News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,475,809 |
| PDF Download | 4,499,201 |
تحلیل و نقد دلایل امکان شناخت ذات الهی و راه حصول آن از منظر فخر رازی | ||
| پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت) | ||
| Article 6, Volume 19, Issue 1 - Serial Number 37, February 1400, Pages 117-136 PDF (758.45 K) | ||
| Document Type: پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/prr.2021.240209.1649 | ||
| Authors | ||
| امیرحسین منصوری نوری1; عین اله خادمی* 2; عبداله صلواتی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری فلسفه و کلام، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران. | ||
| 2استاد گروه فلسفه و کلام، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران. | ||
| 3دانشیار گروه فلسفه و کلام، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، ایران، تهران. | ||
| Receive Date: 25 December 2020, Revise Date: 04 April 2021, Accept Date: 16 April 2021 | ||
| Abstract | ||
| پژوهش حاضر در پی تلاش برای پاسخ‌گویی به این پرسش است که «آیا در نظام اندیشۀ فخر رازی شناخت ذات حق امکان‌پذیر است یا خیر؟». روش تحقیق این جُستار، تحلیلی-انتقادی است، بنابراین داده‌ها بر اساس یک سیر منطقی چیده شده و سپس تجزیه و تحلیل و در پایان نقد می‌شوند. اهمّ نتایج به‌دست‌آمده عبارت‌اند از فخر رازی پس از نفی امکان شناخت مفهومی و صورتمند از خدای متعال، با طرح مسئلۀ امکان رؤیت، در پی نظام شناختی جدیدی است که با سیر بر اساس آن بتواند به معرفت ذات الهی نائل شود. در گام نخست او با روشی عقلانی، که تا حدی گرایش‌های عرفانی در آن دیده می‌شود، با دلایلی هشتگانه امکان شناخت ذات را اثبات می‌کند. هرچند نقدهایی بر دلایل او وجود دارد و گاهی برخی از دلایل با پیشداوری و به شکل ذوقی تحلیل می‌شود، اما در مجموع امکان شناخت از سوی فخر قابل پذیرش به نظر می‌رسد. شواهدی وجود دارد که فخر رازی در آثار متأخر خود روش عرفانی را ترجیح داده و در گام دوم طریق عرفانی را در پیش گرفته و پس از بیان دلایل راهکار چهار-مرحله‌ایِ طلب، تزکیه، مشاهدۀ نیستی خود و فنا را برای وصول به ذات و معرفت نسبت به آن ارائه می‌دهد. | ||
| Keywords | ||
| معرفت ذات; شناخت صورتمند; تزکیه; فنا; فخر رازی | ||
| References | ||
|
ابن‌عربی، محی‌الدین. 1367 ق. رسائل ابن عربی. بیروت: احیاء التراث العربی.
احمدوند، معروف‌علی. 1389. رابطه ذات و صفات الهی. قم: بوستان کتاب.
آشتیانی، سید جلال‌الدین. 1376. هستی از منظر فلسفه و عرفان. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
بازیاری، محسن. 1396. مسأله رؤیت الهی از دیدگاه فخر رازی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی محمدحسین مهدوی‌کیا. مرکز پیام نور یزد.
تبردار، علی اصغر، و عباس‌علی منصوری. 1396. خداشناسی امام فخر رازی با تأکید بر شرح اشارات و تنبیهات. کرمانشاه: دانشگاه رازی.
تفضلی، تقی. 1353. «بررسی و تحقیق درباره نامه محی‌الدین بن عربی به امام فخر رازی»، مقالات و بررسی‌ها 19-20: 146-188.
تهرانی، مجتبی. 1398. مناجات. تهران: مصابیح الهدی.
جوادی آملی، عبدالله. 1380. تفسیر تسنیم. قم: اسرا.
حسینی تهرانی، محمدحسین. 1428. توحید علمی و عینی. مشهد: علامه طباطبایی.
حسینی شاهرودی، سید مرتضی، و فرزانه رنجبرزاده. 1397. «نقد و بررسی گفتمان امکان یا امتناع شناخت خدا»، آموزه‌های فلسفه اسلامی 22: 39-64.
حسینی، سیده سمیه. 1392. «تأثیر تهذیب نفس بر معرفت، از دیدگاه خواجه نصیر طوسی و فخر رازی»، سفیر نور 25: 113-132.
دادبه، اصغر. 1365. «آراء کلامی فخرالدین رازی»، معارف 7: 131-194.
دادبه، اصغر. 1372. فخر رازی. تهران: طرح نو.
رودگر، محمدجواد. 1394. «معرفت شهودی به حق‌تعالی در عرفان وحیانی». ذهن 64: 5-38.
الزرکان، محمدصالح. بی‌تا. فخرالدین الرازی و آراؤه الکلامیه و الفلسفیه. بیروت: دارالفکر.
سالاری راد، معصومه، رضا اکبری، محمدحسین مهدوی‌نژاد، و علی‌رضا اژدر. 1394. «تبیین رویکرد سلبی فخر رازی به زبان دینی با تأکید بر مبانی آن»، جستارهای فلسفه دین 9: 57-76.
سرداری اردکان، محمد. 1384. بررسی تطبیقی دیدگاه فخر رازی، خواجه نصیرالدین طوسی و ابن تمیمیه در مسأله رؤیت خداوند متعال، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، به راهنمای احمد عابدی، دانشگاه الهیات و معارف اسلامی قم.
سیدموسوی، سید حسین. 1395. «نامه ابن‌عربی به امام فخر رازی»، عرفان اسلامی 50: 127-146.
سیدی مقدم، سید حسین. 1396. طریق آیات آفاقی و انفسی در قرآن کریم برای شناخت خدا بر اساس برداشت فخر رازی، ملاصدرا و علامه طباطبایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی محمدرضا امامی‌نیا، دانشگاه معارف اسلامی، قم.
شاه‌آبادی، محمدعلی. 1386. رشحات البحار. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
شیرمحمدی، طیبه. 1396. بررسی امکان شناخت خدا از منظر قاضی عبدالجبار و فخر رازی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی سهراب حقیقت، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
طباطبایی، محمدحسین. 1427. تفسیر البیان فی الموافقه بین الحدیث و القرآن. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
غزالی، محمد. بی‌تا. احیاء العلوم الدین. بیروت: دارالکتب العربی.
فخر رازی، محمد بن عمر. 1378. المحصل. قم: شریف رضی.
فخر رازی، محمد بن عمر. 1383. چهارده رساله. به تصحیح سید محمدباقر سبزواری. تهران: دانشگاه تهران.
فخر رازی، محمد بن عمر. 1386. اسئله نجم الدین الکاتبی عن المعالم لفخرالدین الرازی مع تعالیق عزالدوله ابن کمونه. با تحقیق و مقدمه زابینه اشمتیکه و رضا پورجوادی. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
فخر رازی، محمد بن عمر. 1406 ق. النفس و الروح و شرح قواهما. تهران: افست.
فخر رازی، محمد بن عمر. 1406 ق. لوامع البینات شرح أسماء الله تعالی و الصفات. قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه.
فخر رازی، محمد بن عمر. 1407 ق. المطالب العالیه. بیروت: دارالکتب العربی.
فخر رازی، محمد بن عمر. 1420 ق. تفسیر مفاتیح الغیب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فخر رازی، محمد بن عمر. 1986. الأربعین فی أصول الدین. قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه.
فخر رازی، محمد بن عمر. 2011. اساس التقدیس. قاهره: مکتبه الازهریه.
فخر رازی، محمد بن عمر. بی‌تا. البراهین البهائیه. نسخه خطی موجود در کتابخانه دانشگاه فردوسی مشهد.
فخر رازی، محمدبن عمر. 1990. المسائل الخمسون فی علم الکلام. قاهره: دارالجیل.
فیض کاشانی، محسن. 1417 ق. محجه البیضاء. قم: جامعه مدرسین.
مطهری، مرتضی. 1379. مجموعه آثار. تهران: صدرا.
مهدوی‌نژاد، محمدحسین. 1387. ایمان‌گرایی خردپیشه در اندیشه فخر رازی. تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام. | ||
|
Statistics Article View: 1,416 PDF Download: 517 |
||