
Number of Journals | 20 |
Number of Issues | 509 |
Number of Articles | 4,402 |
Article View | 8,262,983 |
PDF Download | 4,255,736 |
اصل سنخیت در حکمت مشاء و تاثیر آن در رابطه هستی شناختی نفس و قوا | ||
حکمت سینوی (مشکوه النور) | ||
Article 12, Volume 25, Issue 65, January 1400, Pages 261-284 PDF (563.79 K) | ||
Document Type: علمی ـ پژوهشی | ||
DOI: 10.30497/ap.2021.241284.1536 | ||
Author | ||
حسین پژوهنده* | ||
دانشآموختۀ سطح چهارم فلسفه و کلام اسلامی، حوزۀ علمیۀ قم،قم، ایران. | ||
Receive Date: 31 May 2021, Revise Date: 30 September 2021, Accept Date: 03 September 2021 | ||
Abstract | ||
مشائیون به وجودداشتن رابطۀ علّی ومعلولی فاعلی میان نفس انسانی و قوای آن معتقدند و قوا را دارای حیثیتی تعلّقی و انفکاک ناپذیر از نفس می دانند مطابق با مباحث کلان، علیت فاعلی، مقتضی سنخیت میان علت و معلول است که تنها درضمن نوعی خاص از سنخیت وجودی تحقق می یابد؛ زیرا سنخیت، مستلزم برتری فاعل های ایجادی بر معالیل آنها و بیانگر تشکیک وجودی میانشان است؛ پس رابطۀ علّی ومعلولی فاعلی میان نفس و قوا از این امر مستثنا نیست و نوع رابطۀ هستیشناختی میان آنها براساس اصلی ترین قواعد حکمت مشاء، یعنی اصل سنخیت، قابل شناسایی است. در این شناخت هرنوع کثرت و تباین عزلی محض میان نفس و قوا، یعنی تباین ماهوی و وجودی، مستلزم انکار قطعی رابطۀ علّی ومعلولی فاعلی میان آنهاست و ارتباط تکوینی و حیثیت تعلّقی انفکاک ناپذیر قوا از نفس را نقض میکند؛ پس انتساب علیت به نفس درضمن الفاظی مانند اصل، مبدأ و منبع به معنای هستی بخشی وجود عینی نفس نسبت به قوا و انتساب معلولیت به قوای نفس درضمن الفاظی همچون معالیل، فروع و توابع به معنای تحصّل یافتن وجود عینی قوا ازجانب نفس انسانی است و ممکن نیست قوایی که شعبه ها، فروع و لوازم علت فاعلی خود هستند، با واقعیت عینی آن بی نونت وجودی به تمام ذات داشته باشند؛ بنابراین، نفس در یک امر مشترک، مساوی با قوا یا فروتر از آنها نیست؛ بلکه برتری وجودی نفس انسانی بر قوای آن ضرورت دارد؛ به گونه ای که نفس، اصل باشد و قوا فروع و توابع آن باشند. درواقع، این الفاظ بر نوعی وحدت حقیقت و کثرت واقعیت نفس و قوا دلالت دارند که این حکما در آموزه های هستی شناختی نفس و قوا از آن سخن گفته اند و صدرا از این آموزه ها برای تأیید نظریۀ اتحاد نفس و قوا در حکمت متعالیه بهره برده است. | ||
Keywords | ||
ابن سینا; هستی شناختی; سنخیت; اتحاد; نفس; قوای نفس | ||
References | ||
آشتیانى، سید جلالالدین (1376). هستى ازنظر فلسفه و عرفان (چاپ 3). قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1363). المبدأ و المعاد (چاپ 1). تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامى.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1375). الإشارات و التنبیهات (چاپ 1). قم: نشر البلاغة.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1379). النجاة من الغرق فى بحر الضلالات (چاپ 2). تهران: دانشگاه تهران.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1400). رسائل ابنسینا. قم: بیدار.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1404ق-الف). التعلیقات. بیروت: مکتبة الاعلام الاسلامى.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1404ق-ب). الشفاء (الإلهیات) (سعید زاید، محقق). قم: مکتبة مرعشی.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1404ق-ج). الشفاء (طبیعیات) (جلد 2 و 3) (سعید زاید، محقق). قم: مکتبة مرعشی.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1404ق-د). الشفاء (المنطق) (سعید زاید، محقق). قم: مکتبة مرعشی.بهمنیار، ابنالمرزبان (1375). التحصیل (مرتضى مطهری، مصحح و تعلیقهنویس) (چاپ 2). تهران: دانشگاه تهران.
جوادی آملی، عبدالله (1386). رحیق مختوم: شرح حکمت متعالیه (حمید پارسانیا، تدوینکننده) (چاپ 3). قم: نشر اسراء.
حسنزادۀ آملى، حسن (1385). عیون مسائل النفس و سرح العیون فی شرح العیون (چاپ 2). تهران: امیرکبیر.
السبزوارى، ملاهادی (1360). التعلیقات علی الشواهد الربوبیة (چاپ 2). مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
السبزوارى، ملاهادی (1369). شرح المنظومة (جلد 2 و 4) (چاپ 1). تهران: ناب.
السبزوارى، ملاهادی (1372). شرح الأسماء الحسنى (نجفقلى حبیبى، مصحح و محقق) (چاپ 1). تهران: دانشگاه تهران.
السبزوارى، ملاهادی (1981م). التعلیقة علی الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة العقلیة (جلد 8 و 9) (چاپ 3). بیروت: دار الإحیاء التراث.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1354). المبدأ و المعاد. تهران: انجمن حکمت و فلسفۀ ایران.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1363الف). المشاعر (چاپ 2). تهران: کتابخانۀ طهوری.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1363ب). مفاتیح الغیب (چاپ 1). تهران: مؤسسۀ تحقیقات فرهنگى.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة العقلیة (جلد 1، 2، 8 و 9) (چاپ 3). بیروت: دار الإحیاء التراث.
عبودیت، عبدالرسول (1391). درآمدی بر نظام حکمت صدرایی (جلد 3) (چاپ 1). تهران: سمت؛ قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).فخر رازی، محمد بن عمر (1384). شرح الإشارات و التنبیهات (علیرضا نجفزاده، مقدمهنویس و مصحح) (جلد 1 و 2) (چاپ 1). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.
فخر رازی، محمد بن عمر (1411ق). المباحث المشرقیة فى علم الإلهیات و الطبیعیات (جلد 2) (چاپ 2). قم: بیدار.
قطبالدین الرازی، محمد بن محمد (1375). المحاکمات بین شرحى الإشارات (جلد 3) (چاپ 1). قم: نشر البلاغة.
الکاشانی، الفیض (1375). اصول المعارف (سید جلالالدین آشتیانى، تعلیقهنویس، مصحح و مقدمهنویس) (چاپ 3). قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه.کرد فیروزجایی، یارعلی (1393). حکمت مشاء (چاپ 1). قم: حکمت اسلامی.
مطهری، مرتضی (1368). مجموعۀ آثار (جلد 6). تهران- قم: صدرا.
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (1375). شرح الإشارات و التنبیهات (جلد 2 و 3) (چاپ 1). قم: نشر البلاغة. | ||
Statistics Article View: 678 PDF Download: 229 |