
Number of Journals | 20 |
Number of Issues | 508 |
Number of Articles | 4,393 |
Article View | 8,242,919 |
PDF Download | 4,234,500 |
چالشهای شناسایی رودخانهها به عنوان شخص حقوقی در نظام حقوقی ایران | ||
پژوهشنامه حقوق اسلامی | ||
Article 5, Volume 23, Issue 3 - Serial Number 57, July 1401, Pages 435-460 PDF (499.21 K) | ||
Document Type: مقاله پژوهشی | ||
DOI: 10.30497/law.2022.242994.3235 | ||
Authors | ||
صمد حدادی اردکانی* 1; احسان فرهادی2; محمدرضا آقاجانی قناد3 | ||
1دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، گروه حقوق خصوصی، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
2دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران. | ||
3استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. | ||
Receive Date: 22 April 2022, Accept Date: 23 July 2022 | ||
Abstract | ||
در این نوشتار، چالشهای شناسایی رودخانهها به عنوان شخص حقوقی در نظام حقوقی ایران، با هدف پدیدآیی زمینه برای حمایت از رودخانهها، با تأکید بر فقه امامیه و حقوق ایران مورد کاوش قرار گرفته است. چالش اساسی که انگیزه انجام این پژوهش گردید، وضعیت ویژهای است که رودخانههای ایران با آن روبرو هستند که از جمله آنها کمآبی و دستاندازی اشخاص به حریم رودخانهها میباشد. پرسش اصلی این است که آیا این امکان وجود دارد که در نظام حقوقی ایران رودخانهها به عنوان شخص حقوقی شناخته شوند تا به کمک این روش مورد حمایت گستردهتری واقع شوند و چالشهای پذیرش این دیدگاه در حقوق ایران چه خواهد بود؟ راجع به این چالش تاکنون در ایران پیشینه پژوهشی وجود نداشته است، از این رو ضرورت بررسی را دو چندان میکند. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی این دستاورد به دست آمد که هرچند ضرورتهای اجتماعی، سرزمینی و جایگاه بحرانی رودخانهها پشتیبانی از این نظریه را قابل قبول میکند، اما در این مسیر چالشهایی وجود دارد که امکان پذیرش این دیدگاه در حقوق ایران را سخت میکند، از جمله این که رودخانهها در حقوق ایران نمیتوانند دارای حق و تکلیف بشوند و ساز و کار «اجرای حق» توسط رودخانهها در حقوق ایران فراهم نیست. پذیرش رودخانهها به عنوان شخص حقوقی، نیازمند تقویت و گسترش مبانی نظری است از جمله قابلیت حذف انسان محور بودن حقوق کنونی، شناسایی حق برای اشیاء از جمله رودخانهها، توسعه مفهومی و مصداقی شخص حقوقی، امکانسنجی استقلال رودخانهها از حاکمیت و درک این که تا چه اندازه شناسایی رودخانهها به عنوان شخص حقوقی میتواند در حمایت از رودخانهها اثربخش باشد. در این نویسه، تنها چالشها و موانعی که در پذیرش این نظریه در حقوق ایران وجود دارد بررسی شده و تا زمانی که چالشهای موجود وجود دارند، پذیرش رودخانهها به عنوان شخص حقوقی دشوار خواهد بود. | ||
Keywords | ||
رودخانه; شخص حقوقی; حمایت از رودخانهها; مشترکات عمومی; محیط زیست | ||
References | ||
احمد علی، عبدالله (2016م). الشخصیه الاعتباریه فی الفقه الاسلامی. دبی: مطبعه دبی.
اسدی، مراد؛ مظاهری، مهدی و عبدالمنافی، نرجس (1400). بررسی تحلیلی شرایط موجود و تبیین وضعیت آینده بحران آب در کشور. تهران: مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
اصفهانی، محمدحسین (1419ق). حاشیه المکاسب. بیروت: دارالمصطفی.
باقری، رضا؛ شیاری، علی؛ احدی، پرویز و اسمعیلزاده، علیرضا (1400)، حکمرانی و اقتصاد سیاسی بحران آب در جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه علمی سیاست جهانی، (36)، صص. 185-212.
بجنوردی، سید حسن (1419ق). القواعد الفقهیه، قم: الهادی.
تقوی، سید مرتضی (1374). تحول موضوعات در فقه، مجله فقه اهل بیت (علیهمالسلام)، (3)، صص. 207-240.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1391). مجموعه محشی قانون مدنی. تهران: گنج دانش.
حائری، سید محمدکاظم (1379). مالکیتهای شخصیتهای حقوقی. فصلنامه فقه اهل بیت (علیهمالسلام)، (21)، صص. 17-40.
حبیبی، محمدحسن و نجارزاده هنجنی، مجید (1388). ملاک تمیز انفال و نسبت آن با سایر عناوین مالکیت عمومی. فصلنامه حقوق خصوصی، سال ششم، (15)، صص. 55-76.
حکیم، محمدسعید (1433ق). منهاج الصالحین، قم: دارالهلال.
خرازی، سید محسن (1384)، پژوهشی در اقسام بانکها و احکام آنها. فصلنامه فقه اهل بیت (علیهمالسلام)، (43)، صص. 3-19.
خمینی، سید روحالله (1375). صحیفه نور. تهران: مؤسسه حفظ و نشر آثار امام خمینی (رحمتاللهعلیه).
خمینی، سید روحالله (1408ق)، استفتائات. تهران: مؤسسه حفظ و نشر آثار امام خمینی (رحمتاللهعلیه).
خویی، سید ابوالقاسم (1377ق). مصباح الفقاهه، قم: داوری.
سبحانی، جعفر (1416ق). نظام المضاربه فی الشریعه الاسلامیه الغرّاء. قم: مؤسسه الامام الصادق (علیهالسلام).
سیستانی، سید علی (1415ق). منهاج الصالحین. قم: دفتر آیتالله العظمی سیستانی.
شکرانی، مهرداد و فرجام، بهزاد (1394). اعتبار شخصیت حقوقی سامانههای هوشمند در حقوق ایران. همایش ملی علوم انسانی اسلامی، دوره اول.
شهید ثانی، زینالدین بن علی (1430ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
صاحب جواهر، محمدحسن (1408ق). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
صدر، سید محمدباقر (1406ق). دروس فی علم الاصول. بیروت: دارالکتب اللبنانی.
صفایی، سید حسین و قاسمزاده، سید مرتضی (1392). حقوق مدنی اشخاص و محجورین. تهران: سمت.
فیاض، محمداسحاق و برهانی، محمدجواد (1398)، فلسفه و جایگاه شخصیت حقوقی از منظر اسلامی. فصلنامه اندیشه معاصر، سال پنجم، (17)، صص. 157-170.
کاتوزیان، ناصر (1390). عقود معین (عطایا). تهران: گنج دانش.
کریمی، عباس (1378). مالکیت دولت نسبت به آبهای عمومی و اراضی وابسته به آن. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، (45)، صص. 59-68.
کلینی، محمد بن یعقوب ( 1407ق). الکافی. تهران، دارالکتب الاسلامیه.
محقق حلی، جعفر بن حسن (1407ق). المعتبر فی شرح المختصر. قم: مؤسسه سید الشهدا (علیهالسلام).
محقق داماد، سید مصطفی (1406ق). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
مطهری، مرتضی (1389). آشنایی با قرآن. تهران: نشر صدرا.
مظفر، محمدرضا (1420ق). اصول الفقه. قم: دفتر نشر اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر (1428ق)، استفتائات. قم: مدرسه الامام علی بن ابیطالب (علیهالسلام).
مهدوی، اصغرآقا و حبیبیان، مهدی (1393). بررسی اهلیت شخص حقوقی در فقه و حقوق. پژوهشنامه میان رشتهای فقهی، سال دوم، (2)، صص. 27-49.
مهرپور، حسین (1388)، مجموعه نظریات شورای نگهبان. تهران: دادگستر.
هاشمی، محمد (1384)، حقوق اساسی و آزادیهای اساسی. تهران: میزان.
یزدی، سید محمدکاظم (1419ق). العروۀ الوثقی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
Alexandre, Lillo (2018). Is Water Simply a Flow? Exploring an Alternative Mindset for Recognizing Water As a Legal Person. Vermont Journal of Environmental Law, Vol. 19, No. 2. Bertagna, B. R. (2006). “Standing up” for the environment: the ability of plaintiffs to establish legal standing to redress injuries caused by global warming. Brigham Young University Law Review, pp. 415-471. Bryant, Smith (1928). Legal Personality, The Yale Law Journal. Jan., Vol. 37, (3), pp. 283-299. Chandan B. R. Reddy (2018). Legal Personality to Rivers: An In-Depth Analysis. Acclaims, Volume 3, August, Christopher D. Stone (1972). Should Trees Have Standing, Toward Legal Rights for Natural Objects’, Southern California Law Review, Imprint Routledge. Erin L. O'Donnell and Julia Talbot-JonesWilliam (2018). Creating legal rights for rivers: lessons from Australia. New Zealand, and India, Ecology and Society, 23, 1. Erin O'Donnell (2020). Legal Rights for Rivers: Competition, Collaboration and Water Governance. English, Routledge. Geldart, (1911), Legal Personality, Oxford: Clarendon. Leimbacher, H. (2016). Gender and Nature in Comparative Legal Cultures. In Comparing Legal Cultures; Nelken, D., Ed.; Routledge: New York, NY, USA, Chapter 8, p. 146. ISBN 9781855218987. Lidia Cano Pecharroman, Rights of Nature: Rivers That Can Stand in Court, Resources 2018, 7, 13; doi. MARGARET MCKEOWN (2019). The Trees Are Still Standing: The Backstory of Sierra Club v. Morton. Published on behalf of the Supreme Court Historical Society, 2(44). Nedelsky, J. (1993). Reconceiving Rights as Relationship. Volume 1, Issue 1, Available online: https://ssrn.com/abstract=2045687 (accessed on 11 February 2018). | ||
Statistics Article View: 366 PDF Download: 255 |