News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,475,971 |
| PDF Download | 4,499,650 |
تحلیلی بر کاربست قرآنی اصطلاح «أُولُوا بَقِیَّةٍ» و امتداد آن به روش تحلیل محتوای کیفی | ||
| مطالعات قرآن و حدیث | ||
| Article 10, Volume 15, Issue 2 - Serial Number 30, January 1401, Pages 253-278 PDF (649.59 K) | ||
| Document Type: علمی - پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/qhs.2022.240959.3305 | ||
| Authors | ||
| رامین طیاری نژاد* 1; علی حا جی خانی2 | ||
| 1دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 2دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. | ||
| Receive Date: 09 May 2021, Revise Date: 01 January 2022, Accept Date: 02 March 2022 | ||
| Abstract | ||
| قرآن کریم در حوزه‌های موضوعی گوناگون، مفاهیم نظریِ معیّنی با هدف سامان‌دهیِ نظامِ رفتاری ارائه می‌کند. گاهی ایجاد و توسعه‌ی این مفاهیم نظری، از طریق اصطلاحاتِ خاصّ قرآنی پدید می‌آید. هنرِ تحقیقاتِ قرآنی کشفِ این مفاهیم و جانماییِ اصطلاحاتِ قرآنی در آن‌ها است. در این‌صورت، مفاهیم از صرفِ مفهوم بودن خارج و کارکردِ آن‌ها در نظامِ رفتاری روشن می‌شود. این پژوهش با روش اکتشافیِ تحلیل محتوا به واکاویِ کارکرد و کاربستِ اصطلاح قرآنی «أُولُوا بَقِیَّةٍ» با هدفِ کشف و امتدادِ کاربست‌های قرآنیِ مرتبط با آن می‌پردازد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد «أُولُوا بَقِیَّةٍ» در الگوی «ایمان‌پذیریِ اقوام» ذیل حوزه‌ی موضوعیِ «دعوت به توحید» با کاربستِ «بسترسازیِ ایجاد و دوامِ حاکمیّتِ دین» ایفای نقش می‌کند. بازآفرینیِ نقشِ این اصطلاح با تحلیلِ معکوسِ الگویِ تقابلیِ «ایمان‌ناپذیریِ اقوام» امکان‌پذیر است. در ایمان‌ناپذیریِ اقوام، فسادِ نظامِ فکری و عقیدتی از طریقِ فسادِ نظامِ رفتاری و به‌دست گروهِ مرجعِ «ملأ» رخ می‌دهد. کاربستِ «أُولُوا بَقِیَّةٍ» در الگویِ ایمان‌پذیری، کاربستِ معکوسِ ملأ در الگویِ ایمان‌ناپذیری است و «سلامتِ نظامِ رفتاریِ» جامعه به کُنش‌گریِ آن‌ها وابسته است. چنین به‌نظر می‌رسد که آیه‌ی اصلی حاوی «أُولُوا بَقِیَّةٍ» (هود: 116)، متناظر و پاسخ سؤال آیه «فَلَوْلَا کاَنَتْ قَرْیَةٌ ءَامَنَتْ فَنَفَعَهَا إِیمَانُهَا إِلَّا قَوْمَ یُونُس»(یونس: 98) می‌باشد. | ||
| Keywords | ||
| قرآن کریم; ایمان; أُولُوا بَقِیَّةٍ; ملأ; روش تحلیل محتوا. | ||
| References | ||
|
قرآن کریم.
نهج البلاغه.
ابن شعبه حرانی، حسن‌بن‌علی(1404ق)، تحف العقول عن آل‌الرّسول، قم: جامعه‌ی مدرّسین، چاپ دوم.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمرو(1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیه، چاپ اول.
ابن منظور، محمد بن مکرم(1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر، چاپ سوم.
احمدزاده، مصطفی،(1397ش)، «چیستیِ ایمان در قرآن کریم به‌روش تحلیلِ محتوای کیفی»، مطالعات قرآن و حدیث، س 12، ش 2.
باردن، لورنس(1375م)، تحلیل محتوا، ترجمه ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، چاپ اول.
بحرانی، هاشم(1416ق)، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت، چاپ اول.
جانی‌پور، محمد؛ شکرانی، رضا،(1392ش)، «رهاوردهای استفاده از روش تحلیل محتوا در فهم احادیث»، پژوهش‌های قرآن و حدیث، س 2، ش 2.
جوادی آملی، عبدالله(1389ش)، امام مهدی(عج) موجودِ موعود، تحقیق محمدحسن مخبر، قم: اسراء، چاپ ششم.
حسینی همدانی، محمدحسین(1404ق)، انوار درخشان، تهران: لطفی، چاپ اول.
خامنه‌ای، علی(1396ش)، تفسیر سوره برائت، تهران: انقلاب اسلامی، چاپ اول.
رازی، فخرالدین(1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربى، چاپ سوم
راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم، چاپ اول.
رضی بهابادی، بی‌بی‌سادات؛ احدیان، مریم،(1397ش)، «کشف محور موضوعی سوره حج با روش تحلیل محتوا»، مطالعات قرآن و حدیث، س 12، ش 2
زمخشری، محمود(1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتب العربی، چاپ سوم
سبزواری نجفی، محمد بن حبیب‌الله(1419ق)، ارشاد الاذهان الى تفسیر القرآن، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، چاپ اول.
صافی، محمود بن عبدالرحیم(1418ق)، الجدول فى اعراب القرآن، بیروت: دارالرشید، چاپ چهارم.
طباطبایی، محمدحسین(1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.
طبرسی، فضل بن حسن(1372ش)، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، تهران: ناصر خسرو، چاپ سوم.
طریحی، فخرالدین بن محمد(1375ش)، مجمع البحرین، تهران: مرتضوی، چاپ سوم.
طوسی، محمد بن حسن(بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: داراحیاء التراث العربى.
طیب، عبدالحسین(1378ش)، أطیب البیان فی تفسیرالقرآن، تهران: اسلام، چاپ دوم.
عترت‌دوست، محمد،(1397ش)، «تحلیل محتوای کیفی شبکه معنایی قدرت؛ تلاشی برای فهم الگوی قدرت نرم در قرآن کریم»، مطالعات قرآن و حدیث، س 12، ش1.
عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه(1415ق)، نورالثقلین، قم: انتشارات اسماعیلیان، چاپ چهارم.
عسکری، حسن بن عبدالله(1400ق)، الفروق فی اللغه، بیروت: دارالآفاق الجدیده، چاپ اول.
فراهیدی، خلیل بن احمد(1409ق)، العین، قم: هجرت، چاپ دوم.
فضل‌الله، محمدحسین(1419ق)، من وحی القرآن، بیروت: بنیاد دایرة المعارف اسلامى، چاپ دوم.
فیض کاشانی، ملامحسن(1415ق)، الصافی، تهران: الصدر، چاپ دوم.
فیض کاشانی، ملامحسن (1418ق)، الاصفی فی تفسیر القرآن، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، چاپ اول.
قرائتی، محسن(1383ش)، نور، تهران: مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن، چاپ یازدهم.
قرشی، علی‌اکبر(1377ش)، أحسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت، چاپ سوم.
کریپندورف، کلاوس(1373ش)، تجزیه و تحلیل محتوا، رسانه، س 1، ش 1.
مدرسی، محمدتقی(1419ق)، من هدی القرآن، تهران: دار محبى الحسین، چاپ اول.
مراغی، احمد بن مصطفی(بی‌تا)، تفسیر المراغی، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
مصطفوی، حسن(1368ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
مغنیه، محمدجواد(1424ق)، الکاشف، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول.
مکارم شیرازی، ناصر(1374ش)، نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول.
نئوندورف، کیمبرلی ای(1395ش)، راهنمای تحلیل محتوا، مترجمان: حامد بخشی و وجیهه جلائیان بخشنده، مشهد: جهاد دانشگاهی، چاپ اول. | ||
|
Statistics Article View: 579 PDF Download: 408 |
||