News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,509,418 |
| PDF Download | 4,506,984 |
تحلیل تطبیقی راهکار ابن سینا و ملاصدرا در رفع اشکال "اجتماع یک ماهیت تحت دو مقوله" | ||
| حکمت سینوی (مشکوه النور) | ||
| Volume 26, Issue 67, January 1401, Pages 155-172 PDF (309.96 K) | ||
| Document Type: علمی ـ پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/ap.2023.243764.1599 | ||
| Author | ||
| مسلم احمدی* | ||
| دانش‌آموختۀ دکتری مبانی نظری اسلام، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| Receive Date: 10 September 2022, Revise Date: 21 November 2022, Accept Date: 10 January 2023 | ||
| Abstract | ||
| ابن سینا برای رفع اشکال وجود ذهنی تأکید کرده حد جوهر، این است که وجود آن در خارج (فی الأعیان) به موضوع نیازی ندارد. تعریف مذکور هم بر جوهر ذهنی صدق می کند و هم بر جوهر خارجی. درواقع، او با افزودن قید «وجوده فی الأعیان لیس فی موضوع» در حد جوهر نتیجه گرفته از سویی در وجود ذهنی جوهر نیز همین معنا منعکس شده و از سوی دیگر، همین جوهر ذهنی، کِیف نفسانی و عَرَض است؛ بنابراین، اشکال اجتماع ماهیت تحت دو مقوله به‌وجود نخواهد آمد. ملاصدرا نیز در پاسخ به اشکال وجود ذهنی، دو دیدگاه را مطرح کرده که دیدگاه اول او مبتنی‌بر نظریۀ حکما و پذیرش قیام حلولی بوده است و از این جهت با نظر ابنسینا همخوانی دارد؛ هرچند ملاصدرا گفته ابنسینا با ذکر قید «فی الأعیان» در حد جوهر، حکم به جوهریت را به اشخاص جوهر اختصاص داده و این راهکار بوعلی، شبیه قول شبحیون شده که مستلزم مغایرت عین و ذهن است. دیدگاه دوم ملاصدرا مبتنی‌بر قیام صدوری است و در آن، وجود ذهنی، انشای نفس قلمداد میشود که در این صورت، اساس اشکال اجتماع یک ماهیت تحت دو مقوله، منتفی است. این دیدگاه با راهکار شیخ‌الرئیس که مبتنی‌بر قیام حلولی است، قابل جمع نیست. با دقت در بیانات ابنسینا نتیجه می گیریم با تعدیل‌ها و توضیحاتی می توان اشکال مطرح‌شده ازسوی صدرالمتألهین را وارد ندانست و بدین ترتیب درمی‌یابیم تحلیل بوعلی، زمینه را برای مطرح‌شدن دیدگاه اول ملاصدرا مهیا کرده است تا ملاصدرا براساس حمل اولی و شایع، اشکال وجود ذهنی را حل کند. | ||
| Keywords | ||
| اشکال وجود ذهنی; ابن سینا; ملاصدرا; حمل اولای ذاتی; حمل شایع صناعی | ||
| References | ||
|
ابن رشد، محمد بن احمد (1981). تلخیص کتاب العبارة (محمود محمد قاسم، محقق؛ چارلز ادوین باترورث و احمد عبدالمجید هریدی، مصححان و مقدمه‌نویسان). قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1371). المباحثات (محسن بیدارفر، محقق). قم: بیدار.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1376). الإلهیات من کتاب الشفاء (حسن حسن‌زادۀ آملی، محقق). قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1403ق). شرح الإشارات و التنبیهات للطوسی مع المحاکمات (محمد بن محمد نصیرالدین طوسی، شارح). قم: دفتر نشر الکتاب.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1404ق). التعلیقات (عبدالرحمان بدوی، محقق). قم: مکتب الإعلام الإسلامی، مرکز النشر.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1405ق). الشفاء: المنطق (احمد فؤاد أهوانی و سعید زاید و ابوالعلاء عفیفی، محققان؛ ابراهیم بیومی مدکور، مصحح؛ طه حسین، مقدمه‌نویس). قم: مکتبة آیت‌الله العظمی المرعشی النجفی (ره).
ارسطو (1980). منطق ارسطو (عبدالرحمان بدوی، مصحح). بیروت: دار القلم.
اکبریان، رضا؛ و حسینی، احمد (1389). حل پارادوکس علم به جوهر در کتاب تعلیقات ابن سینا. فلسفه و کلام اسلامی، 43(2)، 25-38.
بهمنیار بن مرزبان (1375). التحصیل (مرتضی مطهری، مصحح). تهران: دانشگاه تهران.
زراعت‌پیشه، محمود؛ و فرامرز قراملکی، احد (1392). راهکار متمایز ملاصدرا از ابنسینا در رفع اجتماع دو مقوله در وجود ذهنی و کارایی آن. فلسفه و کلام اسلامی، 5، 79-92.
سبزواری، ملاهادی (1981). تعلیقه بر الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة (9ج) (چاپ 3). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة (هادی بن مهدی سبزواری، حاشیه‌نویس؛ جلال‌الدین آشتیانی، مصحح). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1363). مفاتیح الغیب (علی بن جمشید نوری، حاشیه‌نویس؛ محمد خواجوی، مصحح و مقدمه‌نویس). تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، انجمن اسلامی حکمت و فلسفۀ ایران.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1387). سه رسالۀ فلسفی: متشابهات القرآن، المسائل القدسیة، أجوبة المسائل (جلال‌الدین آشتیانی، مصحح). قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم (1422ق). شرح الهدایة الأثیریة [لأثیرالدین الأبهرى] (چاپ 1). بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم (1981). الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة (سید محمدحسین طباطبایی، حاشینه‌نویس) (9ج) (چاپ 3). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم (بی‌تا). التعلیقات لصدرالمتألهین على الشفاء (چاپ 1). قم: بیدار.
فارابى، ابونصر محمد بن محمد (1408ق). المنطقیات للفارابى (چاپ 1). قم: مکتبة آیت‌الله المرعشى النجفی.
قطب الدین شیرازی، محمود بن مسعود (1392). حکمة الإشراق (تعلیقة ملاصدرا) (محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی، شارح؛ حسین ضیایی و نجف‌قلی حبیبی، مصححان؛ نجف‌قلی حبیبی، مقدمه‌نویس). تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
قوام صفری، مهدی (1383). اشکال معروف وجود ذهنی را ابنسینا حل کرده است؛ نه ملاصدرا. مقالات و بررسی‌ها، 76، 187-196.
کاکایی، قاسم؛ و مقصودی، عزت (1388). نقد و بررسی وجود ذهنی ازدیدگاه ابنسینا. پژوهش‌های فلسفی- کلامی، 10(4)، 5-25.
Aristotle (1991). Categories (J. L. Ackrill, Translator). In: Complete Works (Aristotle) (Jonathan Barnes, Editor) (Vol. 1) (Print 4). Princeton University Press. | ||
|
Statistics Article View: 306 PDF Download: 247 |
||