News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 518 |
| Number of Articles | 4,516 |
| Article View | 9,584,282 |
| PDF Download | 5,345,233 |
معناشناسی «مثانی» در قرآن کریم با رویکرد زبان‌شناسی اجتماعی | ||
| مطالعات قرآن و حدیث | ||
| Article 11, Volume 14, Issue 2 - Serial Number 28, January 1400, Pages 239-262 PDF (507.95 K) | ||
| Document Type: علمی - پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/quran.2020.14882.2909 | ||
| Author | ||
| فرهاد زینلی بهزادان* | ||
| استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه ولی عصر(عج)، رفسنجان، کرمان، ایران. | ||
| Receive Date: 31 March 2020, Revise Date: 22 September 2020, Accept Date: 09 December 2020 | ||
| Abstract | ||
| معناشناسی واژه «مثانی» در قرآن کریم با تاکید بر زبان شناسی اجتماعی نشان می‌دهد که این واژه مرتبط با فواصلِ آیات قرآنی و به معنای آیاتی با محتوای اصلی حمد و ثنای الهی است که با فواصل متماثل و متقارب به یکدیگر عطف شده‌اند. این نتیجه بر اساس ریشه شناسی مشتقات مختلف ماده «ث ن ی» و با استفاده از الگوهای مطرح در زبان شناسی اجتماعی و بررسی کاربرد واژه «مثانی» در بافت زبانی و بافت موقعیتی آیه 23 سوره زمر و آیه 87 سوره حجر به دست آمده است. فهم کاربردهای قرآنی واژه مثانی در گفتمانِ رقابت قرآن کریم با اهل کتاب نشان می‌دهد که «مثانی» در ارتباط با مزامیر داودی بر رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده و با مناجات و حمد الهی مرتبط هستند. همنشینی واژه «مثانی» با تعابیری همچون «أَحْسَنَ الحْدِیثِ» و ارتباط این واژه با لرزش بدن و «ذکر» در آیه 23 سوره زمر، نشان می‌دهد که واژه «مثانی» با هیأت صوتی قرآن کریم و محتوای حمد الهی نیز ارتباط دارد. تشابه ایقاعات صوتیِ فواصل و عطف آنها به یکدیگر در هفت آیه پی در پی سوره حمد و محتوای اصلی این سوره یعنی حمد و ثنای الهی، باعث شده که در روایات نبوی و اهل بیت (علیهم السلام) وصف قرآنی «سَبْعاً مِنَ الْمَثانی» بر سوره حمد تطبیق شود، در حالی که در کنار آن، «الْقُرْآنَ الْعَظیم» نیز وصفِ دیگر سوره حمد است که نشان از اهمیت زیاد قرائت این سوره دارد. | ||
| Keywords | ||
| "مثانی"; "معناشناسی"; "زبان شناسی اجتماعی"; "احسن الحدیث"; "سبع مثانی" | ||
| References | ||
|
قرآن کریم. کتاب مقدس (مزامیر). آرلاتو، آنتونی (1981م)، درآمدی بر زبان‌شناسی تاریخی، ترجمه یحیی مدرسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. آلوسی، سید محمود (1415ق)،روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه. ابن اثیر، مبارک بن محمد (1367ش)، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان. ابن بابویه قمی، محمد بن علی (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. ابن سیده، على بن اسماعیل (1421 ق)، المحکم و المحیط الأعظم، بیروت: دار الکتب العلمیة. ابن عاشور، محمد بن طاهر (بی تا)، التحریر و التنویر، بیروت: موسسه التاریخ. ابن عجیبه، احمد بن محمد (1419ق)، البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید، قاهره: دکتر حسن عباس زکى. ابن عربی، محمد بن علی (1410ق)، رحمة من الرحمن فى تفسیر و اشارات القرآن، دمشق: مطبعه النصر. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر. ابوحیان، محمد بن یوسف (1420ق)، البحر المحیط فى التفسیر، بیروت: دار الفکر. ابوالسعود، محمد بن محمد (بی تا)، ارشاد العقل السلیم الى مزایا القرآن الکریم، بیروت: دار احیاء التراث العربی. ابومنصور طبرسی، احمد بن علی (1403ق)، الاحتجاج علی اهل اللجاج، مشهد: نشر مرتضی. ازهرى، محمد بن احمد (1421ق)، تهذیب اللغة، بیروت: دار احیاء التراث العربی. اسماعیلی، سید محمد (1397ش)، «بررسی دیدگاه اندیشمندان اسلامی درباره تغنّی در قرائت قرآن»، دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، دوره 12، ش9. التفسیر المنسوب الی الامام الحسن العسکری (1409ق)، قم: مدرسة الإمام المهدی عجل الله تعالى فرجه الشریف. بستانی، قاسم (1390ش)، «کاربرد روشهای معناشناسی نوین در پژوهشهای قرآنی»، دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، دروه 5، ش23. بهایی، محمد بن حسین (1398ق)،العروة الوثقى، قم: بصیرتی. بیضاوی، محمد بن عمر (1418ق)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت: دار احیاء التراث العربى. تهانوى، محمدعلى بن على (1996م)،کشاف اصطلاحات الفنون، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون. جعفری، یعقوب (1380ش)، «بحثی درباره تعبیر «سَبْعاً مِنَ الْمَثانی»»، دوفصلنامه ترجمان وحی، ش9. جفری، آرتور (2007م)،واژگان دخیل در قرآن مجید، ترجمه فریدون بدره ای، بی جا: توس. حقى بروسوى، اسماعیل (بی تا)، تفسیر روح البیان، بیروت: دارالفکر. حلی، حسن بن یوسف (1381ق)، خلاصة الأقوال فی معرفة أحوال الرجال، نجف: المطبعة الحیدریة. حمدى زقزوق، محمود (2003م)، الموسوعة القرآنیة المتخصصة، قاهره: وزاره الاوقاف مصر. خویی، سید ابوالقاسم (بی تا)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، قم: مکتبة خویی. دروزه، محمد عزت (1383ق)، التفسیر الحدیث، قاهره: دار إحیاء الکتب العربیة. درویش، محیى الدین (1415ق)، اعراب القرآن و بیانه، سوریه: دارالارشاد. دعاس و حمیدان و قاسم (1415ق)، اعراب القرآن الکریم، دمشق: دارالمنیر و دارالفارابى. راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1374ش)، مفردات الفاظ قرآن، تهران: مرتضوی. رُبین، اُری (1379ش)، «تعامل تفسیر و حدیث در تعیین هفت مثانی»، ترجمه مرتضی کریمی نیا، دوفصلنامه ترجمان وحی، ش8. زبیدى، محمد بن محمد (1414ق)، تاج العروس، بیروت: دارالفکر. زمخشرى، محمود بن عمر (1979م)، أساس البلاغة، بیروت: دار صادر. زمخشرى، محمود بن عمر (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی. سمرقندى، نصر بن محمد (بی تا)، بحر العلوم، بیروت: دارالفکر. سید بن قطب، ابراهیم (1412ق)، فى ظلال القرآن، قاهره: دارالشروق. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر ( 1404ق)، الدر المنثور فی تفسیر الماثور، قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى. شریف مرتضى، ابوالقاسم على بن حسین (1405ق)، رسائل الشریف المرتضى، قم: دار القرآن الکریم. شوکانی، محمد بن علی (1414ق)، فتح القدیر، بیروت: دار ابن کثیر. صاحب بن عباد، اسماعیل (1414ق)، المحیط فی اللغة، بیروت: عالم الکتب. صادقى تهرانى، محمد (1365ش)، الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنه، قم: فرهنگ اسلامی. طباطبایى، محمد حسین (1417ق)، المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسین حوزه علمیه قم. طبرسى، فضل بن حسن (1372ش)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو. طبرى، ابو جعفر محمد بن جریر (1412ق)، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه. طریحى، فخرالدین بن محمد (1375ش)، مجمع البحرین، تهران: مرتضوی. طوسی، محمد بن حسن (بی تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربى. طوسی، محمد بن حسن (1407ق)، تهذیب الاحکام، بیروت: دار الکتب الاسلامیه. طیب حسینی، سید محمود (1390ش)، درآمدی بر دانش مفردات قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. عیاشی، محمد بن مسعود (1380ق)،تفسیر العیاشی، تهران: المطبعة العلمیة. فخر رازی، محمد بن عمر (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی. فراهیدى، خلیل بن احمد (1409ق)،کتاب العین، قم: نشر هجرت. فقهی زاده، عبدالهادی؛ دهقانی قناتغستانی، مهدیه (1398ش)، «بررسی سندی و دلالی روایات اهل سنت در تفسیر «سَبْعاً مِنَ الْمَثانی»»، فصلنامه مطالعات فهم حدیث، ش10. فقهی زاده، عبدالهادی؛ دهقانی قناتغستانی، مهدیه (1396ش)، «تحلیل انتقادی برداشتهای صورت گرفته از روایات تفسیری «سَبْعاً مِنَ الْمَثانی»»، فصلنامه علوم حدیث، ش86. فیروز آبادى، محمد بن یعقوب (1415ق)، القاموس المحیط، بیروت: دار الکتب العلمیة. قرطبی، محمد بن احمد (1364ش)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو. قشیرى، عبدالکریم بن هوازن (بی تا)، لطائف الاشارات، مصر: الهیئة المصریة العامه للکتاب. قونوی، اسماعیل بن محمد (1422ق)، حاشیة القونوى على تفسیر البیضاوى، بیروت: دار الکتب العلمیة. کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة. ماوردى، على بن محمد (بی تا)، النکت و العیون، بیروت: دار الکتب العلمیة. مجلسى، محمدباقر (بی تا)،بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دار احیاء التراث العربی. مدنى، على خان بن احمد (1384ش)، الطراز الأول، مشهد مقدس: موسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث. مراغی، احمد بن مصطفی (بی تا)، تفسیر المراغى،بیروت: داراحیاء التراث العربى. مصطفوی، حسن (1430ق)، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، بیروت: دار الکتب العلمیة. مطیع، مهدی؛ علی عسگری، فایضه (1392ش)، «بحثی درباره تعبیر «سَبْعاً مِنَ الْمَثانی»»، دوفصلنامه علوم قرآن و حدیث، ش91. معرفت، محمد هادی (1422ق)، تلخیص التمهید فی علوم القرآن، قم: موسسه النشر الاسلامی. مکارم شیرازی، ناصر (1421ق)، الأمثل فى تفسیر کتاب الله المنزل، قم: مدرسه امام على بن ابى طالب. مقدس اردبیلى، احمد بن محمد (بی تا)، زبدة البیان فى أحکام القرآن، تهران: کتابفروشى مرتضوى. ملاحویش آل غازى، سید عبدالقادر (1382ق)، بیان المعانى، دمشق: مطبعة الترقى. نیشابورى، نظام الدین حسن بن محمد (1416ق)، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، بیروت: دار الکتب العلمیه. واحدى نیشابورى، على بن احمد (1411ق)، اسباب نزول القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة. هاکس، مستر (1377ش)، قاموس کتاب مقدس، تهران: اساطیر. | ||
|
Statistics Article View: 616 PDF Download: 589 |
||