News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,475,829 |
| PDF Download | 4,499,217 |
آموزش روش های فهم حدیث در روایات امام باقر(علیه السلام) | ||
| مطالعات قرآن و حدیث | ||
| Article 2, Volume 15, Issue 2 - Serial Number 30, January 1401, Pages 1-24 PDF (520.77 K) | ||
| Document Type: علمی - پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/qhs.2022.240978.3311 | ||
| Authors | ||
| محمد رضا شاهرودی1; رامین اژدری* 2; امیرحسین فراستی3 | ||
| 1دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 2دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، ، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 3دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قران و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران. | ||
| Receive Date: 11 June 2021, Revise Date: 06 March 2022, Accept Date: 02 March 2022 | ||
| Abstract | ||
| «فهم حدیث» از جایگاه والایی در میان آموزه‌های امامان شیعه برخوردار است؛ چنانکه ایشان فهم یک حدیث را برتر از روایت هزار حدیث برشمرده‌اند. فهم حدیث به دو نحوه تمسک به اصول عمومی فهم متن و رجوع به آموزه‌های خود امامان امکان‌پذیر است. واکاوی تاریخ فقه الحدیث نشان می‌دهد که بحث از اصول فهم و مقصود واقعی کلام معصومان موردتوجه ایشان و اصحاب بوده و از عصر آن بزرگواران و توسط خود ایشان ابداع گردیده است؛ آن‌سان که ضرورت تمسک به سنت و حدیث، نیز خود ایجاب کرده که ضوابطی توسط امامان(ع) برای فهم درست حدیث ارائه شود. یکی از بخش‌های روایی سرشار از این حیث، احادیث به‌جای مانده از امام باقر(ع) است. از مطالعه بر روی روایات رسیده از امام باق(ع) برمی‌آید که ایشان علاوه بر تبیین بخش عظیمی از معارف دینی، درصدد تعلیم روش‌های فهم صحیح احادیث به پیروان خود نیز بوده‌اند؛ تا شیعیان به‌ویژه در زمان غیبت، بتوانند با بهره‌گیری از این روش‌ها، از روایات منتفع گشته و موجبات هدایت را از آن در هر زمان و شرایطی بیابند. از واکاوی روایات امام باقر(ع) به شیوه‌ی تحلیل محتوا و گردآوری داده‌های تحقیق به نحو کتابخانه‌ای، چنین برمی‌آید که برخی از روش‌ها، همچون: شناخت واژگان اسمی و حرفی، و توجه به توسعه‌یافتگی معنای آن‌ها در جهت شناخت مراد بدوی حدیث می‌باشند. فهم مراد جدی از طریق روش‌هایی همچون: بهره‌گیری از آیات قرآنی همسو، تشکیل خانواده حدیث، توجه به مورد صدور، رخداد نقل به معنا، تقطیع، تحریف، تشابه، تجوز و همچنین تفسیر شایسته در برخورد با سوءبرداشت‌ها به دنبال اختلاف افهام، قابل دستیابی است و این مهم، در روایات امام باقر(ع) مورد اشاره واقع شده است. | ||
| Keywords | ||
| فقه‌الحدیث; نقد حدیث; فهم حدیث; امام باقر (ع) | ||
| References | ||
|
قرآن کریم.
ابن أبی جمهور، محمد بن زین‌الدین،(1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، تحقیق مجتبى عراقی، قم: دار سید الشهداء للنشر، چاپ اول.
ابن أثیر، المبارک بن محمد،(۱۹۷۹م)، النهایة فی غریب الحدیث والأثر، تحقیق طاهر أحمد الزاوى و محمود محمد الطناحی، بیروت: المکتبة العلمیة.
ابن بابویه، محمد بن علی،(1362ش)، الخصال، تحقیق غفارى، علی‌اکبر، قم: جامعه مدرسین.
ابن بابویه، محمد بن على،(1385ش)، علل الشرائع، قم: کتاب‌فروشی داورى.
ابن بابویه، محمد بن على،(1398ق)، التوحید، تحقیق حسینى، هاشم، قم: جامعه مدرسین.
ابن بابویه، محمد بن علی،(1378ق)، عیون اخبار الرضا، تحقیق لاجوردى، مهدى، تهران: نشر جهان.
ابن بابویه، محمد بن علی،(۱۴۰۳ق)، معانی الأخبار، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
ابن بابویه، محمد بن علی،(۱۴۰۶ق)، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم: دار الشریف الرضی للنشر، چاپ دوم.
ابن بابویه، محمد بن علی،(1413ق)، من لا یحضره الفقیه، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. چاپ دوم.
ابن بابویه، محمد بن علی،(1417ق)، الأمالی، قم: موسسه بعثت.
ابن حمزه دمشقی، شریف ابراهیم،(1402ق)، البیان و التعریف فی اسباب ورود الحدیث الشریف، بیروت: المکتبه العلمیه
ابن حنبل، أحمد بن محمد،(۱۴۱۶ق)، مسند الإمام أحمد بن حنبل، تحقیق شعیب الأرنؤوط، بیروت: مؤسسة الرسالة، چاپ اول.
ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن،(1416ق)، مقدمه ابن صلاح، بیروت: دارالکتب العلمیه
ابن فارس، أحمد،(1406ق)، مجمل اللغة، تحقیق زهیر عبدالمحسن سلطان، بیروت: مؤسسة الرسالة، چاپ دوم.
أبو ریة، محمود،(بی‌تا)، أضواء علی السنة النبویة، بیروت: موسسه الأعلمی.
ابوزهو، محمد(1369ش)، حدیث ومحدثان، کابل: مرکز تحقیقات علوم اسلامی.
اربلى، على بن عیسى،(1381ق)، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، تحقیق سید هاشم رسولى محلاتى، تبریز: بنی‌هاشمی.
اژدرپور، جلیل،(1390ش)، بررسی روش فقه‌الحدیثی علّامه مجلسی در ملاذ الأخیار، دانشگاه فردوسی مشهد.
ایزدی، مهدی،(1394ش)، «روش فقه‌الحدیثی کلینی در شرح احادیث کافی»، مطالعات فهم حدیث، سال دوم، شماره 3.
بحرانى اصفهانى، عبدالله بن نورالله،(1413ق)، عوالم العلوم و المعارف والأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال(مستدرک سیدة النساء إلى الإمام الجواد)، تحقیق محمد باقر موحد ابطحى اصفهانى، قم: مؤسسة الإمام المهدى عجّل الله تعالى فرجه الشریف.
بحرانى، سید هاشم بن سلیمان،(1374ش)، البرهان فی تفسیر القرآن، تحقیق قسم الدراسات الإسلامیة مؤسسة البعثة، قم: مؤسسه بعثه.
برقى، احمد بن محمد بن خالد،(1371ش)، المحاسن، تحقیق محدث، جلال‌الدین، قم: دار الکتب الإسلامیة.
پاکتچی، احمد،(1393 ش)، فقه الحدیث: با تکیه‌بر مسائل لفظ، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
جدیع، عبدالله بن یوسف،(1423ق)، تحریر علوم الحدیث، بیروت: موسسه الریان.
جزائرى، نعمت‌الله بن عبدالله،(1427ق)، ریاض الأبرار فی مناقب الأئمة الأطهار، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
جوهرى، اسماعیل بن حماد،(1376ش)، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، تحقیق عطار، احمد عبد الغفور، بیروت: دار العلم للملایین.
حر عاملی، محمد بن حسن،(1403ق)، تفصیل وسایل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، تحقیق ربانی، تهران: اسلامیه.
حر عاملی، محمد بن حسن،(1414ق)، هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة علیهم‌السلام، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
حریری، محمد یوسف،(1381ش)، فرهنگ اصطلاحات حدیث، قم: انتشارات هجرت.
خطیب بغدادی، احمدرضا، بی‌تا، الکفایة فی معرفة الروایة، بیروت: دار الکتاب العربی.
دشتی، علی،(1390ش)، بررسی روش فقه‌الحدیثی ملاصدرا در کتاب شرح اصول کافی، دانشگاه رازی.
راد، علی،(1387ش)، «روش‌شناسی فقه‌الحدیثی شیخ بهایی»، علوم حدیث، شماره 49 و 50.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد،(1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار القلم.
ربانی، محمدحسن،(1393ش)، دانش درایة الحدیث، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
رمضان نژاد، علی،(1394ش)، روش فهم احادیث اعتقادی رضوی، مبتنی بر شناخت مذاهب کلامی، دانشگاه امام صادق(ع).
سیوطی، جلال‌الدین،(1405ق)، تدریب الراوی، بیروت: دارالکتاب العربی.
صفار، محمد بن حسن،(1404ق)، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد(ص)، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم.
صفری فروشانی، نعمت‌الله،(1381ش)، نقش تقیه در استنباط، قم: موسسه بوستان کتاب.
طبرسی، أحمد بن علی،(1403ق)، الإحتجاج على أهل اللجاج، مشهد، نشر مرتضی، چاپ اول.
طبرسی، حسن بن علی،(1385ق)، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، نجف: المکتبة الحیدریة، چاپ دوم.
طریحی، فخرالدین، ۱۳۶۷ش، مجمع البحرین ومطلع النیرین، تصحیح سید احمد حسینى، بی‌جا: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم.
طوسى، محمد بن الحسن،(1390ق)، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تحقیق خرسان، حسن الموسوى، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
طوسی، محمد بن الحسن،(۱۴۰۷ق)، تهذیب الأحکام، تصحیح حسن الموسوی خراسان، تهران: دار الکتب الإسلامیة. چاپ چهارم.
عاملی، حسین بن عبد الصمد،(1401ق)، وصول الاخیار الی وصول الاخبار، تحقیق سید عبد اللطیف کوه کمری، قم: نشر مجمع الذخائر الاسلامیه.
عاملی، زین‌الدین بن علی(شهید ثانی)،(بی‌تا)، الدرایة فی شرح البدایة، نجف: مطبعه النعمان.
عاملی، زین‌الدین بن علی(شهید ثانی)،(بی‌تا)، الرعایة فی علم الدرایة، به کوشش عبدالحسین محمدعلی بقال، قم: کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی.
عتر، نورالدین،(1413ق)، منهج النقد فی علوم الحدیث، بیروت: دارالفکر.
عیاشی، محمد بن مسعود،(۱۳۸۰ش)، تفسیر العیاشی، تصحیح سید هاشم رسولی‌محلاتی، تهران: المطبعة العلمیة، چاپ اول.
غروی نائینی، نهله،(1379ش)، فقه الحدیث و روش‌های نقد متن، تهران: دانشگاه تربیت مدرس(دفتر نشر آثار علمی).
غلامی‌نسب، فرشته،(1389ش)، بررسی روش‌های فقه‌الحدیثی شیخ طوسی(ره) در تهذیب الاحکام، دانشگاه ایلام.
فقهی زاده، عبدالهادی؛ عماری اله یاری، زهرا؛(1390ش)، مبانی فقه‌الحدیثی سید عبدالله شبر در مصابیح الأنوار فی حل مشکلات الأخبار، علوم حدیث، شماره 62، زمستان.
قاسم پور، محسن؛ پورافخم، مریم،(1394ش)، روش‌شناسی فقه‌الحدیثی صاحب معالم در کتاب منتقی الجمان، کتاب قیم، شماره 13، پاییز و زمستان.
قاسمی، محمد جمال‌الدین،(1399ق)، قواعد التحدیث من فنون مصطلح الحدیث، بیروت: دارالکتب العلمیه.
قمی، علی بن إبراهیم،(1404ق)، تفسیر القمی، تحقیق: طیب موسوی جزائری، قم: دار الکتب.
کشى، محمد بن عمر،(1409ق)، رجال الکشی(إختیار معرفة الرجال)، تحقیق محمد بن الحسن طوسى، تصحیح حسن مصطفوی، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد.
کلینی، محمد بن یعقوب،(1407ق)، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، دارالکتب الاسلامیه.
کوفی اهوازی، حسین بن سعید،(1402ق)، الزهد، تحقیق غلامرضا عرفانیان‌یزدی، قم: المطبعة العلمیة، چاپ دوم.
مامقانی، عبدالله،(1411ق)، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، بی‌تا: موسسه آل البیت.
مجلسى، محمد باقر بن محمدتقی،(1406ق)، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، تحقیق مهدى رجائى، قم: کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی.
مجلسى، محمدتقى بن مقصودعلى،(1406ق)، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، تحقیق موسوى کرمانى، حسین و اشتهاردى على پناه، قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور.
مجلسی، محمد باقر،(1403ق)، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مجلسی، محمد باقر،(1404ق)، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
محمودی، عباس،(1393ش)، «روش فقه‌الحدیثی علامه طباطبایی در المیزان»، فصلنامه حسنا، شماره 23.
مسعودی، عبدالهادی،(1384ش)، روش فهم حدیث، تهران: انتشارات سمت و دانشکده علوم حدیث.
معارف، زهرا،(1397ش)، مبانی و روش‌های فقه‌الحدیثی شیخ صدوق(ره) در کتاب معانی الاخبار، دانشگاه قم.
معارف، مجید،(1384ش)، پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه، تهران، انتشارات ضریح.
معارف، مجید،(1387ش)، شناخت حدیث: مبانی فهم متن-اصول نقد سند، تهران، نبأ.
مفید، محمد بن محمد،(1413ق)، الأمالی، قم: کنگره‌ی شیخ مفید، چاپ اول.
میرحسینی، مرضیه‌السادات،(1391ش)، مبانی فقه‌الحدیثی شیخ مفید، دانشگاه مازندران.
منتظری، حسینعلی،(1362ش)، البدر الزاهر، تقریرات مباحث آیت الله بروجردی، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
نجاشی، احمدبن علی،(1408ق)، فهرس اسماء مصنفی الشیعه، بیروت: دارالاضواء. | ||
|
Statistics Article View: 609 PDF Download: 619 |
||