News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,475,857 |
| PDF Download | 4,499,383 |
بازخوانی روایت سبب نزول آیۀ قوامیّت مردان (نساء: 34) با تکیه بر روش تحلیل اسناد ـ متن | ||
| مطالعات قرآن و حدیث | ||
| Article 6, Volume 15, Issue 2 - Serial Number 30, January 1401, Pages 113-145 PDF (1.3 M) | ||
| Document Type: علمی - پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/qhs.2022.240496.3247 | ||
| Authors | ||
| مژگان آهنگر داودی* 1; ناهید حسین نتاج2; فتحیه فتاحی زاده3 | ||
| 1دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه تهران و پژوهشگر گروه پژوهشی پویافکر، تهران، ایران. | ||
| 2دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا(س)، و پژوهشگر گروه پژوهشی پویافکر، تهران، ایران. | ||
| 3استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران. | ||
| Receive Date: 14 February 2021, Revise Date: 27 April 2021, Accept Date: 27 August 2021 | ||
| Abstract | ||
| آیۀ 34 سورۀ نساء با توجه به اینکه مباحث مربوط به قوامیت مرد برای زن و نیز راهکارهای مواجهه با نشوز زن در آن مطرح شده است، بطور ویژه‌ای مورد توجه مفسران و عالمان اسلامی بوده است. روایتی وجود دارد که بسیاری از مفسران آن را به عنوان شأن نزول آیه در نظر گرفته و مفاهیمی چون «قوامیت» و «ضرب» در آیه را با توجه به این سبب نزول معنا و تفسیر کرده‌اند. در این نوشتار، نسخه‌های مختلف این روایت با استفاده از روش تحلیل اسناد- متن بررسی شده است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که عبارت‌پردازی این روایت متأخر است و متقدم‌ترین نسخۀ آن متعلق به اواخر قرن اول و از حسن بصری می‌باشد. موضوع مورد نظر مفسران متقدم در بیان این روایت، بحث قصاص زوجین بوده که تحلیل آن وابسته به مفهوم «قوامیت» است. این روایت با چنین عبارت‌پردازی‌ای در واقع به بیان سبب نزول قسمت «الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساء» پرداخته و به بحث «وَاضْرِبُوهُنَّ» و تأیید یا انکار زدن زن مربوط نیست. همچنین این روایت به دلیل متأخر بودن عبارت‌پردازی و اشکالات کلامی آن، نمی‌تواند به عنوان مبنا در تحلیل آیۀ 34 نساء قرار گیرد. از سوی دیگر، با توجه به بررسی روایات دیگری که به مفهوم قوامیت اشاره دارند به نظر می‌رسد واژۀ «قوام» با «راع» به معنی «حفاظت» همپوشانی معنایی بالایی دارد. | ||
| Keywords | ||
| نقد حدیث; آیۀ 34 نساء; قوامیّت مردان; تحلیل انتقادی; روش تحلیل اِسناد ـ متن. | ||
| References | ||
|
قرآن کریم.
آقایی، سیدعلی (1389)، «پدیدۀ حلقه مشترک در سندهای روایات: تبیین و تحلیل»، مطالعات تاریخ اسلام، سال 2، شماره7.
آقایی، سیدعلی (1390)، «تاریخ گذاری احادیث بر مبنای روش تحلیل ترکیبی اسناد-متن: امکانات و محدودیت‌ها»، صحیفه مبین، شماره 50، صص103-142.
آقایی، سیدعلی (1394)، تاریخ‌گذاری حدیث: روش‌ها و نمونه‌ها، تهران: انتشارات حکمت.
ابنابىحاتم، عبدالرحمن‌بن‌محمد (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، محقق: طیب، اسعدمحمد، ریاض: مکتبة نزار مصطفى الباز.
ابن‌اشعث، محمدبن‌محمد (بی‌تا)، الجعفریات، محقق: فیضى، آصف، تهران: مکتبۀ النینوی الحدیثۀ.
ابن‌حبان، محمد (1414ق)، صحیح ابن‌حبان، محقق: شعیب الأرنؤوط، بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن‌حیون، نعمان‌بن‌محمدمغربى (1385ق)، دعائم الإسلام، قم: مؤسسة آل‌البیت(علیه السلام).
ابنکثیر، اسماعیل‌بن‌عمر (بی‌تا)، تفسیر القرآن العظیم، محقق: شمسالدین، محمدحسین، دارالکتب‌العلمیة، بیروت: منشورات محمدعلی بیضون.
ابن‌منذر، محمدبن‌ابراهیم (1423ق)، تفسیر القرآن، المدینۀ المنورۀ: دارالمآثر.
ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم (1414ق) لسان العرب، بیروت: دار صادر.
ابوعوانه، یعقوب‌بن‌اسحاق (1419ق)، مستخرج ابی‌عوانه، بیروت: دار‌المعرفة.
ابونعیم اصبهانی، أحمدبن‌عبدالله (1419ق)، معرفة الصحابة، محقق: عادل‌بن‌یوسف العزازی، الریاض: دارالوطن للنشر.
احمدبن‌حنبل (1421ق)، مسند الإمام أحمدبن‌حنبل، محقق: شعیب الأرنؤوط-عادل مرشد، بیروت: مؤسسة الرسالة.
بخاری، محمدبن‌إسماعیل (1422ق)، صحیح البخاری، محقق: محمدزهیر بن ناصرالناصر، بیروت: دار طوق النجاة.
ترمذی، محمدبن‌عیسى (1395ق)، سنن الترمذی، محقق: أحمدمحمد شاکر، محمدفؤاد عبدالباقی، إبراهیم عطوة، مصر: شرکة مکتبة ومطبعة مصطفى البابی‌الحلبی.
ثعلبى، احمدبن‌محمد (1422ق)، الکشف و البیان، محقق: ابى محمد ابن‌عاشور، بیروت: دارإحیاء‌التراث‌العربی.
جزری، ابن‌الأثیر (1415ق)، أسدالغابة فی معرفة الصحابة، محقق: علی‌محمد معوض- عادل أحمد عبدالموجود، بیروت: دارالکتب‌العلمیة.
جصاص، احمدبن‌على (1405ق)، احکام القرآن، محقق: قمحاوى، محمدصادق، بیروت: دار إحیاء التراث‌العربی.
راغب اصفهانى، حسین‌بن‌محمد (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم.
راوندى، فضل‌الله‌بن‌على (بی‌تا)، النوادر، محقق: صادقى اردستانى، احمد، قم: دارالکتاب.
سیوطى، عبدالرحمنبنابىبکر (1404ق)، الدرالمنثور فى التفسیر بالماثور، قم: کتابخانه عمومى آیت‌الله مرعشى نجفى.
شریعت ناصری، زهره؛ صفری، علی؛ مهدوی‌راد، محمدعلی (1399)، «رویکرد مفسران به مواجهه سیاق با روایت در دلالت‌یابی آیات حوزه زنان (مطالعه موردی سوره نساء)»، فصلنامه علوم حدیث، شماره98، صص56-78.
شیبانى، محمدبن‌حسن (1413ق)، نهج‌البیان عن کشف معانى القرآن، محقق: حسین درگاهى، قم: نشر الهادى.
صنعانى، عبدالرزاق‌بن‌همام (1411ق)، تفسیر القرآن العزیز، بیروت: دار المعرفة.
طبرسى، حسن‌بن‌فضل (1412ق)، مکارم الأخلاق، قم: الشریف الرضى.
طبری، ابن‌جریر (بی‌تا)، جامع البیان، محقق: احمد محمد شاکر، قاهره: بی نا.
عبدبن‌حمید (1425ق)، قطعة من تفسیر الإمام عبدبن‌حمید، بیروت: دار ابن‌حزم.
علی‌جانی، محسن (1389)، «بررسی تطبیقی قوامیت و تنبیه زنان در تفاسیر فریقین»، پژوهشنامه علوم و معارف قرآن کریم، شماره6، صص121-144.
غروی نائینی، نهله؛ مصطفوی‌فرد، حامد (1393)، «بررسی رویکرد مفسران در تفسیر آیۀ34 سورۀ نساء»، فصلنامۀ تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال 11، شماره2، صص53-86.
فخررازى، محمدبن‌عمر (1420ق)، التفسیر الکبیر، بیروت: دار إحیاء‌التراث‌العربی.
فراهیدى، خلیل‌بن‌احمد (1409ق)، العین، قم: نشر هجرت.
فیروزآبادی، مجدالدین (1412ق)، تنویر‌المقباس من تفسیر ابن‌عباس، بیروت: دارالکتب‌العلمیه.
فیروزآبادی، محمدبن‌یعقوب (1415ق)، القاموس المحیط، بیروت: دارالکتب‌العلمیه.
قرطبى، محمدبن‌احمد (1364ش)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصرخسرو.
مجاهدبن‌جبر (1410ق)، تفسیر الامام مجاهدبن‌جبر، محقق: محمدعبدالسلام ابوالنیل، بیروت: دارالفکرالاسلامی الحدیثه.
مسلم نیشابوری، ا‌بن‌حجاج (بی‌تا)، المسند الصحیح، المحقق: محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مصطفوى، حسن (1430ق)، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، بیروت: دارالکتب العلمیة.
مقاتل‌بن‌سلیمان (1423ق)، تفسیر مقاتل‌بن‌سلیمان، محقق: شحاته، عبدالله‌محمود، بیروت: دار إحیاء‌التراث‌العربی.
موتسکی، هارالد (1394)، حدیث اسلامی: خاستگاه‌ها و سیر تطور، به کوشش مرتضی کریمی‌نیا، قم: دارالحدیث.
نورى، حسین‌بن‌محمدتقى (1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: مؤسسة آل‌البیت(علیه السلام).
نورى، حسین‌بن‌محمدتقى (1415ق)، خاتمه مستدرک الوسائل، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(علیه السلام).
واحدی، علی‌بن‌أحمد (1412ق)، سبب نزول، محقق: عصام‌بن‌عبدالمحسن الحمیدان، الدمام السعودیۀ: دارالإصلاح. | ||
|
Statistics Article View: 551 PDF Download: 582 |
||