فرزانگان, ., موسوی خطیر, ., طالقان غفاری, . (2023). بررسی نسب و حقوق کودک شبیه‌سازی‌شده در فقه امامیه و حقوق بین‌الملل. Islamic Political Thought, 28(78), 281-303. doi: 10.30497/flj.2023.243757.1850
محمد فرزانگان; سیده طاهره موسوی خطیر; مهدی طالقان غفاری. "بررسی نسب و حقوق کودک شبیه‌سازی‌شده در فقه امامیه و حقوق بین‌الملل". Islamic Political Thought, 28, 78, 2023, 281-303. doi: 10.30497/flj.2023.243757.1850
فرزانگان, ., موسوی خطیر, ., طالقان غفاری, . (2023). 'بررسی نسب و حقوق کودک شبیه‌سازی‌شده در فقه امامیه و حقوق بین‌الملل', Islamic Political Thought, 28(78), pp. 281-303. doi: 10.30497/flj.2023.243757.1850
فرزانگان, ., موسوی خطیر, ., طالقان غفاری, . بررسی نسب و حقوق کودک شبیه‌سازی‌شده در فقه امامیه و حقوق بین‌الملل. Islamic Political Thought, 2023; 28(78): 281-303. doi: 10.30497/flj.2023.243757.1850
بررسی نسب و حقوق کودک شبیه‌سازی‌شده در فقه امامیه و حقوق بین‌الملل
1استادیار گروه حقوق خصوصی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
2دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.
3دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
Receive Date: 10 September 2022,
Revise Date: 12 January 2023,
Accept Date: 12 January 2023
Abstract
در دهه‌های اخیر، بحث در مورد تحقیقات جنین و درمان‌های باروری موضوع بسیاری از مناقشات سیاسی، اخلاقی، حقوقی و الهیاتی در داخل و بین کشورها بوده است. نسب در شریعت اسلام یکی از اساسی‌ترین حقوق بشری است که هر فردی از خانوادة خود به ارث می‌برد. با ظهور این فناوری‌ها و گسترش دانش، موضوع نسب کودک ناشی از فناوری‌های جدید در کانون توجه قرار گرفته است. این فناوری‌ها سهم زیادی در حوزة پزشکی دارند؛ چه اینکه در این حوزه در دهه‌های اخیر، روشی جدید به نام شبیه‌سازی وارد عرصة علم و فناوری شده است. با توجه به امکان استفادة گسترده از این روش، موضوع اصل و نسب کودک شبیه‌سازی‌شده و حقوق او یکی از موضوعات مهم مرتبط با این موضوع خواهد بود. این مقاله با هدف بررسی نسب در گسترة نظرات فقه و قواعد حقوق بین‌الملل و با توجه به شبیه‌سازی انسان در علم پزشکی، به روش توصیفی ـ تحلیلی با تمسک به منابع کتابخانه‌ای تدوین گردیده است. یافته‌های این مقاله حاکی از این است که نگرش فقها در خصوص نسب، نسبت به حقوق کودک شبیه‌سازی‌شده، تفاوت‌هایی با یکدیگر دارد؛ اما اکثریت فقها در مورد اصل و نسب قانونی کلون، حقوقی را در این گستره به رسمیت نمی‌شناسند؛ چرا که ولایت و پدری به کسی واگذار نشده است.
امامی، اسدالله و صفایی، سید حسین (1376). حقوق خانواده: قرابت و نسب و آثار آن، جلد 2. تهران: مؤسسة چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
امیرحسینی، امین و مبین، حجت (1397). «بررسی آرای فقهای شیعه در باب مشروعیت شبیه‌سازی انسان و تطبیق با اسناد بین‌المللی». دوفصلنامة انسان‌پژوهی دینی، 14(40)، ص101ـ122.
ایزدی‌فرد، علی‌اکبر؛ پیردهی حاجیکلا، علی و کاویار، حسین (1389). «بررسی فقهی وضعیت نسب در شبیه‌سازی انسانی». پژوهش‌های حقوق تطبیقی (مدرس علوم انسانی)، 14(67)، ص29ـ55.
تبریزی، میرزا جواد (1418ق). صراط النجاه فی الاجوبه فی الاستفتائات، جلد 3. قم: مکتب حضرت آیت‌الله العظمى تبریزی.
جبعی عاملی، زین‌الدین (1380). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. تهران: نشر مجد.
جواهری، حسن (1385). «تقسیم جنین و شبیه‌سازی». کاوشی نو در فقه اسلامی، 13(47)، ص81ـ108.
ـــــــــــــــ (1423ق). الاستتآم و الاستنساخ، در قرائـات فقهیـه معاصـره فـی معطیات الطب الحدیث. بیروت: الغدیر.
حر عاملی، شیخ محمدحسین (1412ق). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، جلد 12. قم: مؤسسة آل‌البیت لاحیاء التراث.
زمانی، سید قاسم (1385). «شبیه‌سازی درمانی و حق بر سلامتی در قلمرو حقوق بین‌الملل بشر». مجلة پژوهش و حقوق سیاست، 8(19)، ص25ـ41.
شمس‌الدین، محمدمهدی (1999ق). الاستنساخ البشر امر غیرمشروع قطعا و یقینا، الاستنساخ بین الاسلام و المسیحیه. بیروت: دار الفکر اللبنانى.
شهیدی، سید مهدی (1385). مجموعه مقالات حقوقی: حقوق مدنی، حقوق بازرگانی، حقوق کیفری، حقوق بین‌الملل خصوصی. تهران: نشر مجدد.
صادقی، محمود (1383). «همانندسازی انسان (مروری بر دیدگاه‌های مراجع ادیان آسمانی و بررسی آن از نظر فقه اسلامی». پژوهش‌های حقوق تطبیقی، ۸(۳)، ص۳۵ـ۶۰.
صمدی اهری، محمدهاشم (1391). «حقوق و تکالیف فرزندان ناشی از جنین اهدایی». فصلنامة علمی تحقیقات حقوقی بین‌المللی، 5(18)، ص113ـ138.
طباطبایی حکیم، سید محمدسعید (1392). فقه الاستنساخ البشری و فتاوی طیبه. قم: دار الهلال، چاپ ششم.
عامری سیاهویی، مصطفی؛ عسگری، علیرضا؛ احمدی اصفهانی، سید محمدمهدی و مرادخانی، احمد (1395). «بررسی فقهی نسب و آثار حقوقی آن در شبیه‌سازی انسان». مطالعات فقهی و فلسفی، 7(28)، ص145ـ166.
عباسی، محمود (1387). «شبیه‌سازی انسان، چالشی نو فراروی اخلاق و حقوق بشر». فصلنامة حقوق پزشکی، 2(7)، ص11ـ46.
عسگری یزدی، علی و میرزایی، مسعود (1396). «بررسی و نقد شبیه‌سازی انسانی از منظر فقه اسلامی». پژوهش‌های فقهی، 13(4)، ص795ـ815.
عظیمی، حبیب‌الله (1391). «شبیه‌سازی انسان در فقه». فصلنامة مطالعات حقوق بشر اسلامی، 1(1)، ص119ـ140.
علیان‌نژادی، ابوالقاسم (1380). «دیدگاه فقهی آیت‌الله مکارم شیرازی دربـارة دو مسـئلة شبیه‌سازی و راه‌های فرار از ربا». مجلة پژوهش و حوزه، 2(6)، ص23ـ61.
عـودهالله، ریاض احمد (2003م). الاستنساخ فی میزان الاسلام. عمان: دار اسامه.
کندری، فایز عبـدالله (1998م). مشروعیه الاستنساخ الجینی البشری من الوجهه القانونیـه. مجلة الحقوق، کویت، سنه 22، العدد الثانی.
محمدی، علی (1398). «شبیه‌سازی انسان و موازین اخلاقی آزمودنی‌های انسانی». اخلاق و تاریخ پزشکی ایران، 12(1)، ص196ـ209.
مصباح، عبدالهادی (2002م). الاستنساخ بین العلم و الدین. قاهره: الدار المصریه اللبنانیه.
معینی‌فر، محدثه و حاجیعلی، فریبا (1389). «نسب طفل شبیه‌سازی‌شده در نظام حقوقی اسلام». فقه و حقوق خانواده، 15(52)، ص109ـ130.
مکارم شیرازی، ناصر (1381). استفتائات جدید، جلد 2. قم: انتشارات مدرسة امام علی بن ابی‌طالب(ع).
موسوی بجنوردی، سید محمد (1386). اندیشه‌های حقوقی(1)؛ حقوق خانواده. تهران: انتشارات مجد.
موسی‌زاده، محمد (1386). «کرامت بشری و شبیه‌سازی انسان». پژوهش‌های حقوقی، 6(11)، ص251ـ298.
مؤمن، محمد (1385). «شبیه‌سازی، فقه». کاوشی نو در فقه اسلامی. شمارة 46، ص40ـ136.
نادر، جمال (2001م). الاستنساخ: حقائق علمی هو فتاوی شرعیه. عمان: دار الاسراء.
Bouzenita, A. I., & Hussain, F. A. (2021). "Psychological and Societal Impacts of Unknown Descent and The Islamic Objective of Nasab. A Preliminary Study of Chosen Biomedical Technologies". International Medical Journal Malaysia, 20(1), p 171-186. https://doi.org/10.31436/IMJM.V20I1.1767
Council of Europe. (2016) Full List: chart of signatures and ratifications of Treaty 168, coe.int/en/web/conventions/full-list/- /conventions/treaty/168/signatures?p_auth=oUHGVCCM, accessed 16 August 2016.
Cameron NM de S (2014)" Humans, rights, and twenty-first century technologies: The making of the Universal Declaration on Bioethics and Human Rights". Journal of Legal Medicine; 35 (2): p 235–272.
Havstad JC (2010). "Human reproductive cloning: a conflict of liberties". Bioethics. 24 (2): P.p 71–7.
ILLMENSEE, KARL (2001)"Cloning in Reproductive Medicine". Journal of Assisted Reproduction and Genetics, 18(8), p 451-467.
-Mameli M (2007) "Reproductive cloning, genetic engineering and the autonomy of the child: The moral agent and the open future". Journal of Medical Ethics; 33 (2), p 87–93.
Martinez, Bobby (26 January 2018). "Watch: Scientists clone monkeys using technique that created Dolly the sheep". Fox61. WTIC-TV.
Peter J. Russel (2005). iGenetics: A Molecular Approach. San Francisco, California, United States of America: Pearson Education.
- Lo B et al. (2010) "Cloning mice and men: Prohibiting the use of iPS cells for human reproductive cloning. Cell Stem Cell", 6 (1), p 16–20.
- R Edwards,V Gilies ,JR Mccarthy .(1999) Biological parents and social families: legal discourses and everyday understandings of the position of step-parents, International Journal of Law, Policy and the Family, 13(1), p 78–105, https://doi.org/10.1093/lawfam/13.1.78
- World Health Organization. (1998) Fifty-first World Health Assembly Agenda Item 20: Ethical, Scientific and Social Implications of Cloning in Human Health. WHO: Geneva, Switzerland
- United Nations. (2005) United Nations Declaration on Human Cloning. United Nations: New York.
