News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,509,418 |
| PDF Download | 4,506,984 |
جایگاه مخاطب در نظریه موسیقی ابن‌سینا | ||
| حکمت سینوی (مشکوه النور) | ||
| Volume 26, Issue 67, January 1401, Pages 261-279 PDF (434.53 K) | ||
| Document Type: علمی ـ پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/ap.2022.241372.1538 | ||
| Authors | ||
| زهرا الوندی* 1; سپهر سراجی2 | ||
| 1دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد فلسفۀ هنر، دانشگاه هنر تهران، تهران، ایران . | ||
| 2دانش‌آموختۀ دکتری پژوهش هنر، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| Receive Date: 15 July 2021, Revise Date: 09 June 2022, Accept Date: 06 September 2022 | ||
| Abstract | ||
| در پی‌ریزی مباحث فلسفۀ موسیقی، بررسی نسبت و پیوند میان موسیقی و مخاطب نزد متفکران این حوزه اهمیت بسیار دارد. در نگاهی کلی، اندیشۀ موسیقایی ابن‌سینا در ساختاری علمی، ریاضیاتی و عقلانی مطرح شده؛ اما این فیلسوف از اهمیت موضوعاتی مانند تأثیر موسیقی بر نفس مخاطب، فهم موسیقی و تجربه‌های موسیقایی غافل نبوده است. در این نوشتار کوشیده‌ایم با تحلیل عناصر مهم نظریۀ موسیقی ابن‌سینا همچون تخیل و محاکات و نیز با نظر به مبادی علم موسیقی در اندیشۀ او، مفهوم مخاطب و موسیقی ازمنظر وی را تبیین کنیم. نکتۀ مهم در پژوهش پیشِ‌روی، این است که آنچه درباب مخاطب در نظریۀ موسیقی ابن‌سینا ذیل بحث دربارۀ محاکات، تخیل، موسیقی شعر، لذت و کراهت، فرهنگ و موسیقی وجود دارد، بدان منظور نیست که شیخ‌الرئیس صرفاً به‌جهت تکمیل مباحث خود در حوزه‌های مختلف موسیقی، دربارۀ مخاطب آثار موسیقایی نیز سخن گفته باشد؛ بلکه گفته‌های وی در این زمینه، در منظومه‌ای عقلانی همراه با روش‌شناسی خاص او در این حوزه، با کل ساختار اندیشۀ فلسفی‌اش سازگار است و این مطلب نشان می‌دهد بوعلی به‌نحو ضمنی و ازسر اتفاق، دربارۀ مخاطب سخن نگفته؛ بلکه اساساً در نظریۀ موسیقی او، مخاطب از جایگاهی ویژه برخوردار است. در این مقاله، دیدگاه ابن‌سینا درباب این موضوع را ذیل چهار بخش کلی بررسی کرده‌ایم: محاکات و موسیقی، خیال‌انگیزیِ موسیقی، تأثیر موسیقی بر مخاطب و تأثیر مخاطب بر آثار موسیقایی. پژوهش پیشِ‌روی با استفاده از شیوۀ توصیفی- تحلیلی و به‌کارگیری مستقیم مجموعۀ متون دست‌اول ابن‌سینا، به‌ویژه آثار وی درزمینۀ علم موسیقی همچون جوامع علم موسیقی از ریاضیات شفا صورت گرفته است. | ||
| Keywords | ||
| ابن‌سینا; فلسفۀ موسیقی; موسیقی; مخاطب; تخیل; محاکات | ||
| References | ||
|
ابن‌سینا، حسین بن عبداالله (1353). دانشنامۀ علایی: منطق (محمد معین و سید محمد مشکوة، مقدمه‌نویسان و مصححان). تهران: دهخدا.
ابن‌سینا، حسین بن عبداالله (1364). الأضحویة فی المعاد (حسین خدیوجم، مصحح، مقدمه‌نویس و تعلیقه‌نویس). تهران: اطلاعات.
ابن‌سینا، حسین بن عبداالله (1370). رسالة الطیر (خدیو اخسیکتی، مترجم؛ محمدحسین اکبرى، به‌اهتمام). تهران: الزهرا.
ابن‌سینا، حسین بن عبداالله (1373). برهان شفا (مهدی قوام صفری، مترجم). تهران: فکر روز.
ابن‌سینا، حسین بن عبداالله (1375الف). الإشارات و التنبیهات (خواجه نصیرالدین طوسی، شارح). قم: نشر البلاغة.
ابن‌سینا، حسین بن عبداالله (1375ب). قانون در طب (عبدالرحمان شرفکندی، مترجم؛ حسین عرفانی، مصحح و تنقیح‌کننده). تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبداالله (1375ج). النفس من کتاب شفا (حسن حسن‌زادۀ آملی، محقق) (چاپ 1). قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
ابن‌سینا، حسین بن عبداالله (1383الف). دانشنامۀ علایی: طبیعیات (سید محمد مشکوة، مقدمه‌نیوس، حاشیه‌نویس و مصحح). همدان: دانشگاه بوعلی‌سینا.
ابن‌سینا، حسین بن عبداالله (1383ب). رسالۀ رگ‌شناسی: رساله در نبض (سید محمد مشکوة، مقدمه‌نیوس، حاشیه‌نویس و مصحح). همدان: دانشگاه بوعلی‌سینا.
ابن‌سینا، حسین بن عبداالله (1383ج). رسالۀ نفس (موسى عمید، مقدمه‌نویس، حاشیه‌نویس و مصحح). همدان: دانشگاه بوعلی‌سینا.
ابن‌سینا، حسین بن عبداالله (1386). روان‌شناسی شفا (اکبر داناسرشت، مترجم؛ فرید قاسملو، مقدمه‌نویس). تهران: نشر المعی.
ابن‌سینا، حسین بن عبداالله (1386ق). الشعر من کتاب الشفاء. قاهره: الدار المصریة للتألیف و الترجمة.
ابن‌سینا، حسین بن عبداالله (1388). الهیات شفا (ابراهیم دادجو، ویراستار و مترجم) (چاپ 1). تهران: امیرکبیر.
ابن‌سینا، حسین بن عبداالله (1394). جوامع علم موسیقی از ریاضیات شفا (عبدالله انوار، مترجم و شارح). همدان: بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی‌سینا.
ابن‌سینا، حسین بن عبداالله (1405ق). الشفاء: جوامع علم الموسیقی (زکریا یوسف، محقق). قم: نشر وزارت التربیت و التعلیم.
ابن‌سینا، حسین بن عبداالله (2005). القانون فی الطب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن‌سینا، حسین بن عبداالله (بی‌تا). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات (محمدتقی دانش‌پژوه، به‌اهتمام). تهران: دانشگاه تهران.
بینش، تقی (1370). ابن‌سینا. دایرةالمعارف بزرگ اسلامی (جلد 4: موسیقی). تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
بینش، تقی (1371). سه‌رسالۀ فارسی در موسیقی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
حجاریان، محسن (1395). ابن‌سینا و موسیقی. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
ربیعی، هادی (1390). فلسفۀ هنر ابن‌سینا. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
ربیعی، هادی (1391). تأملی درباب فن شعر ابن‌سینا. کیمیای هنر، 1(4)، 7-16.
الرازی، فخرالدین محمد بن عمر (1404ق). شرح الفخر علی الإشارات. قم: مرعشی نجفی.
فارابی، ابونصر محمد بن محمد (1375). موسیقی کبیر (آذرتاش آذرنوش، مترجم). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مؤمنی، مصطفی (1397). موسیقی و نقش درمانی آن ازدیدگاه ابن‌سینا. نخستین همایش ملی هنر و سلامت. نیشابور.
Black Deborah, L. (1998). Aesthetics in Islamic Philosophy. Routledge Encyclopedia of Philosophy. London and New York: Routledge. Halliwel, S. (2002). The Aesthetics of Mimesis: Ancient Texts and Modern Problems (Edition 1). Princeton: Princeton University Press. Randel, M. (2009). Farabi and the Role of Arabic Music Theory in the Latin Middle Age. California: University of California. | ||
|
Statistics Article View: 519 PDF Download: 321 |
||