوانتوم». رساله دکتری گروه کلام و فلسفه دین، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) قم.
اهرامی، هومن. 1391. طراح بزرگ. تهران: مؤسسه نشر شهر.
باربور، ایان. 1397. علم و دین. ترجمه بهاءالدین خرمشاهی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
برت، ادوین آرتور. 1369. مبادی مابعدالطبیعی علوم نوین. ترجمه عبدالکریم سروش. تهران: علمی و فرهنگی.
پوپر، کارل ریموند. 1363. حدس‌ها و ابطالها. ترجمه احمد آرام. تهران: شرکت سهامی انتشار.
پوپر، کارل ریموند. 1370. منطق اکتشاف علمی. ترجمه سید حسین کمالی. تهران: علمی و فرهنگی.
پوپر، کارل ریموند. 1372. واقعیگری و هدف علم. ترجمه احمد آرام. تهران: سروش.
جوادی آملی، عبدالله. 1378. تفسیر موضوعی قرآن کریم - معرفت‌شناسی در قرآن. قم اسوه.
چهل‌تنی، مهدی. 1398. بی‌پروایی در قلمرو فیزیک و فلسفه. تهران: رامند.
خسروپناه، عبدالحسین، و مسلم زمانیان. 1398. «نقد نظریه ’رئالیسم مدل محور‘ استیون هاوکینگ». کلام اسلامی 110: 9-24.
طباطبایی، سید محمدحسین. 1386. بدایة الحکمة. قم: موسسه النشر الاسلامی.
طباطبایی، سید محمدحسین. 1390. نهایة الحکمة. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
عباسی، علی (دبیر نشست). 1390. «علیت در علم و فلسفه». نشست علمی با حضور غلامرضا فیاضی و مهدی گلشنی در مجمع عالی حکمت اسلامی (1390). دسترسی در تاریخ 01/02/1401 در نشانی: https://hekmateislami.com/?p=5396.
عبائی کوپائی، محمود. بی‌تا. مرزهای فیزیک و فلسفه. تهران: ارغنون.
فیاضی، غلامرضا. 1390. «علیت در علم و فلسفه». نشست علمی با حضور غلامرضا فیاضی و مهدی گلشنی در مجمع عالی حکمت اسلامی (1390). دسترسی در تاریخ 01/02/1401 در نشانی: https://hekmateislami.com/?p=5396.
کاپالدی، نیکلاس. 1377. فلسفه علم. ترجمه علی حقی. تهران: سروش.
گلشنی، مهدی. 1393. علم، دین و فلسفه. تهران: کانون اندیشه جوان.
گلشنی، مهدی. 1394. تحلیلی از دیدگاه‌های فلسفی فیزیکدانان معاصر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
گلشنی، مهدی. 1398. خداباوری و دانشمندان معاصر غربی؛ چالش‌ها و تبیین‌ها. تهران: کانون اندیشه جوان.
لنوکس، جان سی. 1395. هاوکینگ در محضر خدا. ترجمه ابوالفضل حقیری. تهران: علم.
مصباح یزدی، محمدتقی. 1390. آموزش فلسفه. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
مطهری، مرتضی. 1376. مجموعه آثار استاد شهید مطهری. تهران: صدرا.
نبویان، سید محمود. 1382. «علم گرایی». رواق اندیشه 18: 27-48.
هاوکینگ، استیون. 1397-الف. تاریخچه زمان. ترجمه محمدرضا محجوب. تهران: شرکت سهامی انتشار.
هاوکینگ، استیون. 1397-ب. طرح بزرگ. ترجمه سارا ایزدیار و علی هادیان. تهران: مازیار.
هاوکینگ، استیون. 1398. پاسخ‌های کوتاه به پرسش‌های بزرگ. ترجمه حسین صداقت. تهران: امضا.
همتی، همایون (مترجم و گردآورنده). 1384. فیزیک، فلسفه و الاهیات. ترجمه همایون همتی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
Hawking, Stephen, and Roger Penrose. 2000. The nature of space and time. Princeton, N.J.: Princeton University Press. Hawking, Stephen. 1996. A brief history of time (updated and expanded). New York: Bantam. | ||
|
Statistics Article View: 348 PDF Download: 349 |
||