News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,509,414 |
| PDF Download | 4,506,982 |
چیستی معقولات اولی و نقش خیال در آن ها از نظرگاه فارابی | ||
| حکمت سینوی (مشکوه النور) | ||
| Volume 26, Issue 67, January 1401, Pages 173-186 PDF (292.78 K) | ||
| Document Type: علمی ـ پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/ap.2023.243899.1606 | ||
| Authors | ||
| زینب برخورداری1; سیده ملیحه پورصالح امیری* 2 | ||
| 1دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 2دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران . | ||
| Receive Date: 29 October 2022, Revise Date: 07 February 2023, Accept Date: 12 February 2023 | ||
| Abstract | ||
| در پژوهش حاضر، به چگونگی شکل‌گیری معقولات اولی و نقش خیال در آن‌ها ازمنظر فارابی پرداخته‌ایم. معقولات اولای عامل، اولین مرتبۀ فعلیت‌بخشی به عقل بالقوه، حدوث اختیار و تولد حیات خاص انسانی، و نخستین پلۀ صعود به مراتب فراتر ادراکی- فعلی هستند. فرایند حدوث معقولات اولی، منوط به حدوث قوای ادراکی حاسّه و متخیل و ناطقه، گذار از معارف هریک از این قوا و فعلیت جزء نزوعی تابع معارف آن‌هاست. تأثیرات متقابل سوابق مرتبت حسی- خیالی بر حصول معارف اولی و حدوث اختیار، و به‌صورت متقابل، حصول معارف اولی بر مراتب بعدی معرفتی، شأن‌دهندۀ مراتب تشکیکی اختیار، عقل بالفعل و نقش تعین‌بخشی اختیار در مرتبت معرفتی هریک از انسان‌هاست. قائل‌شدن فارابی به اصناف معقولات اولی، تقدم دیدگاه او در گسترش‌دادن مبادی اولای علوم و مبناگروی تعدیل‌یافته را نشان می‌دهد. خیال در ابعاد مختلف از شکل‌گیری معقولات اولی، نقش دارد و به‌عنوان مخزن مشاهدات حدوث تجربه در مرتبت ثانوی اراده در حدوث معقولات اولی (ارادۀ ثالث)، پذیرشگر معقولات اولی، و محاکات‌کنندۀ کلیات و جزئیات افاضات عقل فعال است؛ همچنین ساختار معرفتشناختی انسان به‌علت ناتوانی او در معرفت‌یافتن به کنه اشیا ناشی از ملابست با هیولی و لوازم آن، ساختار حسی- خیالی و به‌تبع آن، تعلیم انسان‌ها نیز ازنوع تخییلی خواهد بود. | ||
| Keywords | ||
| معقولات اولی; خیال; اختیار; تجربه; عقل بالفعل; عقل فعال | ||
| References | ||
|
قرآن کریم (مهدی الهی قمشه‌ای، مترجم).
ابن‌باجه، ابوبکر محمد بن یحیی (1408ق). المنطقیات (محمدتقی دانش‌پژوه، محقق و مقدمه‌نویس) (جلد 3) (چاپ 1). قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1363). المبدأ و المعاد (عبدالله نورانی، به‌اهتمام). تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1379). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات (محمدتقی دانش‌پژوه، مقدمه‌نویس و مصحح) (چاپ 2). تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1980). عیون الحکمة (عبدالرحمان بدوی، مقدمه‌نویس و محقق) (چاپ 2). بیروت: دار القلم.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (2007). رسالۀ احوال نفس (فؤاد الأهوانی، مقدمه‌نویس و محقق). پاریس: دار بیبلیون.
ارسطو (1366). فی النفس (علی‌مراد داوودی، مترجم و حاشیه‌نویس) (چاپ 2). تهران: نشر حکمت.
شریف، زهرا (1388). معقولات و انواع آن در فلسفۀ فارابی. فصلنامۀ پژوهشی ذهن، 10(40)، 135-162.
صدر‌الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1391). التنقیح (احد فرامرز قراملکی، مقدمه‌نویس؛ سید محمد خامنه‌ای، اِشراف؛ غلام‌رضا یاسی‌پور، مصحح و محقق) (چاپ 2). تهران: نشر بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
غزّالی، ابوحامد محمد بن محمد (1382). تهافت الفلاسفه (سلیمان دنیا، محقق) (چاپ 1). تهران: نشر شمس تبریزی.
غزّالی، ابوحامد محمد بن محمد (1416ق). معراج السالکین در مجموعۀ الرسایل (چاپ 1). بیروت: دار الفکر.
غزّالی، ابوحامد محمد بن محمد (بی‌تا-الف). معارج القدس فی مدارج معرفة النفس 9458. قاهره: نشر الإستقامة.
غزّالی، ابوحامد محمد بن محمد (بی‌تا-ب). مقاصد الفلاسفة فی المنطق و الحکمة الإلهیة و الحکمة الطبیعیة (چاپ 1). مصر: نشر سعادت.
فارابی، ابونصر محمد بن محمد (1344ق). رسالة فی مسائل متفرقة (چاپ 1). حیدرآباد دکن: دایرةالمعارف النظامیة الکائنة.
فارابی، ابونصر محمد بن محمد (1349ق). الدعاوی القلبیة (چاپ 1). حیدرآباد دکن: نشر مجلس دایرةالمعارف العثمانیة الکائنة.
فارابی، ابونصر محمد بن محمد (1404ق). الألفاظ المستعملة فی المنطق (محسن مهدی، محقق و مقدمه‌نویس و تعلیقه‌نویس) (چاپ 2). تهران: نشر الزهراء.
فارابی، ابونصر محمد بن محمد (1405ق). فصول منتزعة (فوزی نجار، محقق و مصحح و تعلیقه‌نویس) (چاپ 2). تهران: مکتبة الزهرا (س).
فارابی، ابونصر محمد بن محمد (1408ق). المنطقیات (جلد 1 و 2) (محمدتقی دانش‌پژوه، محقق و مقدمه‌نویس) (چاپ 1). قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی.
فارابی، ابونصر محمد بن محمد (1413ق). الأعمال الفلسفیة (جعفر آل‌یاسین، مقدمه‌نویس و محقق و تعلیقه‌نویس) (چاپ 1). بیروت: دار المناهل.
فارابی، ابونصر محمد بن محمد (1907الف). عیون المسائل در کتاب المجموع (احمد ناجی الجمالی و محمد امین الخائجی، به‌یاری) (چاپ 1). مصر: نشر السعادة بجوار محافظة مصر- لصاحبها محمد اسماعیل.
فارابی، ابونصر محمد بن محمد (1907ب). مقالة فی معانی العقل: کتاب المجموع (چاپ 1). مصر: نشر سعادت.
فارابی، ابونصر محمد بن محمد (1961). فلسفة ارسطوطالیس و اجزاء فلسفته و مراتب أجزائها (محسن مهدی، محقق و تعلیقه‌نویس). بیروت: نشر دار مجلة شعر.
فارابی، ابونصر محمد بن محمد (1967). موسیقی الکبیر (غطاس عبدالملک خشبه، محقق و شارح؛ محمود احمد الحضنی، مُراجِع و مُصَدِّر). قاهره: دار الکاتب العربی للطباعة.
فارابی، ابونصر محمد بن محمد (1995). آراء أهل المدینة الفاضلة و مضاداتها (علی بوملحم، مقدمه‌نویس و شارح و تعلیقه‌نویس). بیروت: مکتبة الهلال.
فارابی، ابونصر محمد بن محمد (1996الف). إحصاء العلوم (علی بوملحم، مقدمه‌نویس و شارح) (چاپ 1). بیروت: مکتبة الهلال.
فارابی، ابونصر محمد بن محمد (1996ب). السیاسة المدنیة (چاپ 1) (علی بوملحم، مقدمه‌نویس و شارح). بیروت: مکتبة الهلال.
فارابی، ابونصر محمد بن محمد (بی‌تا). کتاب السیاسة. نشر توسط لویس شیخوالیسوعی، براساس نسخ شرقی و واتیکانی.
فرامرز قراملکی، احد (1391). جستار در میراث منطق‌دانان مسلمان (چاپ 1). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. | ||
|
Statistics Article View: 276 PDF Download: 271 |
||