News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,444 |
| Article View | 8,509,635 |
| PDF Download | 4,507,255 |
بررسی شمولیت رأی وحدت‌رویه شماره 794 هیأت عمومی دیوان عالی کشور نسبت به «تسهیلات مشارکتی» | ||
| پژوهشنامه حقوق اسلامی | ||
| Article 6, Volume 23, Issue 4 - Serial Number 58, November 1401, Pages 591-620 PDF (402.24 K) | ||
| Document Type: مقاله پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/law.2023.242615.3195 | ||
| Authors | ||
| حسین عابدینی* 1; ابوالفضل ذاکری2 | ||
| 1استادیار، گروه حقوق، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه میبد، میبد، ایران. | ||
| 2دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، گروه حقوق، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه میبد، میبد، ایران. | ||
| Receive Date: 04 February 2022, Accept Date: 27 January 2023 | ||
| Abstract | ||
| هیأت عمومی دیوان عالی کشور با صدور رأی وحدت رویه شماره ۷۹۴ مورّخ 1399/۵/21، شرط «سود مازاد بر مصوبات بانک مرکزی» در قراردادهای اعطای تسهیلات بانکی را باطل اعلام کرد. فارغ از پذیرش یا عدم پذیرش نقدهای وارد بر این حکم، این رأی درمورد «عقودمبادله‌ای» که نرخ سود آنها در زمان انعقاد، ثابت است، اختلاف‌برانگیز نیست، اما به دلیل ماهیت «عقودمشارکتی»، این سؤال مهم را ایجاد کرده که آیا شامل این قراردادها نیز می‌شود یا خیر؟ در این‌باره، برخی صاحب‌نظران معتقدند با توجه به «مبانی فقهی» و «قانون عملیات بانکی بدون ربا»، رأی یادشده شامل «عقودمشارکتی» نمی‌شود، زیرا درج «سود موردانتظار» فقط برای اثبات جواز ورود بانک در مرحله‌ی انعقاد این قراردادهاست و نرخ «سود قطعی» در این عقود پس از «پایان مشارکت و حسابرسی» معین می‌شود؛ درمقابل، عده‌ای دیگر معتقدند رأی مزبور شامل «قراردادهای‌مشارکتی» هم می‌شود، زیرا آنچه تحت عنوان نرخ «سود موردانتظار» در این عقود درج می‌شود، در عمل، بدون هیچ تغییری، مبنای تنظیم روابط بانک و مشتریان قرار می‌گیرد. پژوهش حاضر با محور قراردادن سؤال یادشده و استواری فرضیه‌ی خود بر نظریه‌ی گروه دوم، ضمن بازخوانی مقررات بانکی و مصوبات بانک مرکزی، به استناد ادله‌ای نظیر «اطلاق عبارت قرارداد اعطای تسهیلات بانکی در رأی یادشده»، «ورود نظم عمومی اقتصادی بر احکام صحت شروط درباره شرط سود مندرج درعقود بانکی»، «دلالت تنبیهی و فحوای ساختاری و سیاقی رأی»، «قابلیت استناد به اصول لفظیه‌ای چون اصاله‌الإطلاق و به ویژه اصاله عدم‌التقدیر»، «امکان استناد به قاعده تفسیر به زیان تنظیمکننده در عقود الحاقی از جمله قراردادهای بانکی» و اینکه «درعمل، به‌موجب قیودی که در عقود مشارکتی درج می‌شود، همین نرخ در پایان قرارداد، مبنای اظهارنظر در روابط میان بانک و دریافت‌کننده تسهیلات قرار می‌گیرد»، اثبات می‌کند که این رأی، با رعایت قیود و شروطی علاوه بر «عقود مبادلهای»، «عقود مشارکتی» را نیز دربرمی‌گیرد؛ تحلیلی که علاوه بر رفع اختلاف در بسیاری از دعاوی بانکی و حمایت از مشتریان (طرف ضعیف) در این عقود، نظم عمومیِ مالی اقتصادی در روابط بانکی را مستحکم‌تر می‌سازد. | ||
| Keywords | ||
| حقوق بانکی; رأی وحدت رویه شماره‌ی ۷۹۴ هیأت عمومی دیوان عالی کشور; عقود مشارکتی; عقود مبادلهای; نرخ سود; مصوبات شورای فقهی پول و اعتبار بانک مرکزی | ||
| References | ||
|
اخلاقی، بهروز و امام، فرهاد (1379). اصول قراردادهای تجاری بینالمللی. تهران: انتشارات شهر دانش.
اخوانی، حمید (1400). خبرگزاری ایلنا، کد خبر ۱۱۳۰۱۳۷، ۲۲/۶/۱۴۰۰؛ قابل دسترسی در پایگاه اینترنتی: https://www.ilna.ir
اسلامی، سیدمحمدهادی و قنواتی، جلیل (1398). ترجیح تفسیر علیه تنظیمکننده قرارداد. دوفصلنامه حقوق تطبیقی، (111)، صص. 69-94.
اسمعیلیگیوی، حمیدرضا (1389). تأمین مالی اسلامی، ابزارها، بازار و چالشهای فقهی (مجموعه مقالات اولین همایش مالی اسلامی). تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (علیهالسلام).
اکبرزاده، معین (1392). مقایسه تطبیقی عقود مبادلهای و مشارکتی و شناخت مشکلات و فواید کاربرد آنها در نظام بانکداری اسلامی. فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، (4 و 5)، صص. 161-198.
السان، مصطفی (1394). حقوق بانکی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم اسلامی دانشگاه‌ها (سمت).
الفت، نعمتالله (1384). نظم عمومی و الزام به انعقاد قرارداد. نشریه فقه و حقوق سابق (حقوق اسلامی فعلی)، (7)، صص. 70-91.
انصاری، مرتضی (1442ق). فرائدالاصول. قم: مجمع الفکرالإسلامی.
بخشنامه معاونت امور بانکی، بیمه و شرکتهای دولتی وزارت امور اقتصادی و دارایی (12/10/1400). قابل دسترسی در پایگاه اینترنتی: https://mefa.ir/fa-IR/mefa/1/page
بهرامی احمدی، حمید (1390). حقوق تعهدات و قراردادها با مطالعه تطبیقی در فقه مذاهب اسلامی و نظامهای حقوقی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (علیهالسلام).
پاکباز، سیامک (1401). شرح قانون مدنی فرانسه، اصلاحات 2016 با آخرین تغییرات (منابع، نظام عمومی و اثبات تعهدات). تهران: بنیاد حقوقی میزان.
جعفری، امین (1400). حقوق بانکی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
حائری، مسعود (1373). مبانی فقهی اصل آزادی قراردادها و تحلیلی از ماده (10) قانون مدنی. تهران: انتشارات کیهان.
حبیبی، محمود (1396). تفسیر قراردادهای تجاری بینالمللی. تهران: بنیاد حقوقی میزان.
حبیبیدرگاه، بهنام (1395). اصول حقوق قرارداد اروپا. تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
حسینی، سید احسان (1399). عدم تسری رأی وحدت رویه ۷۹۴ نسبت به عقود مشارکتی. روزنامه مناقصه، ش ۳۱۱۸؛ قابل دسترسی در پایگاه اینترنتی:
https://monaghesatiran.ir
دانشنامه اسلامی (برخط)؛ قابل دسترسی در پایگاه اینترنتی:
http://wiki.isca.ac.ir/wiki/index.php
روزنامه رسمی، ش ۱۳۱۱، ۱۵/۶/۱۳۹۹؛ قابل دسترسی در پایگاه اینترنتی:
https://www.rrk.ir
سبحانی، جعفر (1391). الموجز فی أصولالفقه. ترجمه محسن غرویان و سید محمدرضا طالبیان، قم: انتشارات دارالفکر.
سلطانی، محمد (1398). حقوق بانکی. تهران: بنیاد حقوقی میزان.
سیاه‌بیدی کرمانشاهی، سعید (1399). نقدی بر رأی وحدت رویه شماره ۷۹۴ هیئت عمومی دیوان عالی کشور در باب بطلان توافقات مغایر با مصوبات بانک مرکزی پیرامون تعیین نرخ سود تسهیلات. فصلنامه رأی، (۳۱)، صص. 87-108.
شبخیز، محمدرضا و محمدتبار، عباد (1393). اصول فقه دانشگاهی. تهران: انتشارات کتاب آوا.
شعاریان، ابراهیم و ترابی، ابراهیم (1395). حقوق تعهدات؛ مطالعه تطبیقی طرح اصلاحی حقوق تعهدات فرانسه با حقوق ایران و اسناد بینالمللی. تهران: انتشارات شهر دانش.
صفایی، سیدحسین (1389). دوره مقدماتی حقوق مدنی؛ قواعد عمومی قراردادها. تهران: بنیاد حقوقی میزان.
فراهانی، رامین (1399). چند نکته درباره رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور راجع به نرخ سود مازاد بانک‌ها. خبرگزاری تابناک، ش ۱۰۳۴۳۰؛ قابل دسترسی در پایگاه اینترنتی:
https://www.tabnak.ir/fa/news
قافی، حسین و شریعتی، سعید (1392). اصول فقه کاربردی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
قلیچ، وهاب (1398). وکالت در بانکداری بدون ربا؛ کاربردها و چالش‌ها. تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
کاتوزیان، ناصر (1376). حقوق مدنی؛ قواعد عمومی قراردادها. تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر (1379). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی. تهران: نشر دادگستر.
محقق داماد، سیدمصطفی (1390.الف). مباحثی از: اصول فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
محقق داماد، سیدمصطفی (1390.ب). نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
مرادی، یاسر (1399). حقوق بانکی. قابل دسترسی در پایگاه اینترنتی:
مرادی، یاسر (1400). گذار قراردادهای بانکی از اصل حاکمیت اراده به قواعد آمره؛ بررسی موردی رأی وحدت رویه ۷۹۴ دیوان عالی کشور. نشریه مجموعه حقوقی، (1)، صص. 137-161.
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی (1394). طرح منطقیکردن نرخ سود تسهیلات بانکی (مجموعه مقالات). تهران: مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
مصباحیمقدم، غلامرضا و صفری، محمد (1389). بررسی درآمد حاصل از تحمل ریسک از دیدگاه آموزههای اسلامی. نشریه اقتصاد اسلامی، (36)، صص. 117-148.
موسویان، سیدعباس (1384). ارزیابی قراردادها و شیوههای اعطای تسهیلات در بانکداری بدون ربا. نشریه اقتصاد اسلامی، سال پنجم، (۱۹)، صص. 45-70.
موسویان، سیدعباس (1387). بررسی فقهی ـ حقوقی تعیین نرخ سود بانکی. نشریه فقه و حقوق، سال چهارم، (16)، صص. 7-34.
موسویان، سیدعباس و میثمی، حسین (1397). بانکداری اسلامی؛ مبانی نظری ـ تجارب عملی. تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
نظافتیان، علی (1400). پیرامون رأی وحدت رویه شماره 794؛ فرصت امروز برای کسب و کار. قابل دسترسی در پایگاه اینترنتی: https://www.forsatnet.ir
نوری، محمدعلی (1390). قانون مدنی فرانسه. (ترجمه)، تهران: کتابخانه گنج دانش.
نوری، محمدعلی (1392). قانون مدنی مصر. (ترجمه)، تهران: کتابخانه گنج دانش.
هرورانی، حسین؛ زهتابیان، مصطفی و هرورانی، مهدی (1389). نقدی بر بانکداری اسلامی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (علیهالسلام).
https://dadiran.ir/news/98896 https://divanealee.eadl.ir https://www.cbi.ir/simplelist/21060.aspx | ||
|
Statistics Article View: 5,408 PDF Download: 912 |
||