News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 508 |
| Number of Articles | 4,389 |
| Article View | 8,232,427 |
| PDF Download | 4,220,092 |
بررسی انتقادی ادلة تنصیف مهریة ابراءشده در فرض وقوع طلاق پیش از مجامعت | ||
| فقه و حقوق خانواده | ||
| Article 3, Volume 26, Issue 75, August 1400, Pages 29-54 PDF (317.43 K) | ||
| Document Type: علمی - پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/flj.2022.242482.1761 | ||
| Author | ||
| محمد رضا حمیدی | ||
| استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی. دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران | ||
| Receive Date: 29 August 2021, Revise Date: 05 November 2021, Accept Date: 15 December 2021 | ||
| Abstract | ||
| یکی از آثار مالی عقد نکاح، مالکیت زوجه نسبت‌به مهریه است؛ در منابع شرعی، تأکید فراوانی بر فضیلت ابرای مهریه از جانب زوجه، به‌ویژه پیش از وقوع زفاف، وجود دارد. از نظر مشهور فقهای امامیه، درصورتی که پس از ابرای مهریه و پیش از وقوع زفاف، طلاق رخ دهد، زوجه موظف به بازگرداندن نیمی از مهریه‌ای خواهد بود که عملاً آن را دریافت نکرده است. در نگاه نخست، چنین مسئله‌ای با وجدان حقوقی ناسازگار می‌نماید؛ در نوشتار پیشِ‌رو، ادلة این انگارة مشهور فقهی نقد شده و با استناد به عدم وجود اسباب ضمان، محسنانه بودن ابراء، ضعف روایت دال بر تنصیف و ...، نظریة دیگری مورد تقویت قرار گرفته است. همچنین با توجه به ناسازگاری تنصیف مهریة ابراءشده با وجدان عرفی و حقوقی، لزوم اکتفا به قدر متیقن در مقام تقنین دراین‌زمینه ضروری خواهد بود؛ بر این اساس، می‌توان در ابرای مهریه، اصل را بر وجود شرط تبانیِ ادامة زندگیِ مشترک قرار داد و درصورت وقوع طلاق، حق رجوع از آن را معتبر دانست؛ این مسئله پیوند میان فقه و ارزش‌های اخلاق را در احکام و قوانین مربوط به خانواده استحکام می‌بخشد. | ||
| Keywords | ||
| ابرای مهریه; تنصیف مهریه; طلاق; زفاف; احسان | ||
| References | ||
|
ـ قرآن کریم.
ـ آبى، حسن بن ابى‌طالب (1417 ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته‌به جامعة مدرسین حوزة علمیه، چاپ سوم.
ـ ابن منظور، ابوالفضل (1414 ق). لسان العرب. بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، چاپ سوم.
ـ احدی، سیف‌الله؛ فخلعی، محمدتقی و حائری، محمدحسن (1395). «سبب حصول ملکیت زوجه بر مهر». دوفصلنامه فقه و حقوق خانواده، 21(65)، صص 31 ـ 54.
ـ اراکى، محمدعلى (1419 ق). کتاب النکاح. قم: نور نگار، چاپ اول.
ـ اصفهانى، حسین (1412 ق). مفردات ألفاظ القرآن. سوریه: دار العلم، چاپ اول.
ـ اصفهانى، سید ابوالحسن (1422 ق). وسیله النجاه (مع حواشی الإمام الخمینی). قم: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، چاپ اول.
ـ اصفهانی (فاضل هندی)، محمد (1416 ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته‌به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، چاپ اول.
ـ اصفهانی، محمدحسین (1418 ق). حاشیه کتاب المکاسب. قم: انوار الهدى، چاپ اول.
ـ امامى، سید حسن (بی‌تا). حقوق مدنى. تهران: انتشارات اسلامیه، چاپ اول.
ـ انصاری، مرتضى (1415 ق). کتاب النکاح. قم: کنگرة جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، چاپ اول.
ـ باقری، پرویز؛ شعبان‌نیا منصور، مهدی و زرگوش‌نسب، عبدالجبار (1398). بازپژوهی رجوع زوجه از هبة مهریه و ابرای آن هنگام طلاق. فصلنامة مطالعات راهبردی زنان، شمارة 86، صص ۱۵۳ ـ ۱۷۲
ـ بجنوردى، سید محمد (1401 ق). قواعد فقهیه. تهران: مؤسسة عروج، چاپ سوم.
ـ بحرانى، یوسف (1405 ق). الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته‌به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، چاپ اول.
ـ بروجردى، حسین (بی‌تا). تقریرات ثلاث. قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول.
ـ جبعی عاملی (شهید ثانى)، زین‌الدین (1410 ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (المحشّى ـ کلانتر). قم: کتابفروشى داورى، چاپ اول.
ـ ـــــــــــــــ (1413 ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه، چاپ اول.
ـ جوادی آملی، عبدالله ( 1398). مندرج در سایت www.javadi.esra.ir. تاریخ درج در سایت: 21/07/1398.
ـ حائرى، سید على (1418 ق). ریاض المسائل. قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام، چاپ اول.
ـ حائرى، سید محمد مجاهد (بی‌تا). کتاب المناهل. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول.
ـ حر عاملى، محمد (1409 ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام، چاپ اول.
ـ حسنی معظم، یاسین (1391). وضعیت ابراء یا هبة مهریة مطلقة غیرمدخوله. مندرج در سایت: www.yassinhassani.blogfa.com. تاریخ درج در سایت: 30/ 05/ 1391.
ـ حلّی، جمال‌الدین (1407 ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته‌به جامعة مدرسین حوزة علمیه، چاپ اول.
ـ حلّى (علامه)، حسن بن یوسف (1421 ق). تلخیص المرام فی معرفه الأحکام. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزة علمیة قم، چاپ اول.
ـ ـــــــــــــــ (1413 ق، الف). قواعد الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته‌به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، چاپ اول.
ـ ـــــــــــــــ (1413 ق، ب). مختلف الشیعه فی أحکام الشریعه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته‌به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، چاپ دوم.
ـ حلّی(فاضل مقداد)، مقداد (1404 ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع. قم: انتشارات کتابخانة آیت‌الله مرعشى نجفى(ره)، چاپ اول.
ـ حلّى (محقق)، نجم‌الدین (1408 ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسة اسماعیلیان، چاپ دوم.
ـ ـــــــــــــــ (1418 ق). المختصر النافع فی فقه الإمامیه. قم: مؤسسه المطبوعات الدینیه، چاپ ششم.
ـ حیدرى، على‌نقى (1412 ق). اصول الاستنباط. قم: ادارة حوزة علمیة قم، چاپ اول.
ـ خمینى (امام)، سید روح‌اللّه (1422 ق). استفتائات. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته‌به جامعة مدرسین، چاپ اول.
ـ ـــــــــــــــ (بی‌تا). تحریر الوسیله. قم: مؤسسة مطبوعات دار العلم، چاپ اول.
ـ خوانسارى، سید احمد (1405 ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع. قم: مؤسسة اسماعیلیان، چاپ دوم.
ـ دهقان، سمانه سادات (1393). «بررسی وضعیت مهریة ابراءشدة مطلقة غیرمدخوله». نخستین همایش ملی الکترونیکی رویکردهای کاربردی و پژوهشی در علوم انسانی و مدیریت.
ـ روشن، محمد؛ محمد پور، اسماعیل (1393). «واکاوی ادلة اجتهادی و مبانی تنصیف مهر در فقه امامیه و حقوق ایران». پژوهشنامة میان‌رشته‌ای فقهی (پژوهشنامة فقهی سابق)، 2(2)، صص 93 ـ 114.
ـ روحانی، سید صادق حسینى (1412 ق). فقه الصادق علیه‌السلام. قم: دار الکتاب ـ مدرسة امام صادق علیه‌السلام.
ـ سبحانی، جعفر (بی‌تا). نظام النکاح فی الشریعه الإسلامیه الغراء. قم: بی‌نا (نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت).
ـ سعدى، ابوجیب (1408 ق). القاموس الفقهی لغه و اصطلاحا. دمشق: دار الفکر، چاپ دوم.
ـ شاهرودى، سید محمود هاشمى (1426 ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام. قم: مؤسسة دایرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، چاپ اول.
ـ ـــــــــــــــ (1423 ق). موسوعه الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل البیت علیهم‌السلام. قم: مؤسسة دایرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، چاپ اول.
ـ شوشترى، محمدتقى (1406 ق). النجعه فی شرح اللمعه. تهران: کتابفروشى صدوق، چاپ اول.
ـ صفایی، سید حسین و امامی، اسدالله (1386). مختصر حقوق خانواده. تهران: نشر میزان، چاپ چهارم.
ـ صیمرى، مفلح بن حسن (1420 ق). غایه المرام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار الهادی، چاپ اول.
ـ طاهرى، حبیب‌الله (1418 ق). حقوق مدنى. قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم.
ـ طباطبایی، سید تقى (1426 ق). مبانی منهاج الصالحین. قم: منشورات قلم الشرق، چاپ اول.
ـ طوسى، محمد بن حسن (1387 ق). المبسوط فی فقه الإمامیه تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه، چاپ سوم.
ـ ـــــــــــــــ (1407 ق). تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم.
ـ عاملی (شهید اول)، محمد بن مکى (1410 ق). اللمعه الدمشقیه فی فقه الإمامیه. بیروت: دار التراث، چاپ اول.
ـ عاملى، محمد بن على (1411 ق). نهایه المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته‌به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، چاپ اول.
ـ علی‌اکبری، احسان؛ آبدار اصفهانی، مهدی و حیدری، محمدعلی (1399). «تعارض اصل و ظاهر در احکام خانواده». فصلنامه فقه و حقوق خانواده (ندای صادق). 25 (72). صص 189 ـ 215.
ـ علی‌دوست، ابوالقاسم (1386). فقه و عقل. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ چهارم.
ـ فیض کاشانى، محمدمحسن (بی‌تا). مفاتیح الشرائع. قم: انتشارات کتابخانة آیت‌الله مرعشى نجفى، چاپ اول.
ـ قبولی درافشان، سید محمدمهدی؛ لطیف‌زاده، مهدیه و شهری‌نژاد، سیده زهرا (1399). «تأثیر طلاق بر تنصیف مهر در فرض ابراء و هبة آن در فقه اسلامی و حقوق ایران». مجلة فقه مقارن، 8(16)، صص 219 ـ 245.
ـ کاتوزیان، ناصر (1388). دورة حقوق مدنی: خانواده (نکاح و طلاق). تهران: نشر سهامی انتشار، چاپ هشتم.
ـ کاظمی، میر سید مهدی و میرکمالی، سید علی‌رضا (1396). «تبیین قاعدة لامهر لبغی در نظام حقوقی ایران». دوفصلنامة فقه و حقوق خانواده، 22(66)، صص 73 ـ 97.
ـ کلینى، محمد بن یعقوب (1407 ق). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم.
ـ مجلسى، محمدباقر (1406 ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار. قم: انتشارات کتابخانة آیت‌الله مرعشى نجفى، چاپ اول.
ـ محقق داماد، سید مصطفى (1406 ق). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامى، چاپ دوازدهم.
ـ مشکینى، میرزا على (بی‌تا). مصطلحات الفقه. بی‌جا، بی‌نا.
ـ مصطفوى، سید محمدکاظم (1421 ق). مائه قاعده فقهیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته‌به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، چاپ چهارم.
ـ مغنیه، محمدجواد (1421 ق). فقه الإمام الصادق علیه‌السلام. قم: مؤسسة انصاریان، چاپ دوم.
ـ مفید، محمد بن محمد (1413 ق). أحکام النساء. قم: کنگرة جهانى هزارة شیخ مفید. چاپ اول.
ـ مکارم شیرازى، ناصر (1411). القواعد الفقهیه. قم: مدرسه امام امیر المؤمنین، چاپ سوم.
ـ ـــــــــــــــ (1424 ق). کتاب النکاح. قم: انتشارات مدرسة امام على بن ابى‌طالب علیه‌السلام، چاپ اول.
ـ نایینى، میرزا محمدحسین (1373 ق). منیه الطالب فی حاشیه المکاسب. تهران: المکتبه المحمدیه، چاپ اول.
ـ نجفی (کاشف‌الغطا)، حسن بن جعفر (1422 ق). أنوار الفقاهه کتاب النکاح. نجف: مؤسسة کاشف‌الغطا، چاپ اول.
ـ نجفى، محمدحسن (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
ـ یوسفی، مهدی (1397). عوامل رافع ضمان در مسئولیت مدنی. تهران: نشر عصر قلم، چاپ اول. | ||
|
Statistics Article View: 336 PDF Download: 354 |
||