News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 514 |
| Number of Articles | 4,447 |
| Article View | 8,548,645 |
| PDF Download | 4,528,794 |
کاهش رنج مؤمنان از دیدگاه قاضی عبدالجبار معتزلی | ||
| پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت) | ||
| Article 8, Volume 21, Issue 1 - Serial Number 41, January 1402, Pages 129-144 PDF (743.57 K) | ||
| Document Type: پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/prr.2022.242819.1757 | ||
| Authors | ||
| عباس دهقانی نژاد* ; محمد مهدی دهقانی اشکذری | ||
| استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان یزد، یزد، ایران. | ||
| Receive Date: 09 February 2022, Revise Date: 08 June 2022, Accept Date: 29 June 2022 | ||
| Abstract | ||
| یکی از مباحث مطرح در الهیات عملی مسئله رنج انسان‌ها است. در جهان اسلام نیز متکلمان و عارفان به انحای مختلف به این مسئله توجه داشته‌اند. ما در این مقاله برآنیم که با روش توصیفی-تحلیلی دیدگاه قاضی عبدالجبار -متکلم عقل‌گرای معتزلی- را درباره کاهش رنج مؤمنان واکاویم. قاضی عبدالجبار برای کاهش رنج مؤمنان سه راه پیشنهاد می‌کند: اصلاح بینش مؤمنان نسبت به رنج، داوری نکردن یا دفع نگرانی مؤمنان نسبت به عقوبتِ اعمال بودن رنج‌ها، و وعده جبران رنج‌هایی که در این دنیا متحمل شده‌اند در آخرت. وی ابتدا سعی در اصلاح نگرش مؤمنان نسبت به رنج دارد و با طرح این که هر رنجی بد نیست و همچنین هر رنجی ظلم نیست، در جهت منطقی و عقلانی نشان دادن رنج‌ها و اصلاح بینش مؤمنان حرکت کرده است. از دید او این دو پیش‌فرض اصلی‌ترین عوامل نگاه نادرست انسان‌ها نسبت به رنج است و تغییر در این دو باعث می‌شود مؤمنان نگاه متفاوتی نسبت به رنج پیدا کنند. در مرتبه دوم او با تمسک به چند دلیل عقلی و نقلی و بطلان تناسخ نشان می‌دهد که نمی‌توان مصائب و رنج‌های این دنیا را عقوبتِ اعمال انسان -چه در زندگی مفروض پیشین (مطابق باور اهل تناسخ) و چه در زندگی کنونی- قلمداد کرد و لذا مؤمنان نباید با این رنج و دغدغه که مورد خشم خدا قرار گرفته‌اند درگیر باشند. در نهایت او با بحث جبران اخروی در قالب عِوض سعی می‌کند گامی در جهت کاهش رنج مؤمنان و ایجاد آرامش در آنان بردارد. | ||
| Keywords | ||
| رنج; الهیات عملی; قاضی عبدالجبار; داوری رنج; عوض | ||
| References | ||
|
ابن‌متویه، الشیخ ابی محمد الحسن بن احمد. 1999. کتاب المجموع فی المحیط بالتکلیف، ج. ۳. تحقیقیان پترس. بیروت: دارالمشرق.
ایجی، میرسید شریف. 1325 ق. شرح المواقف، ج. 8. قم: دارالرازی.
حاجیها، عباس. 1385. «مبادی اخلاقی مسئله شر نزد قاضی عبدالجبار معتزلی». اطلاعات حکمت و معرفت 6.
حاکم جشمی، ابی سعد محسن بن محمد ابن کرامة. 1440 ق. التهذیب فی التفسیر، ج. ۹. تصحیح عبدالرحمن بن سلیمان السالمی. بیروت: دارالکتاب اللبنانی.
رازی، فخرالدین. 1411 ق. المحصل. عمان: دارالرازی.
رستمی، یدالله. 1393. «خدا و مسئله شر (درد و رنج)». فلسفه دین 21.
رودگر، محمدجواد. 1389. «نقش دین در رنج‌زدایی و کاهش آلام بشری». قبسات 56.
طباطبایی، سید محمدحسین. 1417 ق. المیزان فی تفسیر القرآن، ج. 18. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن شیخ الطائفة. 1414 ق. الأمالی، ج. ۱. تحقیق قسم الدراسات الاسلامیة مؤسسة البعثة. قم: دارالثقافة.
عبدالجبار، احمد بن ابی الحسن. 1426 ق. تنزیه القرآن عن المطاعن. بیروت: دارالنهضة الحدیثة.
عبدالجبار، احمد بن ابی الحسن. 1441 ق. الأمالی. ابوظبی: الحکماء للنشر.
عبدالجبار، احمد بن ابی الحسن. بی‌تا. المغنی فی ابواب التوحید والعدل، ج. 13، مصر: بی‌نا.
علامه حلی، ابن المطهر الحسن بن یوسف. 1375. کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. تقدیم و تعلیق شیخ جعفر سبحانی. قم: مؤسسة الامام الصادق علیه السلام.
مانکدیم، احمد بن الحسین. 1416 ق. شرح الاصول الخمسة لقاضی عبدالجبار. تحقیق عبدالکریم عثمان. قاهره: مکتبة الوهبة.
محبتی، مریم، و امیرعباس علی‌زمانی. 1391. «رنج، ایمان و معنا از دیدگاه داستایفسکی». فلسفه و کلام اسلامی 3.
محمودی، حسین. 1400. «الهیات عملی و داوری درباره رنج دیگران». در پیش‌نشست کنفرانس بین‌المللی الهیات عملی دانشگاه امام صادق (ع)، قابل دسترس در: http://practicaltheologyfa.isu.ac.ir/news_68.html
ملاحمی، محمود بن محمد الخوارزمی. 1431 ق. کتاب الفائق فی اصول الدین. تحقیق فیصل بدیل عون. قاهره: دارالکتب و الوثائق القومیة.
ملائی، محمد و موسوی، سید محمود 1399. «مسئله درد و رنج حیوانات در اندیشه متکلمان مسلمان». معرفت کلامی 25.
میرانی، ارسطو.1393. «معنادرمانی دینی رنج در مثنوی معنوی و بهشت گمشده». پژوهشنامه ادیان 15.
Ekstrom, Laura W. 2021. God, Suffering, and the Value of Free Will. New York: Oxford University Press. Hinnells, John R., and Porter, Roy. 1998. Religion, Health and Suffering. New York: Routledge. Kraemer, David Charles. 1995. Responses to Suffering in Classical Rabbinic Literature. New York: Oxford University Press. Miller-McLemore, Bonnie J. (ed.). 2012. The Wiley-Blackwell Companion to Practical Theology. Wiley-Blackwell Publication. Moltmann, J. 1993. The Trinity and the Kingdom. Minneapolis: Fortress Press. Saeedimehr, Mohammad. 2021. “The Compensation Theodicy: A Brief Examination of the Shiite Approach to the Problem of Suffering”. The International Journal of Humanities 28. Swinburne, Richard. 1998. Providence and the Problem of Evil. Oxford University Press. | ||
|
Statistics Article View: 271 PDF Download: 408 |
||