News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,498,958 |
| PDF Download | 4,503,728 |
رهیافتی بر مبانی فهم حدیث علامه محمد باقر مجلسی در «مرآة العقول» (مطالعه موردی بخش اصول کافی) | ||
| مطالعات قرآن و حدیث | ||
| Article 6, Volume 16, Issue 1 - Serial Number 31, July 1401, Pages 125-153 PDF (1.1 M) | ||
| Document Type: علمی - پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/qhs.2022.243035.3601 | ||
| Authors | ||
| علی حسن‌بیگی1; فاطمه دست‌رنج2; زهرا احمدی* 3 | ||
| 1دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اراک، اراک، ایران. | ||
| 2دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اراک، اراک، ایران | ||
| 3دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اراک، اراک، ایران. | ||
| Receive Date: 27 March 2022, Revise Date: 14 August 2022, Accept Date: 01 September 2022 | ||
| Abstract | ||
| شرح روایات معصومان (ع) مستلزم به کارگیری اصول و مبانی ویژه‌ای است که عدم توجه بدان فرایند فهم را از اساس مختل می‌سازد. «مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول» تألیف علامه محمد باقر مجلسی، از جامع‌ترین شروح حدیثی نگاشته شده بر «الکافی» ثقة الإسلام کلینی است. شارح در این مجموعه کوشیده است با کاربست پاره‌ای از اصول به فهم مدالیل اصیل روایات نائل آید. آنچه نگارندگان این سطور به دنبال تبیین آنند، بررسی مبانی فهم حدیث علامه مجلسی در «مرآة العقول» با تأکید بر اصول کافی است. آنان به منظور جبران خلأ مطالعاتی حاکم بر بحث حاضر کوشیده‌اند با مطالعة بیانات علامه در ذیل روایات اعتقادی «الکافی» به روش توصیفی ـ تحلیلی، این پرسش را پاسخ گویند که مبانی علامه در فهم و شرح روایات اصول کافی چیست؟ نتایج حاصل از این مطالعه گویای آن است که علامه در توضیحات و نکاتی که برای فهم روایات اصول کافی آورده، برخی مبانی فقه الحدیثی را در نظر داشته است. عرفی بودن زبان احادیث، وقوع صناعات ادبی در کلام معصوم (ع)، حجیت دلالت سیاق در فهم مراد معصوم (ع)، هماهنگی و سازواری درونی روایات معصومان (ع)، علم و عصمت انبیاء و ائمة اطهار (ع)، حجیت سنت معصومان (ع)، حجیت عقل در اثبات اصول دین، رعایت تقیه و سطوح مخاطبان در کلام معصوم (ع)، و لزوم رعایت احتیاط در تأویل روایات از مهم‌ترین این مبانی به شمار می‌روند. تدقیق و تأمل در این مبانی نشان می‌دهد که مجلسی به جهت بهره‌مندی از جامعیت علمی، و تسلط ویژه بر علوم معقول و منقول، در شرح روایات اعتقادی «الکافی» از القاء نگرشی تک‌بعدی به روایات پرهیز نموده و در این راستا از رویکردهای مختلف کلامی، اخباری و عقلانی بهره برده است. بی‌تردید که الگوپذیری از این مبانی می‌تواند در تحقق فهمی صحیح و روش‌مند از روایات اعتقادی «الکافی» سودمند باشد. | ||
| Keywords | ||
| مبانی; فقه الحدیث; علامه مجلسی; مرآة العقول; اصول کافی | ||
| References | ||
|
قرآن کریم.
آقایی، سید علی (1389). «قرآن بسندگی و انکار حجیت حدیث: بررسی خاستگاه و اندیشه‌های اهل قرآن/ قرآنیون». معرفت کلامی، شماره 3، صص114- 93.
آمدی، علی بن ابی علی (بی‌تا). الإحکام فی اصول الأحکام. بیروت: المکتب الإسلامی.
ابن اثیر، مبارک بن محمد (1367ش). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. قم: مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن بابویه، محمد بن علی (1403). معانی الأخبار. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ابن بابویه، محمد بن علی (1414). الإعتقادات. قم: کنگرة شیخ مفید.
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (1428). المنبهات علی الإستعداد لیوم المعاد. بیروت: مکتبة المعارف.
ابن حیون، نعمان بن محمد (1385). دعائم الإسلام. قم: مؤسسة آل البیت(ع).
ابن شهرآشوب، محمد بن علی (1379). مناقب آل أبی طالب علیهم السلام. قم: علامه.
ابن فارس، احمد (1404). معجم مقاییس‌اللغة. قم: مکتبة الإعلام الإسلامی.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب. بیروت: دار الفکر.
اربلی، علی بن عیسی (1381). کشف الغمه فی معرفه الائمه. تبریز: بنی هاشمی.
ازدی، عبدالله بن محمد (1387). کتاب الماء. تهران: مؤسسة مطالعات تاریخ پزشکی- دانشگاه علوم پزشکی ایران.
استرآبادی، محمد امین (1426ق). الفوائد المدنیة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
استرآبادی، محمد امین (1430ق). الحاشیه علی اصول الکافی. قم: دار الحدیث.
الهی بخش، خادم الحسین (1421). القرآنیون و شبهاتهم حول السنة. الطائف: مکتبة الصدیق.
بابایی، علی‌اکبر (1396). بررسی مکاتب و روش‌های تفسیری. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بخاری، محمد امین (بی‌تا). تیسیر التحریر. بیروت: دار الفکر.
بستانی، فؤاد افرام (1375). فرهنگ ابجدی. تهران: انتشارات اسلامی.
بلخاری قهی، مرضیه (1396). «مکتب قرآنیون و نقد مدعای آن در عدم حجیت سنت نبوی». فصلنامة سفینة، شماره 57، صص176- 155.
پرتوی، مهدی (1390). روش‌شناسی علامه مجلسی در نقد متن حدیث (پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران.
تفتازانی، مسعود بن عمر (1370). مختصر المعانی. قم: دار الفکر.
جارم، علی، و امین، مصطفی (1387). البلاغة الواضحة، البیان و المعانی و البدیع للمدارس الثانویة. تهران: مؤسسة الصادق(ع).
جرجانی، علی بن محمد (1411). التعریفات. قاهره: دار الکتب المصری.
حسن‌بگی، علی (1397). درآمدی بر فرایند فهم حدیث. اراک: دانشگاه اراک.
حسن‌بگی، علی (1399). جزوه مبانی فهم و نقد حدیث. اراک: دانشگاه اراک.
حسینی زبیدی، محمدمرتضی (1414). تاج العرروس من جواهر القاموس. بیروت: دار الفکر.
حلی، حسن بن یوسف (1430). کشف المراد فی شرح تجرید الإعتقاد. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
درزی، قاسم (1390). «مطالعة تطبیقی زبان قرآن و زبان حدیث، با تاکید بر زبان‌شناسی». پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن کریم، شماره 4، صص83- 73.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دار القلم.
رضایی اصفهانی، محمدعلی (1397). درسنامه مبانی و قواعد تفسیر. قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص).
رفیعی، محسن؛ شریفی، معصومه (1391). «مرجعیت علمی اهل بیت(ع) با تاکید بر حجیت سنت ایشان». اندیشة نوین دینی، شماره 30، صص176- 155.
زمخشری، محمود بن عمر (1979). اساس البلاغه. بیروت: دار صادر.
سبحانی، جعفر (1414). محاضرات فی الإلهیات. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
سیفی مازندرانی، علی اکبر (1389). دروس تمهیدیة فی القواعد التفسیریة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر (1414). الدر المنثور فی التفسیر المأثور. بیروت: دار الفکر.
شریفی، محمد؛ میرجلیلی، علی‌محمد؛ لک‌زایی، علی‌رضا (1398). «روش و مبانی فهم حدیث علامه مجلسی در کتاب السماء و العالم». مطالعات فهم حدیث، شماره 2، صص259- 239.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1408). الرعایه فی علم الدرایه. قم: مکتبه آیه‌الله المرعشی العامه.
شیخ بهائی، محمد بن حسین (1390). الوجیزه فی علم الدرایه. قم: بصیرتی.
صدر، سید حسن (بی‌تا). نهایه الدرایه فی شرح الوجیزه. بی‌جا: بی‌نا.
صرامی، سیف‌الله (1395). مبانی حجیت آراء رجالی. قم: دار الحدیث.
طباطبائی، محمدحسین (1390). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طریحی، فخرالدین بن محمد (1375). مجمع البحرین. تهران: مرتضوی.
عیاشی، محمد بن مسعود (1380). تفسیر العیاشی. تهران: المطبعة العلمیة.
غزالی، محمد بن محمد (1417). المستصفی. بیروت: دار الکتب العلمیه.
فاکرمیبدی، محمد (1393). مبانی تفسیر روایی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1409). کتاب العین. قم: نشر هجرت.
فقهی زاده، عبدالهادی (1389). علامه مجلسی و فهم حدیث. قم: مؤسسة بوستان کتاب.
فیومی، احمد بن محمد (1414). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. قم: مؤسسة دار الهجرة.
قدرتی، مهناز (1385). «عصمت انبیاء و ائمة اطهار(ع)». فرهنگ کوثر، شماره 66، صص140- 131.
قرشی بنایی، علی اکبر (1412). قاموس قرآن. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
قضاعی، محمد بن سلامه (1361). شرح فارسی شهاب الأخبار (کلمات قصار پیامبر خاتم(ص)). تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
قمی، علی بن ابراهیم (1404). تفسیر القمی. قم: دار الکتب الإسلامیة.
کلینی، محمد بن یعقوب (1369). اصول الکافی. تهران: کتاب فروشی علمیة اسلامیة.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مجلسی، محمدباقر (1404). مرآة العقول فی شرح اخبار آل‌الرسول. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
محمدزاده دهج، محمد (1394). مقایسة اندیشه‌های فقه الحدیثی مجلسی در مرآة العقول با ابن حجر عسقلانی در فتح الباری (پایان نامة کارشناسی ارشد). دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
مدیر شانه‌چی، کاظم (1384). درایة الحدیث، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی (1389). فرهنگ نامه اصول فقه. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن (1382). دایرة المعارف قرآن کریم. قم: بوستان کتاب قم.
مسعودی، عبدالهادی (1395). تفسیر روایی جامع: مبانی، منابع و روش. قم: دار الحدیث.
مسعودی، عبدالهادی (1398). روش فهم حدیث. تهران: سمت.
مصطفوی، حسن (1368). التحقیق فی کلمات القرآن. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مظفر، محمدرضا (1370). اصول الفقه. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم.
مفید، محمد بن محمد (1414). تصحیح اعتقادات الإمامیة. قم: کنگرة شیخ مفید.
مقدم، احسان (1391). بررسی تطبیقی مبانی مشترک فقه الحدیث و هرمنوتیک کلاسیک (پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشکدة اصول الدین، قم، ایران.
مکارم شیرازی، ناصر (1394). تقیه و حفظ نیروها. قم: انتشارات امام علی بن أبی طالب(ع).
نصیری، علی (1388). «نقد و بررسی کتاب مرآة العقول». مجموعه مقالات کنگرة بین المللی بزرگداشت ثقة الإسلام کلینی، شماره 1، صص622 – 591.
هاشمی خوئی، میرزا حبیب‌الله (1400). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة. تهران: مکتبة الإسلامیة.
هاشمی، احمد (1381). جواهر البلاغة. قم: حوزة علمیة قم.
هاشمی، فاطمه (1387). بررسی صحت و اعتبار روایات تفسیر منسوب به امام عسکری(ع). مشهد مقدس: بنیاد پژوهش‌های اسلامی. | ||
|
Statistics Article View: 514 PDF Download: 454 |
||