دانشگاه امام صادق علیه السلام
معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه امام صادق علیه السلام
سامانه جامع رسانه‌های جمهوری اسلامی ایران
پرتال نشریات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری MSRT
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام - ISC
ISI Web of Science
Scopus Elsevier
SJR
پایگاه دوآج
پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی - SID
پایگاه مجلات تخصصی نور - Noormags
بانک اطلاعات نشریات کشور - Magiran
پرتال جامع علوم انسانی - Ensani
پایگاه مرجه دانش - Civilica
پایگاه مرجع مجلات علمی
مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری

 News

 Statistics

Number of Journals20
Number of Issues513
Number of Articles4,443
Article View8,509,423
PDF Download4,506,986
هوشمند فیروزآبادی, ., احسانی فر, ., سیادت, ., پورموسوی, . (2021). احسان بر خود. Islamic Political Thought, 22(1), 183-210. doi: 10.30497/law.2021.239221.2882
حسین هوشمند فیروزآبادی; احمد احسانی فر; سید محمد حسن سیادت; رضا پورموسوی. "احسان بر خود". Islamic Political Thought, 22, 1, 2021, 183-210. doi: 10.30497/law.2021.239221.2882
هوشمند فیروزآبادی, ., احسانی فر, ., سیادت, ., پورموسوی, . (2021). 'احسان بر خود', Islamic Political Thought, 22(1), pp. 183-210. doi: 10.30497/law.2021.239221.2882
هوشمند فیروزآبادی, ., احسانی فر, ., سیادت, ., پورموسوی, . احسان بر خود. Islamic Political Thought, 2021; 22(1): 183-210. doi: 10.30497/law.2021.239221.2882

احسان بر خود

پژوهش‌نامه حقوق اسلامی
Article 10, Volume 22, Issue 1 - Serial Number 53, February 1400, Pages 183-210    PDF (634.17 K)
Document Type: مقاله پژوهشی
DOI: 10.30497/law.2021.239221.2882
Authors
حسین هوشمند فیروزآبادی* 1; احمد احسانی فر2; سید محمد حسن سیادت3; رضا پورموسوی4
1استادیار گروه حقوق پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم، قم، ایران
2عضو هیات علمی پژوهشگاه قوه قضائیه
3استادیار دانشگاه آیت الله بروجردی ره
4کارشناس ارشد حقوق خصوصی دانشگاه آیت الله بروجردی ره
Receive Date: 19 January 2021,  Revise Date: 12 April 2021,  Accept Date: 28 April 2021 
Abstract
به موجب قاعده احسان، شخص محسن در قبال خسارتی که به محسن الیه وارد می آورد تا از وی دفع ضرر کند بدلیل احسانش از ضمان معاف است. یکی از مسائل مهم ذیل این قاعده این است که اگر محسن و محسن الیه یک نفر باشند یعنی شخصی برای دفع ضرر از خود یا ایصال منفعت به خودش به دیگری زیان وارد آورد آیا قاعده احسان چنین شخصی را نیز از ضمان معاف می سازد یا خیر؟ در این مقاله با رد دیدگاه فقهایی که احسان بر خود را رافع ضمان دانسته اند اثبات گردیده احسان بر نفس موضوعاً احسان نیست چون تبادر و صحت سلب هر دو علامت حقیقت هستند و متبادر از احسان، احسان بر غیر است و سلب عنوان احسان از «احسان بر خود» صحیح است و حتی اگر هم قائل به خروج موضوعی احسان بر نفس از شمول قاعده احسان نشویم بدلیل لزوم وجود حُسن فعلی جهت جریان قاعده احسان و عدم وجود چنین حُسنی در «احسان بر خود» نسبت به زیاندیده و نیز بدلیل اینکه آیه شریفه «ما علی المحسنین» امتنانی است و نباید به ضرر زیان دیده منجر شود فلذا باید قائل به خروج حکمی «احسان بر نفس» از شمول قاعده احسان شویم.
Keywords
احسان به خود; احسان; ضمان; احسان بر نفس; مسئولیت مدنی; دفاع مشروع; اضطرار
References
  1. قرآن کریم.
  2. آخوند خراسانی، محمدکاظم (1413ق). کتاب فی الوقف. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  3. ابن ادریس، محمد بن منصور (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: انتشارات اسلامی.
  4. اصفهانی، محمدحسین (۱۴۰۹ق). الاجاره. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
  5. بجنوردی، سید محمدحسن (۱۴۱۹ق). القواعد الفقهیه. قم: نشر الهادی.
  6. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (۱۳۷۸). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران ،انتشارات کتابخانه گنج دانش.
  7. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386). الفارق. تهران: کتابخانه گنج دانش.
  8. حسینی مراغی، میرعبدالفتاح (1417ق). العناوین. قم: جامعه المدرسین.
  9. حکمت‌نیا، محمود و فیاضی، مسعود (۱۳۹۳). «احسان به جمع (احسان جمعی) و نقش آن در مسئولیت مدنی». مجله مطالعات اسلامی فقه و اصول، (۱۰۱)، صص. 99-115.
  10. خویى، ابوالقاسم (1410ق). منهاج الصالحین. قم: نشر مدینه العلم.
  11. روحانی، سیدصادق (بی‌تا). منهاج الصالحین. بی‌جا: بی‌نا.
  12. سبزوارى، سید عبد الأعلى‌ (1413ق). مهذّب الأحکام. قم: مؤسسه المنار.‌
  13. سلار دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز (1404ق). المراسم العلویة و الأحکام النبویة فی الفقه الإمامی‌. قم: منشورات الحرمین‌.
  14. سیدمرتضی، علی بن حسین (۱۴۱۵ق). الانتصار. بی‌جا: مؤسسه النشر الاسلامی.
  15. سیفی مازندرانی، علی‌اکبر (1430ق). دلیل تحریر الوسیله ـ الوقف. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمت‌الله‌علیه).
  16. سیستانى، سید على (1417ق). منهاج الصالحین. ؟؟؟؟: دفتر حضرت آیت‌الله سیستانى‌.
  17. شمس ناتری، محمدابراهیم و عبدالله یار، سعید (۱۳۸۹). «دفاع مشروع و مبانی مشروعیت آن». مجله مطالعات حقوقی، (۳)، صص. 103-128.
  18. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (۱۴۱۳ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
  19. صفایی، سیدحسین و رحیمی، حبیب‌الله (۱۳۹۵). مسئولیت مدنی. تهران: انتشارات سمت.
  20. صفایی، سیدحسین و رحیمی، حبیب‌الله (1397). مسئولیت مدنی تطبیقی. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
  21. صفری، اسفندیار (1395). «تبیین گستره و ناکارایی قاعده احسان». مجله فقه اهل البیت (علیهم‌السلام)، (87)، صص. 179-205.
  22. طباطبایی حکیم، سید محسن (1410ق). منهاج الصالحین. بیروت: دار التعارف للمطبوعات‌.
  23. طوسی، محمد بن حسن (۱۴۰۷ق). الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
  24. طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  25. علامه حلی، حسن بن یوسف (1410ق). إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  26. علامه حلی، حسن بن یوسف (۱۴۱۳ق). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
  27. عسکری، ابوهلال (۱۴۰۰ق). الفروق فی اللغه. بیروت: دارالآفاق الجدیده.
  28. علیدوست، ابوالقاسم (۱۳۸۱). «فقه و مقاصد شریعت». مجله فقه اهل بیت (علیهم‌السلام)، (۴۱)، صص. 27-58.
  29. علیدوست، ابوالقاسم (۱۳۸۷). «قرآن کریم و قاعده احسان». مجله حقوق اسلامی، (۱۷)، صص. 7-37.
  30. فاضل لنکرانی، محمد (1416ق). قواعد فقهی. قم: ناشر چاپخانه مهر‌.
  31. فاضل هندی، محمد بن حسن (۱۴۱۶ق). کشف اللثام والابهام عن قواعد الاحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
  32. فیاض‌ کابلی، محمد اسحاق (بی‌تا). منهاج الصالحین. بی‌جا: بی‌نا.
  33. کاتوزیان، ناصر (۱۳۷۴). الزام‌های خارج از قرارداد. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  34. کاتوزیان، ناصر (1387). الزام‌های خارج از قرداد. جلد اول، قواعد عمومی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  35. محقق حلی، جعفر بن حسن (1408ق). شرائع الاسلام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  36. محقق داماد، سید مصطفی (1406ق). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  37. محقق کرکی، علی بن حسین (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد‌. قم: مؤسسه آل البیت (علیهم‌السلام‌).
  38. مصطفوی، سیدمحمدکاظم (۱۴۲۱ق). مائه قاعده فقهیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
  39. مصطفوی، سیدمصطفی (1384). «احسان منبع مسئولیت». نشریه فقه و حقوق، سال دوم، (6)، پاییز.
  40. مفید، محمد بن محمد (1413ق). المقنعه. قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید (رحمت‌الله‌علیه‌).
  41. مکارم شیرازی، ناصر (۱۴۲۴ق). کتاب النکاح. قم: انتشارات مدرسه امام علی بن ابیطالب (علیه‌السلام).
  42. واسطی، زبیدی (1414ق). تاج العروس. بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع.
  43. وحید خراسانى، حسین (1428ق). منهاج الصالحین. قم: مدرسه امام باقر (علیه‌السلام‌).
 

Statistics
Article View: 542
PDF Download: 607


Journal management system. designed by sinaweb