News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,498,801 |
| PDF Download | 4,503,615 |
واکاوی سیر تطوّر نظریّه انجبار در مکتب حلّه | ||
| مطالعات قرآن و حدیث | ||
| Article 13, Volume 16, Issue 1 - Serial Number 31, July 1401, Pages 331-361 PDF (642.84 K) | ||
| Document Type: علمی - پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/qhs.2022.242725.3563 | ||
| Authors | ||
| حامد مصطفوی فرد* 1; مهدی عبادی2 | ||
| 1استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان، کرمان، ایران. | ||
| 2استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شاهرود، شاهرود، ایران. | ||
| Receive Date: 06 March 2022, Revise Date: 11 June 2022, Accept Date: 12 August 2022 | ||
| Abstract | ||
| نظریه شیخ مفید و سیدمرتضی در مواجهه با اخبار آحاد (عدم حجیت اخبار آحاد) به مرور زمان و با از دست رفتن قرائن، ناکارآمدی خود را برای سائر اعصار نشان داد و لذا علامه حلّی الگوی فکری جدید را ارائه داد و مبنای ارزیابی حدیث را معیارهای سندی قرار داد، اما ایشان و دیگر فقهای از حلقه های متقدم مکتب حله نسبت به سیره عملی پیشینیان بی اعتنا نبودند و عمل فقهای متقدم به یک روایت (شهرت عملی) را جبران کننده ضعف سند آن می‌دانستند و اینگونه فقاهت این طیف از آثار سوء سندگرایی در امان ماند. اما حلقه‌های واپسین مکتب حله (حلقه فکری محقق اردبیلی) با وضع قواعد سخت‌گیرانه در پذیرش سند روایات از یک‌سو و بى‌اعتنایى به اقوال و عمل مشهور از سوی دیگر، بسیاری از روایاتی را که پیشینیان در زمره صحاح می‌گنجاندند را کنار گذاشتند و اینگونه سند را یگانه معیار ارزیابی روایت قرار دادند و این عملکرد خود تبدیل به یکی از مهمترین دلایل پیدایش جنبش اخباری‌گری و انزوای مکتب اجتهاد در امامیه شد. نگارندگان در اثر پیش رو این سیر تطور نظریه عالمان مکتب حله در مواجهه با نظریه انجبار را به تصویر کشیده اند و از طریق به تبیین چرایی پیدایش اخباری‌گری پرداخته‌اند. | ||
| Keywords | ||
| نظریه انجبار; شهرت عملی; مکتب حله; علامه حلی; محقق اردبیلی; اخباری‌گری | ||
| References | ||
|
قرآن کریم.
ابن إدریس حلّی، محمد (1429ق)، السرائر (موسوعة إبن إدریس الحلی)، نجف: العتبة العلویة المقدسه.
ابن برّاج طرابلسی، عبدالعزیز (1406ق)، المهذب، قم: النشر الإسلامی.
ابن زهره حلبی، سیدحمزة بن علی (1417ق)، غنیة النزوع، قم: الإمام الصادق (ع).
ابن شهرآشوب، محمد بن علی (1328ش)، متشابه القرآن و مختلفه، تهران: مصطفوی.
ابن طاووس، سیدرضىالدین على بن موسى (1363ش)، فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم، قم: الرضی.
ابن طاووس، سیدجمالالدین أحمد بن موسى (1411ق)، بناء المقالة الفاطمیة فی نقض الرسالة العثمانیة، قم: آل البیت (ع).
ابن فهد حلی، جمالالدین احمد بن محمد (1407ق)، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، قم: النشر الإسلامی.
ابن فهد حلی، جمالالدین احمد بن محمد (1410ق)، المقتصر من شرح المختصر، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة.
اردبیلی، احمد بن محمد (محقق اردبیلی) (بیتا)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: النشر الإسلامی.
استرآبادی، ملامحمدامین (1424ق)، الفوائد المدنیة و الشواهد المکیة، قم: النشر الإسلامی.
بحرانی، یوسف بن احمد (محدث بحرانی) (بیتا)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: النشر الإسلامی.
بحرانی، یوسف بن احمد (محدث بحرانی) (1429ق)، لؤلؤة البحرین فی الإجازات و تراجم رجال الحدیث، بحرین: مکتبة فخراوی.
برزنونی، محمدعلی (1375ش)، «پارهاى از آراى ویژه محقق اردبیلى و سنجیدن آنها با دیدگاههاى دیگر فقیهان»، فقه أهل بیت (ع)، شماره 5و6، صص223-292.
بهبهانى، محمدباقر بن محمداکمل (وحید بهبهانی) (1417ق)، حاشیة مجمع الفائدة و البرهان، قم: مؤسسة العلّامه المجدد الوحید البهبهانی.
بهبهانى، محمدباقر بن محمداکمل (وحید بهبهانی) (1416ق)، الرسائل الأصولیة، قم: موسسه العلامه المجدد الوحید البهبانی.
بهبهانى، محمدباقر بن محمداکمل (وحید بهبهانی) (1415ق)، الفوائد الحائریة، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
جزائرى، سیدنعمتالله (1401ق)، منبع الحیاة و حجیة قول المجتهد من الأموات، بیروت: الأعلمی.
جمعی از نویسندگان (1372ش)، دایرة المعارف تشیع، تهران: سازمان دایرة المعارف تشیع.
حائری مازندرانى، محمد بن اسماعیل (1416ق)، منتهى المقال فی أحوال الرجال، قم: آل البیت (ع).
حبالله، حیدر (2006م)، نظریة السنّة فی الفکر الامامی الشیعی (التکون و الصیروره)، بیروت: الانتشار العربی.
حبالله، حیدر (1386ش)، «علامه حلی (ره) و ریشههای شکلگیری مکتب سند در تفکر امامی»، فقه اهل بیت (ع)، شماره 49، صص123-159.
حلبی، أبیالصلاح تقی بن نجم (1417ق)، تقریب المعارف، بیجا: فارس تبریزیان الحسون.
حلّی، حسن بن یوسف (علّامه حلّی) (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، قم: الإمام الصادق (ع).
حلّی، حسن بن یوسف (علّامه حلّی) (1417ق)، خلاصة الأقوال، قم: نشر الفقاهة.
حلّی، حسن بن یوسف (علّامه حلّی) (1413ق الف)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: النشر الإسلامی.
حلّی، حسن بن یوسف (علّامه حلّی) (1414ق)، منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
حلّی، حسن بن یوسف (علّامه حلّی) (1425ق)، نهایة الوصول الى علم الأصول، قم: الامام الصادق (ع).
حلّی، ابیالقاسم جعفر بن حسن (محقق حلّی) (1413ق ب)، الرسائل التسع، قم: مکتبة آیة الله العظمى المرعشی.
حلّی، ابیالقاسم جعفر بن حسن (محقق حلّی) (بیتا)، المعتبر فی شرح المختصر، قم: سیدالشهداء (ع).
حلّی، ابیالقاسم جعفر بن حسن (محقق حلّی) (1402ق)، المختصر النافع فی فقة الامامیه، تهران: مؤسسة البعثة.
حلّی، محمد بن حسن بن یوسف (فخر المحققین) (1387ش)، إیضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد، قم: المطبعة العلمیة.
حلّی، مقداد بن عبداللَّه (فاضل مقداد) (1404ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم: مکتبة آیة الله العظمى المرعشی النجفی.
حمصی رازی، سدیدالدین محمود بن علی (1412ق)، المنقذ من التقلید، قم: بینا.
خویی، سیدابوالقاسم (1419ق)، دراسات فی علم الأصول، قم: موسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع).
رازی نیشابوری، حسین بن على (ابوالفتوح رازی) (1371ش)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى.
راوندی، قطبالدین سعید بن هبةالله (1405ق)، فقه القرآن، قم: مکتبة آیة الله العظمى النجفی المرعشی.
سبحانی تبریزی، جعفر (1424ق)، ادوار الفقه الإمامی، قم: امام صادق (ع).
طبرسى، فضل بن حسن (1372ش)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
طوسی، أبوجعفر محمد بن حسن (1363ش)، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
طوسی، أبوجعفر محمد بن حسن (1400ق)، الإقتصاد الهادی إلى طریق الرشاد، تهران: مکتبة جامع چهلستون.
طوسی، أبوجعفر محمد بن حسن (1409ق)، التبیان فی تفسیر القرآن، قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
طوسی، أبوجعفر محمد بن حسن (1410ق)، الخلاف، قم: النشر الإسلامی.
طوسی، أبوجعفر محمد بن حسن (1417ق)، العدة فی أصول الفقه، قم: بینا.
طوسی، أبوجعفر محمد بن حسن (1351ش)، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران: المکتبة المرتضویة.
طوسی، أبوجعفر محمد بن حسن (1364ش)، تهذیب الأحکام فی شرح المقنعة للشیخ المفید، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
عاملی، محمد بن مکی (شهیداول) (1412ق)، البیان، قم: شیخ محمدالحسّون.
عاملی، محمد بن مکی (شهیداول) (بیتا الف)، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم: النشر الإسلامی.
عاملی، محمد بن مکی (شهیداول) (1413ق الف)، القواعد و الفوائد، قم: مکتبة المفید.
عاملی، محمد بن مکی (شهیداول) (1411ق)، اللمعة الدمشقیة، قم: دارالفکر.
عاملی، محمد بن مکی (شهیداول) (1419ق)، ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: آل البیت (ع).
عاملی، محمد بن مکی (شهیداول) (1414ق)، غایة المراد فی شرح نکت الارشاد، قم: مرکز الأبحاث و الدراسات الإسلامیة.
عاملی، حسن بن زینالدین (1417ق)، معالم الدین و ملاذ المجتهدین (المقدمة فی اصول الفقه)، قم: النشر الإسلامی.
عاملی، حسن بن زینالدین (1418ق)، معالم الدین و ملاذ المجتهدین (قسم الفقه)، قم: الفقه.
عاملی، حسن بن زینالدین (1362ش)، منتقى الجمان فی الأحادیث الصحاح و الحسان، قم: النشر الإسلامی.
عاملی، زینالدین بن نورالدین (شهیدثانی) (1408ق)، الرعایة فی علم الدرایة، قم: مکتبة آیة الله العظمى المرعشی النجفی.
عاملی، زینالدین بن نورالدین (شهیدثانی) (1410ق الف)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: مکتبة الداوری.
عاملی، زینالدین بن نورالدین (شهیدثانی) (1422ق)، رسائل الشهید الثانی، قم: بوستان کتاب.
عاملی، زینالدین بن نورالدین (شهیدثانی) (1413ق ب)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم: المعارف الإسلامیة.
عاملی، زینالدین بن نورالدین (شهیدثانی) (1420ق)، المقاصد العلیة فی شرح الرسالة الألفیة، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
عاملی، زینالدین بن نورالدین (شهیدثانی) (1423ق)، حاشیة المختصر النافع، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
عاملی، زینالدین بن نورالدین (شهیدثانی) (1421ق)، روض الجنان فی شرح ارشاد الأذهان، قم: بوستان کتاب.
عاملی، زینالدین بن نورالدین (شهیدثانی) (بیتا ب)، فوائد القواعد، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
عاملی، زینالدین بن نورالدین (شهیدثانی) (1424ق)، حاشیة شرائع الاسلام، قم: بوستان کتاب.
عاملی، سیدمحمد بن علی (1410ق ب)، مدارک الأحکام فی شرح شرائع الاسلام، قم: آل البیت (ع).
عاملی، سیدمحمد بن علی (1413ق پ)، نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام (فی تتمیم مجمع الفائدة و البرهان)، قم: النشر الإسلامی.
عاملی، محمد بن الحسین بن عبدالصمد (شیخ بهائی) (بیتا پ)، مشرق الشمسین و إکسیر السعادتین، قم: بصیرتی.
عراقى، ضیاءالدین على بن ملامحمد (1417ق)، نهایة الأفکار، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
فیض کاشانى، محمدمحسن بن شاه مرتضى (1406ق)، الوافی، اصفهان: مکتبة الامام أمیرالمؤمنین علی(ع).
قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن (میرزای قمی) (1430ق)، القوانین المحکمة فی الأصول، قم: احیاء الکتب الاسلامیة.
کراجکی، أبیالفتح محمد بن علی (1369ش)، کنز الفوائد، قم: المصطفوی.
کرکی عاملى، حسین بن شهابالدین (بیتا)، هدایة الأبرار إلى طریق الأئمّة الأطهار، بیجا: بینا.
کرکی، علی بن حسین (محقق کرکی) (1413ق)، الخراجیات، قم: النشر الإسلامی.
کرکی، علی بن حسین (محقق کرکی) (1408ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: آل البیت (ع).
کرکی، علی بن حسین (محقق کرکی) (1409ق)، رسائل المحقق الکرکی، قم: مکتبة آیة الله العظمى المرعشی النجفی.
کنی، ملاعلی (1421ق)، توضیح المقال فی علم الرجال، قم: دارالحدیث.
مامقانی، ملاعبدالله بن محمدحسن (1428ق)، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، قم: دلیل ما.
مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی (1375ش)، لوامع صاحبقرانى (شرح الفقیه)، قم: اسماعیلیان.
مدرسی طباطبایی، سیدحسین (1386ش)، مقدمه‌اى بر فقه شیعه، محمد آصف فکرت، مشهد: بنیاد پژوهشهای إسلامی.
مصطفوی فرد، حامد؛ طباطبایی پور، سیدکاظم؛ رئیسیان، غلامرضا (1396ش الف)، «حاکمیت پارادایم عدم حجیت اخبار آحاد بر گفتمان فقهای شیعی سده 5-7»، فقه و اصول، شماره 113، صص135-159.
مصطفوی فرد، حامد؛ طباطبایی پور، سیدکاظم؛ رئیسیان، غلامرضا (1396ش ب)، «چگونگی مواجهه شیخ طوسی با گفتمان مفید و مرتضی در مسئله «حجیت خبر واحد»»، فقه و اصول، شماره 111، صص153-181.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1413ق الف)، التذکرة بأصول الفقه، قم: کنگره شیخ مفید.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1413ق ب)، الفصول المختارة، قم: کنگره شیخ مفید.
مکارم شیرازى، ناصر (1427ق)، دائرة المعارف فقه مقارن، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب (ع).
موسوی بغدادی، علی بن حسین (سیدمرتضی) (1405ق)، رسائل الشریف المرتضى، قم: دارالقرآن الکریم.
موسوی بغدادی، علی بن حسین (سیدمرتضی) (1415ق)، الانتصار، قم: النشر الإسلامی.
نائینى، محمدحسین (1376ش)، فوائد الاُصول، قم: جامعه مدرسین.
نجفی، محمدحسن (1367ش)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
نوری طبرسی، میرزاحسین بن محمدتقی (1416ق)، خاتمة مستدرک الوسائل، قم: آل البیت (ع).
هاشمی شاهرودى، سیدمحمود (1426ق)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع).
یوسفی، حسن بن أبیطالب (فاضل آبی) (1408ق)، کشف الرموز فی شرح المختصر النافع، قم: النشر الإسلامی. | ||
|
Statistics Article View: 215 PDF Download: 319 |
||