News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,508,881 |
| PDF Download | 4,506,544 |
شناخت بی‌واسطه از خداوند در اندیشۀ اسپینوزا و ملاصدرا | ||
| پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت) | ||
| Article 12, Volume 20, Issue 2 - Serial Number 40, July 1401, Pages 243-266 PDF (935.16 K) | ||
| Document Type: پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/prr.2022.242778.1756 | ||
| Authors | ||
| سیدمصطفی موسویان1; محمد سعیدی مهر* 2 | ||
| 1دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. | ||
| 2استاد گروه فلسفه، حکمت و منطق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. | ||
| Receive Date: 05 March 2022, Revise Date: 05 May 2022, Accept Date: 28 May 2022 | ||
| Abstract | ||
| اسپینوزا و ملاصدرا دو فیلسوف با مبانی فکری متفاوت هستند که به مسئلۀ شناخت بی‌واسطه از خداوند توجه کرده‌اند. با توجه به تفاوت‌های انکارناشدنی میان ایشان، زمینۀ هم‌سخنی میان آنها در صورتی فراهم می‌شود که اولاً آن دسته از ویژگی‌های هستی‌شناختی متعلَّق شناخت که در شناخت بی‌واسطه نقش اساسی دارند، مشخص شود. در این خصوص می‌توان از عدم تناهی در اندیشۀ اسپینوزا و فاقد ماهیت و فوق تمام بودن در اندیشۀ ملاصدرا نام برد. ثانیاً چیستی شناخت بی‌واسطه و نیز ویژگی اساسی آن در ارتباط با متعلَّق مذکور توصیف و تحلیل گردد. از نظر اسپینوزا، ویژگی محوری این نوع شناخت درستی و مطابقت کامل آن با متعلَّق است، اما در نگاه ملاصدرا شناخت بی‌واسطه از خداوند محدود به وعای وجودی ادراک‌کننده می‌شود. مقایسۀ دیدگاه‌های اسپینوزا و ملاصدرا بیانگر آن است که مطابق نظام فلسفی هر یک شناخت بی‌واسطه برترین نوع شناخت است که به برترین موجود تعلق می‌گیرد. آنچه اسپینوزا و ملاصدرا را در مواجهه با مسئلۀ مذکور از هم متمایز می‌سازد نخست موسع یا مضیق بودن معنای واسطه است؛ دوم ناسازگاری موجود در اندیشۀ اسپینوزا دربارۀ شناخت بی‌واسطۀ تامّ از خداوند و سازگاری اندیشۀ ملاصدرا در این زمینه است. | ||
| Keywords | ||
| شناخت خدا; اسپینوزا; ملاصدرا; علم شهودی; علم حضوری | ||
| References | ||
|
اسپینوزا، باروخ. 1397. اخلاق. ویراست دوم. ترجمۀ محسن جهانگیری. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
جوارشکیان، عباس، و حجت اسعدی. 1397. «انحصار علم به حضور نزد صدرالمتالهین». پژوهش‌های عقلی نوین 6.
جهانگیری، محسن. 1397. سه فیلسوف غرب: بیکن، هابز، اسپینوزا. تهران: دانشگاه تهران.
سهروردی. 1392. حکمة الاشراق با شرح قطب‌الدین شیرازی و تعلیقات صدرالمتالهین. تصحیح نجفقلی حبیبی. ج. 4. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
عبداللهی، محمدعلی، و مهدی مطهری. 1391. «چیستی شناخت از دیدگاه اسپینوزا». پژوهش‌های فلسفی کلامی 53.
عبودیت، عبدالرسول. 1393. درآمدی به نظام حکمت صدرایی: معرفت‌شناسی و خداشناسی. تهران: سمت.
علمی، محمدکاظم، و زهرا رسولی. 1393. «مراتب علم از دیدگاه ملاصدرا و اسپینوزا». مطالعات اسلامی: فلسفه و کلام 93.
علیزاده، بیوک، و مجتبی اعتمادی. 1388. «درآمدی بر مبانی معرفت‌شناسی اسپینوزا». معرفت فلسفی 2.
فرقانی، محمدکاظم، و علی غزالی‌فر. 1394. «تأملی در سازگاری درونی اندیشۀ فلسفی ملاصدرا دربارۀ شناخت انسان از خداوند». پژوهشنامۀ فلسفه دین 25.
قمی، محمدباقر. 1392. «جایگاه خداوند در نظریه شناخت اسپینوزا». پژوهش‌های فلسفی کلامی 57.
ملاصدرا. 1360. اسرار الآیات. تصحیح محمد خواجوی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
ملاصدرا. 1363. مفاتیح الغیب. تصحیح محمد خواجوی. تهران: موسسۀ تحقیقات فرهنگی.
ملاصدرا. 1381. المبدأ و المعاد. تصحیح محمد ذبیحی و جعفر شاه‌نظری. ج. 1. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا. 1387. سه رسائل فلسفی. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. قم: سازمان تبلیغات اسلامی.
ملاصدرا. 1388. الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. ویراست دوم. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.
ملاصدرا. 1394. مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتالهین. تصحیح حامد ناجی. تهران: حکمت.
ملاصدرا. 1430. الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة. ج. 1، 2، 3، 6، 7. قم: طلیعة‌النور.
هریس، ارول ای. 1397. طرح اجمالی فلسفۀ اسپینوزا. ترجمۀ سید مصطفی شهرآیینی. تهران: نی.
Levine, M. 2010. “Pantheism”. in A Companion to Philosophy of Religion, Charles Taliaferro, Paul Draper, and Philip L. Quinn (eds.). Singapore: Blackwell. MacIntyre, A. 2006. “Pantheism”, in Encyclopedia of Philosophy, D. M. Borchert (ed.). USA: Thomson. Parkinson, G. H. R. 1964. Spinoza’s Theory of Knowledge. London: Oxford University Press. Spinoza. 2002. Spinoza Complete Works. Sammuel Shirely (tr.). Indianapolis: Hackett Publishing Company. Wolfson, H. A. 1934. The Philosphy of Spinoza. Vol. 1. Massachussets: Harvard Universtiy Press. | ||
|
Statistics Article View: 1,137 PDF Download: 366 |
||