News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 518 |
| Number of Articles | 4,516 |
| Article View | 9,586,684 |
| PDF Download | 5,348,861 |
توجیه و تثبیت اتحاد عاقل و معقول با انگاره تجسم اعمال در دیدگاه حکیم سبزواری و نقد ایرادها | ||
| پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت) | ||
| Article 6, Volume 21, Issue 1 - Serial Number 41, January 1402, Pages 85-104 PDF (617.7 K) | ||
| Document Type: پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/prr.2022.241842.1710 | ||
| Author | ||
| محمدرضا ارشادی نیا* | ||
| دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران. | ||
| Receive Date: 25 September 2021, Revise Date: 07 June 2022, Accept Date: 20 June 2022 | ||
| Abstract | ||
| حکیم سبزواری برای اثبات آموزه اتحاد عاقل و معقول ادلۀ مختلفی را سامان داده که بر اثر اختصار و تضمین فشردۀ مبادی، نیازمند شرح و توجه به روش خاص حکمت متعالیه است. از این ادله، برهان مورد بررسی در این مقاله مبتنی بر این مبادی قریب است: دسته‌بندی انسان‌ها بر اساس ادراکات و ملکات، و تجسم اعمال. حکیم سبزواری انسان‌ها را با مقیاس کمال نفسانی و میزان فعلیت عقلی در سه گروه اصلی جای داده است: مقرّبین، اصحاب یمین و اصحاب شمال. اگرچه تبلور عقل و اتحاد عاقل با معقول، در حد اعلا، در گروه اول مشهودتر است، هر گروه اقتضائات اتحادی خاص خود را دارد که این برهان ناظر به اتحاد ملکات تجددپذیر در نفوس ناکامل یعنی گروه دوم و سوم است. بر اساس برداشت حکیم سبزواری از تجسم اعمال، نفوس ناکامل هرچند مبرّا از هیولا هستند، لیکن مبتنی بر اتحاد مُدرِک و مُدرَک، اشتغال به متبدلات و متجددات در دنیا موجب ایجاد فطرت ثانوی برای مُدرِک می‌گردد و در نتیجه اقتضای تجسم اعمال بروز اقتضائات ذاتی یعنی تجددپذیری و تغیر و تبدل خواهد بود. هرچند برخی تلاش کرده‌اند این برهان را مورد خدشه قرار دهند، در این مقاله نشان داده شده است که عدم توجه به مبانی مذکور و عدم برداشت عمیق و کامل از فضای حکمت متعالیه، آنها را دچار آسیب عدم دریافت مفاد صحیح برهان در مقام استحصال و شتاب به خدش و جرح در مقام داوری کرده است. | ||
| Keywords | ||
| حکیم سبزواری; اتحاد عقل و عاقل و معقول; تجسم اعمال و ملکات; نشئات سه‌گانه انسان | ||
| References | ||
|
ابن‌سینا، حسین. 1375. النفس من کتاب الشفاء. تحقیق حسن حسن‌زاده آملی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن‌سینا، حسین. 1376. الالهیات من کتاب الشفاء. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن‌سینا، حسین. 1379. الاشارات و التنبیهات، ج. 1. تهران: دفتر نشر کتاب.
آشتیانی، سیدجلال‌الدین. 1352. تعلیق و تصحیح و مقدمه بر رسائل فلسفی صدرالمتألهین. مشهد: دانشگاه مشهد.
حسن‌زاده آملی، حسن. 1361. «مقدمه و تعلیقات»، در اتحاد عاقل به معقول، نوشتۀ سید ابوالحسن رفیعی قزوینی. تهران: علمی و فرهنگی.
حسن‌زاده آملی، حسن، 1380، تعلیقات علی شرح المنظومه. قم: ناب.
حسن‌زاده آملی، حسن. 1399. اتحاد عاقل به معقول. قم: بوستان کتاب.
رفیعی قزوینی، سید ابوالحسن. 1361. اتحاد عاقل به معقول. با مقدمه و تعلیقات حسن حسن‌زاده آملی. تهران: علمی و فرهنگی.
سبزواری، ملاهادی. 1380. شرح المنظومه. ج. 2 و 5. قم: نشر ناب.
سبزواری، ملاهادی. 1383. اسرار الحکم. قم: مطبوعات دینی.
سبزواری، ملاهادی. 1410 ق. تعلیقات علی الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، ج. 3. بیروت: دار احیاء التراث.
سهروردی، یحیی بن حبش، 1380، مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
شهرزوری، محمد. 1372. شرح حکمت الاشراق. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شیدانشید، حسینعلی، و محمدهادی توکلی. 1395. «نوآوری‌های حکیم سبزواری در ادلۀ اتحاد عاقل و معقول». فصلنامه حکمت اسلامی 3(1): 75-96.
شیرازی، قطب‌الدین محمود. بی‌تا. شرح حکمت الاشراق، نسخه خطی.
صدرالمتألهین. 1410 ق. الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، ج. 3 و 9. بیروت: دار احیاء التراث.
فرامرز قراملکی، احد. 1380. روش‌شناسی مطالعات دینی. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
معین‌الدینی، فاطمه، و حسین حسینی امین. 1398. «نقد و بررسی استدلالات حکیم سبزواری در اثبات مسئله اتّحاد عاقل و معقول». حکمت معاصر 10(1): 31-46. | ||
|
Statistics Article View: 417 PDF Download: 551 |
||