1استادیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی، ایران.
2کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی، ایران.
Receive Date: 27 August 2022,
Revise Date: 20 September 2022,
Accept Date: 22 September 2022
Abstract
ظهور کووید 19 از سال 2019 میلادی تاکنون، جهان را با چالش‌های مختلف همراه کرده است. اثر مهم کووید 19 در قلمروِ مطالعات جرم‌شناسی، تغییر الگوریتم الگوهای بزهکاری و بزه‌دیدگی و نوسان در نرخ جرایم مختلف است. با توجه به دستورالعمل‌های بهداشتی و شکل‌گیری کمپین‌هایی همچون «در خانه بمانیم»، تبیین جرم خشونت خانگی در دورة پاندمی از اهمیت بالایی برخوردار است. بر این اساس، پژوهش حاضر به دنبال بررسی نقش کووید 19 بر خشونت خانگی است. روش پژوهش حاضر ترکیبی از روش کیفی و کمّی است. در ابتدا با استفاده از روش پدیدارشناسی توصیفی کُلایزی، تجربة زیستة ده زنِ بزه‌دیدة خشونت خانگی در دورة پاندمی به دست آمد. بعد از طی مراحل روش کُلایزی، پرسش‌نامة محقق‌ساخته در پرتو تجربه‌های زیسته و با تأکید بر خشونت جسمانی، خشونت روانی، خشونت کلامی، خشونت جنسی و خشونت اقتصادی طراحی و روایی محتوایی، صوری و سازه و پایایی آن تأیید شد. جامعة آماری این پژوهش در بخش مطالعة کمّی، کلیة معلمان خانم مقطع متوسطة دوم در ناحیة 7 آموزش و پرورش مشهد هستند که از این میان، با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده و در پرتو فرمول کوکران، 190 نفر به‌عنوان حجم نمونة نهایی انتخاب شدند. یافته‌های حاصل از آزمون تی تک متغیره نشان داد که خشونت جسمانی، خشونت روانی، خشونت کلامی، خشونت جنسی و خشونت اقتصادی در اثر مستقیم شیوع کووید 19 به نسبت دوران قبل از پاندمی افزایش داشته است. با این حال، یافته‌های آزمون فریدمن ثابت کرد که از میان اقسام خشونت، خشونت جسمانی در رتبة اول و خشونت روانی در رتبة آخر قرار دارند. با توجه به یافته‌های فوق، به نظر می‌رسد که عدم آمادگی خانواده‌ها در برقراری روابط سالم در یک بازة زمانی طولانی مدت و وجود مناسبات قدرت در بستر روابط خانوادگی از مهم‌ترین علل افزایش خشونت خانگی در دورة پاندمی است.
ابراهیمی توانی، معصومه و نواییان، ناهید (1393). «خشونت خانگی علیه زنان و راهبردهای مواجهه با آن در نظام سلامت». فصلنامةبهورز، 25(90)، ص 20ـ25.
اسدی، محمد و مرتاضی، احمد (1396). «خشونت کلامی خانگی علیه زنان و راهکارهای قانونی برخورد با آن». پژوهش‌نامة زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 8(2)، ص 1ـ20.
بارانی، صادق؛ بهزادی‌نژاد، آرش و زهادت‌پور، زهرا (1400). بررسی تأثیر شیوع ویروس کووید 19 بر ارتکاب جرم سرقت: با تأکید بر نظریه فوق اشباع جنایی». فصلنامة پژوهش‌های حقوقی میان‌رشته‌ای، 2(1)، ص 85ـ94.
بگ‌رضایی، پرویز (1393). «تحلیل جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر خشونت مردان علیه زنان در خانواده: مطالعة موردی شهر ایلام». فصلنامة مطالعات امنیت اجتماعی، 5(39)، ص 75ـ104.
جهانی جناقرد، میلاد (1399). «خشونت خانگی علیه زنان در ایران». فصلنامة حقوقی قانون‌یار، 4(15)، ص 897ـ909.
چوپانی، وجیهه (1399). «حمایت کیفری شکلی از زنان در برابر خشونت». فصلنامة حقوقی قانون‌یار، 4(15)، ص 603ـ622.
دانش، پروانه؛ شربتیان، محمدحسن و طوافی، پویا (1395). «تحلیل جامعه‌شناختی خشونت خانگی علیه زنان و رابطة آن با احساس امنیت در خانه (مطالعة موردی زنان 18ـ54 سالة شهر میانه)»، پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، 6(1)، ص 47ـ72.
رئیسی سرتشنیزی، امرالله (1381). «خشونت علیه زنان و عوامل مؤثر بر آن؛ مطالعة موردی شهرستان شهرکرد». فصلنامة پژوهش زنان، شمارة 3، ص 45ـ66.
زنجانی‌زاده، هما؛ صالح‌آبادی، ابراهیم و جعفریان یزدی، ندا (1393). «بررسی تأثیر سرمایة اجتماعی بر خشونت خانگی علیه زنان در مشهد». فصلنامة توسعة اجتماعی، 9(2)، ص 7ـ46.
سعیدی، ایمانه؛ معمار، ثریا و کیان‌پور، مسعود (1399). «تجربة زیستة زنان از خشونت خانگی (مورد مطالعه: زنان مراجعه‌کننده به واحد کاهش طلاق مرکز اورژانس اجتماعی شهر اصفهان)». نشریة مسائل اجتماعی ایران، 11(1)، ص 123ـ142.
شهیاد، شیما و محمدی، محمدتقی (1399). «آثار روان‌شناختی گسترش بیماری کووید 19 بر وضعیت سلامت روان افراد جامعه: مطالعة مروری». مجلة طب نظامی، 22(2)، ص 184ـ192.
صفاری، علی؛ صابری، راضیه؛ لکی، زینب و رضایی، عباس (1400). «تأثیر شیوع بیماری کووید 19 و فاصله‌گذاری اجتماعی بر نرخ جرایم (مطالعة موردی استان تهران)». مجلة پژوهش‌های حقوق جزا و جرم‌شناسی، 9(17)، ص 207ـ237.
طالب‌پور، اکبر (1396). «بررسی عوامل مؤثر بر خشونت خانگی با تأکید بر همسرآزاری (مطالعة موردی مناطق شهری و روستایی استان اردبیل)». دوفصلنامة پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، 6(11)، ص 27ـ49.
کبیری، افشار؛ سعادتی، موسی و نوروزی، وحید (1397). «تحلیل جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر خشونت خانگی علیه زنان (مورد مطالعه: زنان متأهل شهر ارومیه)». فصلنامة زن و جامعه، 9(2)، ص 295ـ320.
میرزانیا، امیر و فیروزی، منیژه (1399). «کووید 19 زمینه‌سازی برای افزایش خشونت خانگی علیه زنان: مطالعة مروری نظام‌مند». رویش روان‌شناسی، 9(54)، ص 205ـ214.
Bullinger LR, Carr J, Packham A (2020), COVID-19 and crime: Effects of stay-athome orders on domestic violence. NBER.
Colaizzi, P (1978). Psychological research as a phenomenologist views it. In: Valle, R. & King, M (Eds). Existential Phenomenological Alternatives for Psychology. Open University Press: New York.
Gulati G, Kelly BD (2020), Domestic violence against women and the COVID19 pandemic: What is the role of psychiatry? Int J Law Psychiatry.71:101594.
Hatchimonji JS, Swendiman RA, Seamon MJ, Nance ML (2020), Trauma does not quarantine: Violence during the COVID-19 PANDEMIC. Ann Surg.272(2):e53–4.
Kofman YB, Garfin DR (2020), Home is not always a haven: The domestic violence crisis amid the COVID-19 pandemic. Psychol Trauma. 12(1):S199–201.
Malik S, Naeem K (2020), Impact of COVID-19 pandemic on women: Health, livelihoods & domestic violence.
Parkinson, D (2019), Investigating the increase in domestic violence post disaster: An Australian case study. Journal of Interpersonal Violence, Volume
Piquero AR, Riddell JR, Bishopp SA, Narvey C, Reid JA, Piquero NL (2020), Staying home, staying safe? A short-term analysis of COVID-19 on dallas domestic violence. Am J Crim Justice.14:1–35.
Smith, M. D. (1990) Patriarchal ideology and wife beating: A test of a feminist hypothe Violence and Victims, 5(4) , p 257-273.
