News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 518 |
| Number of Articles | 4,516 |
| Article View | 9,584,357 |
| PDF Download | 5,345,494 |
تحلیل و ارزیابی تفسیر فلسفیِ ابن سینا از آیه نور | ||
| حکمت سینوی (مشکوه النور) | ||
| Article 7, Volume 25, Issue 65, January 1400, Pages 153-176 PDF (471.65 K) | ||
| Document Type: علمی ـ پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/ap.2021.241601.1548 | ||
| Author | ||
| محمد میری* | ||
| استادیار گروه اخلاق اسلامی دانشکده معارف اسلامی دانشگاه تهران. تهران. ایران. | ||
| Receive Date: 20 May 2021, Revise Date: 17 September 2021, Accept Date: 19 September 2021 | ||
| Abstract | ||
| دایرۀ تفسیر سینوی آیۀ نور به نوشته های ابن سینا محدود نیست و همواره برخی صاحبنظران در حوزه های فلسفه و تفسیر به آن توجه کرده و بارها در این دو ساحت، به آن پرداخته اند. برخی دلدادگان به فلسفه با استفاده از مبانی فلسفی، اینگونه تفسیر از آیۀ موردبحث را تأیید کرده و برخی بدبینان به فلسفه نیز براساس نگرش منفی خود، بر رد آن پای فشرده اند؛ اما جنبۀ نوآورانۀ پژوهش حاضر از این جهت است که در آن به اصول و مبانی تفسیر اجتهادی توجه و بر آن اساس، شواهد و قراین دالّ بر صحت این تفسیر عرضه شده است. در این نوشتار، با استفاده از روش تحلیلی- اسنادی، همسویی محتوایی تفسیر ابن سینا با محتوای مدرّج و انفسی آیۀ نور و با برخی قرائتها و روایات تفسیری و تفسیر ابیّ بن کعب را اثبات کرده و درنهایت نتیجه گرفته ایم این تفسیر نه تنها منافی با معنای ظاهری آیه نیست؛ بلکه با برخی قرائات نیز همسویی دارد؛ همچنین روشن شد که برخلاف برخی ادعاها، در تفسیر موردبحث، تحمیل یک مبحث فلسفی بر قرآن، موردنظر نیست. | ||
| Keywords | ||
| آیۀ نور; ابن سینا; تفسیر فلسفی; تفسیر انفسی | ||
| References | ||
|
قرآن کریم.
آلوسى، محمود بن عبدالله (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی. بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
ابراهیم نژاد، محمدرضا (1396). جایگاه آیۀ نور در فلسفۀ اسلامی. آینۀ معرفت، 63-80.
ابن ابىحاتم، عبدالرحمان بن محمد (1419ق). تفسیر القرآن العظیم. ریاض: مکتبة نزار مصطفى الباز.
ابن بابویه، محمد بن على (1362). الخصال. قم: جامعۀ مدرسین.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1363). المبدأ و المعاد. تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران- دانشگاه مکگیل.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1381). الإشارات و التنبیهات. قم: بوستان کتاب (مرکز النشر التابع لم‍ک‍ت‍ب الإع‍لام الإسلامی).
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1960م). دیوان ابنسینا: مجموعة قصاید (نورالدین عبدالقادر و الحکیم هنری جاهیه، محقق، مترجم و تعلیقهنویس). الجزایر: مکتبة فراریس- مطبعة فونطانا.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (بیتا-الف). رسالة فی اثبات النبوات و تأویل رموزهم و امثالهم. قاهره: دار العرب.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (بیتا-ب). رسائل ابنسینا: رسالة فی الفعل و الإنفعال و اقسامهما. قم: بیدار.
ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم (1411ق). تفسیر غریب القرآن. بیروت: دار و مکتبة الهلال.
ابن قیم جوزیه، محمد بن ابىبکر (1410ق). تفسیر القرآن الکریم المعروف بالتفسیر القیم. بیروت: دار و مکتبة الهلال.
احمدیان، عبدالله (1382). قرآنشناسی. تهران: احسان.
ایزدی مبارکه، کامران (1376). شروط و آداب تفسیر و مفسر. تهران: امیرکبیر.
بغوى، حسین بن مسعود (1420ق). تفسیر البغوى المسمى معالم التنزیل. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
بیضاوى، عبدالله بن عمر (1418ق). أنوار التنزیل و أسرار التأویل (تفسیر البیضاوى). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
پانىپتى، ثناءالله (1412ق). التفسیر المظهرى. کویته (پاکستان): مکتبة رشدیه.
ترمذى، حکیم (1422ق). غور الامور. قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.
تسترى، سهل بن عبدالله (1423ق). تفسیر التسترى. بیروت: دار الکتب العلمیة- منشورات محمد علی بیضون.
تیمى، یحیى بن سلام (1425ق). تفسیر یحیى بن سلام التیمى البصرى القیروانى. بیروت: دار الکتب العلمیة- منشورات محمد علی بیضون.
ثعلبى، احمد بن محمد (1422ق). الکشف و البیان. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
جصاص، احمد بن على (1405ق). احکام القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
جمعی از نویسندگان (1386). دانشنامۀ جهان اسلام (جلد 4). تهران: بنیاد دایرةالمعارف اسلامی.
خطیبی، مهدی (1398). اعتبارسنجی تراکم ظنون در فرایند استنباط. جستارهای فقهی و اصولی، 7-34.
خورشیدی فریدی، منا؛ و سلیمانی، فاطمه (1394). تفاوت تأویلی آیۀ مبارکۀ نور ازمنظر ابنسینا و ملاصدرا. حکمت صدرایی، 71-83.
ذهبی، محمد حسین (بیتا). التفسیر و المفسرون. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
راستگو، سید محمد (1384). امام صادق (ع) و تأویل و تفسیر عرفانی قرآن. مطالعات عرفانی، 90-113.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1424ق). تفسیر الراغب الإصفهانى مِن اول سورة آل عمران و حتى نهایة الآیة 113 مِن سورة النساء. ریاض: مدار الوطن للنشر.
رضایی اصفهانی، محمدعلی (1382). درسنامۀ روشها و گرایشهای تفسیری قرآن. قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
زقزوق، محمود حمدی (1423ق). الموسوعة القرآنیة المتخصصة. مصر: وزارة الاوقاف (المجلس الاعلی للشئون الإسلامیة).
سعادت مصطفوی، حسن (۱۳۸۷). شرح اشارات و تنبیهات (نمط 3). تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
سلمى، محمد بن حسین (1369). حقائق التفسیر. تهران: مرکز نشر دانشگاهى.
سیوطی، عبدالرحمان بن ابی‌‌بکر (1404ق). الدرّ المنثور فى التفسیر بالمأثور. قم: کتابخانۀ عمومى حضرت آیتالله العظمى مرعشى نجفى (ره).
سیوطی، عبدالرحمان بن ابی‌‌بکر (1421ق-الف). الإتقان فی علوم القرآن. بیروت: دار الکتاب العربی.
سیوطی، عبدالرحمان بن ابی‌‌بکر (1421ق-ب). التحبیر فی علم التفسیر. بیروت: دار الفکر.
شیخ زاده، محمد بن مصطفى (1419ق). حاشیة محیىالدین شیخزاده على تفسیر القاضى البیضاوی. بیروت: دار الکتب العلمیة- منشورات محمد علی بیضون.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1361). تفسیر القرآن الکریم (صدرا). قم: بیدار.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1363). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسۀ تحقیقات فرهنگى.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (۱۳۶۶). شرح أصول الکافی (محمد خواجوی، مصحح). تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی پژوهشگاه.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (۱۳۷۸). سه رسالۀ فلسفی: متشابهات القرآن، المسائل القدسیة، أجوبة المسائل (جلالالدین آشتیانی، مصحح). قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
صیادی، سمیه؛ و میرحسینی، سید محمد (1398). واکاوی تأثیر اختلاف قرائات سبع در تفسیر سورۀ نور. مطالعات قرائت قرآن، 169-188.
طبرانى، سلیمان بن احمد (2008م). التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانى). اربد (اردن): دار الکتاب الثقافی.
طبرسى، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: ناصرخسرو.
طبرى، محمد بن جریر (1412ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن (تفسیر الطبرى). بیروت: دار المعرفة.
طوسى، محمد بن حسن (بیتا). الفهرست. نجف اشرف: مکتبة المرتضویة.
عاصی، حسن (1403ق). التفسیر القرآنی و اللغة الصوفیة فی فلسفة ابنسینا. بیروت: المؤسسة الجامعیة.
عندلیب همدانی، محمد؛ و ستوده، حمید (1391). مذاق شریعت: جستاری در اعتبارسنجی و کارآمدی. نشریۀ فقه اهلبیت، 106-141.
غزّالى، ابوحامد محمد (1416ق). مجموعة رسائل الإمام الغزّالى. بیروت: دار الفکر.
فخر رازى، محمد بن عمر (1420ق). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
قمى، على بن ابراهیم (1404ق). تفسیر القمی. قم، دار الکتاب.
قمى مشهدى، محمد بن محمدرضا (1368). تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
قونوى، اسماعیل بن محمد (1422ق). حاشیة القونوى على تفسیر الإمام البیضاوى و معه حاشیة ابنالتمجید. بیروت: دار الکتب العلمیة- منشورات محمد علی بیضون.
کاشانى، فتحالله بن شکرالله (1423ق). زبدة التفاسیر. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
لطیفی، حسین (1383). آیۀ نور در چشمانداز عالمان اسلامی. مشکوة، 27-59.
ماتریدى، محمد بن محمد (1426ق). تأویلات أهل السنة (تفسیر الماتریدى). بیروت: دار الکتب العلمیة.
ماردینی، فاطمه محمد (1430ق). التفسیر و المفسرون. دمشق: بیت الحکمة.
مبلّغ، سید محمدحسین (1375). پژوهشی دربارۀ تفسیر عرفانی امام صادق (ع). پژوهشهای قرآنی، 282-311.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن (1382). دایرةالمعارف قرآن کریم. قم، بوستان کتاب.
معرفت، محمدهادى (1387). التفسیر الأثری الجامع. قم، مؤسسۀ فرهنگى- انتشاراتى التمهید.
مکى بن حموش (1429ق). الهدایة إلى بلوغ النهایة. شارجه (إمارات): جامعة الشارقه کلیة الدراسات العلیا و البحث العلمی.
میبدى، ابوالفضل رشیدالدین (1371). کشف الأسرار و عدة الأبرار. تهران: امیرکبیر.
میری، محمد (1396). بررسی نگاه حکما و اهل معرفت به تفسیر مفاتح الغیب در آیۀ 59 سورۀ انعام. مطالعات تفسیری، 8(31)، 109.
نجاشى، احمد بن على (1365). رجال النجاشی. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی.
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (1386). شرح الإشارات و التنبیهات. قم: بوستان کتاب.
نصیری، علی (1386). مکتب تفسیری صدرالمتألهین. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
نظام الاعرج، حسن بن محمد (1416ق). تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان. بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
وکیلی، هادی و همکاران (1391). تفسیر آیۀ نور ازمنظر ابنسینا و داراشکوه. حکمت معاصر، 141-152. | ||
|
Statistics Article View: 966 PDF Download: 630 |
||