
Number of Journals | 20 |
Number of Issues | 518 |
Number of Articles | 4,516 |
Article View | 9,584,413 |
PDF Download | 5,345,607 |
کاربست روش تحلیل گفتمان در راستای فهم نصوص دینی و زمینههای صدور آن | ||
مطالعات قرآن و حدیث | ||
Article 8, Volume 14, Issue 2 - Serial Number 28, January 1400, Pages 159-185 PDF (517.14 K) | ||
Document Type: علمی - پژوهشی | ||
DOI: 10.30497/quran.2021.239597.3136 | ||
Author | ||
محمد عترت دوست* | ||
استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران. | ||
Receive Date: 05 October 2020, Revise Date: 21 January 2021, Accept Date: 04 March 2021 | ||
Abstract | ||
در دانش فقه الحدیث که متصدی فهم احادیث و مسائل مربوط به آن است، تلاش میشود تا نصوص دینی بهمثابه یک «متن» مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفته و خوانش صحیحی از آنها ارائه شود. بر این اساس لازم است جهت فهم «متن» از روشهای تحقیق «متن محوری» استفاده شود که فراتر از واکاوی متن و عناصر تشکیلدهنده آن، به فرامتن و فضای گفتمانی تولید متن نیز توجه داشته باشد. یکی از بهترین روشهای تحقیق میانرشتهای جهت فهم متن، روش «تحلیل گفتمان» است که در کنار تحلیل عناصر و اجزاء متن، به ناگفتههای فراتر از متن نیز توجه داشته و تلاش دارد ابعاد و زوایای مختلفی از متن همانند زمینههای صدور، انگیزههای متکلم، جریانهای غالب و مغلوب همعصر را کشف و تبیین نماید. در این مقاله با مطالعه موردی چند حدیث مهم در حوزه اختلاف قرائات قرآنی، تلاش شده کاربست اجرا و بومیسازی این روش جهت فهم نصوص دینی را در پنج فضای: ساختاری، معنوی، ارتباطی، گفتمانی و فراگفتمانی معرفی شود. یافتههای تحقیق نشان میدهند که این احادیث در تقابل با چندین جریان گفتمانی در داخل و خارج از مذهب تشیّع تولیدشده و اهداف خاصی را فراتر از الفاظ ظاهری، مدنظر داشته است. | ||
Keywords | ||
فهم حدیث; تحلیل گفتمان; روش عملیاتی پدام; گفتمانهای مذهب تشیّع; اختلاف قرائات | ||
References | ||
قرآن کریم. ابن بابویه، محمد (1386ق)، علل الشرائع، نجف: المکتبة الحیدریة. ابن بابویه، محمّد (1412ق)، کمال الدین و تمام النعمه، قم: مؤسسه انتشارات اسلامی. ابن خلدون، محمد بن عبدالرحمن (1988م)، مقدمه تاریخ العبر، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی. ابن غضائری، احمد بن حسین (1364ش)، الرجال، تصحیح محمدرضا حسینی، قم: دارالحدیث. بحرانی، هاشم بن سلیمان (1416ق)، البرهان فی تفسیرالقرآن، تهران:، بنیاد بعثت. برقی، احمد بن محمد (1383ق)، رجال البرقی، تهران: دانشگاه تهران. بروجردی (بیتا)، الحجة علی فصل الخطاب القول فی ابطال القول به تحریف الکتاب، بیجا: بینا. بشیر، حسن (1391ش)، رسانههای بیگانه؛ قرائتی با تحلیل گفتمان، تهران: سیمای شرق. بشیر، حسن (1393ش)، «امام رضا(ع) و گفتمان امامت»، ضمن مجموعه مقالات کنگره امام رضا(ع)، به همت دکتر احمد پاکتچی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) بشیر، حسن و همکاران (1389ش)، خبر؛ تحلیل شبکهای و تحلیل گفتمان، تهران: دانشگاه امام صادق(علیه السلام). پاکتچی، احمد (1391ش)، «امامیه»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، به کوشش کاظم موسوی بجنوردی، تهران: انتشارات دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. تاجیک، محمدرضا (1377ش)، «متن، وانموده و تحلیل گفتمان»، مجله گفتمان، تهران: نشر ققنوس، شماره1. تاجیک، محمدرضا (1378ش)، مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمانی، تهران: انتشارات فرهنگ گفتمان. جعفریان، رسول (1371ش)، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی. حر عاملی، محمدبن حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: موسسه آل البیت. حرّ عاملی، محمدبن حسن (1412ق)، هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة(ع)، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة. حلی، حسن بن یوسف (1411ق)، رجال العلامة الحلی، قم: دار الذخائر. خویی، سید ابوالقاسم (1413ق)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، قم: دار الثقلین. ذهبی، محمد بن احمد (1405ق)، سیر اعلام النبلاء، بیروت: دارالعلم. سلطانی، سیدعلی اصغر (1383ش)، «تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش»، فصلنامه علوم سیاسی، شماره28. سید رضی (1395ق)، نهج البلاغه، به کوشش صبحی صالح، قم: انتشارات هجرت. شریف قرشی، باقر (1430ق)، موسوعة سیرة اهل البیت (علیه السلام)، قم: دارالمعروف. صفوی، کورش (1387ش)، درآمدی بر معناشناسی، تهران: سوره مهر. طبرسى، على بن حسن (1385ق)، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، نجف: المکتبة الحیدریة. طوسی، محمد بن حسن (1417ق)، الفهرست، قم: مکتبة نشر الفقاهه، چاپ اول. طوسی، محمدبن حسن (1415ق)، الرجال، به کوشش جواد قیومی اصفهانی، قم: موسسة النشر الاسلامی. عترت دوست، محمد (1397ش)، «نقش غلات در شکلگیری روایات سبعة أحرف»، دوفصلنامه مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، سال24، شماره64، صص109-136. عترت دوست، محمد (1398ش)، «روششناسی فهم حدیث در فرایندهای سهگانه تحلیل متن، تحلیل محتوا و تحلیل گفتمان»، دوفصلنامه حدیث پژوهی، سال11، شماره21، صص291-320. عیاشی، محمود بن عمر (1380ش)، تفسیر عیاشی، تهران: المطبعة العلمیة. فخام زاده، پروانه (1375ش)، نقش نهادهای کلامی، پایان نامه کارشناسی ارشد، پژوهشگاه فرهنگ و ارشاد اسلامی. فرکلاف، نورمن (1379ش)، تحلیل انتقادی گفتمان، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانهها. فیض کاشانی، محمدمحسن (1406ق)، الوافی، تصحیح ضیاءالدین حسینی، اصفهان: کتابخانه امیرالمومنین(ع). قاضی عیاض (1403ق)، ترتیب المدارک، به کوشش محمد بن شریفه، رباط: بینا. کشی، محمدبن عمر (1348ش)، رجال الکشی، مشهد: دانشگاه مشهد. کلینی، محمد بن یعقوب (1429ق)، الکافی، تصحیح دارالحدیث، قم: دارالحدیث. کلینی، محمدبن یعقوب (1407ق)، الکافی، به تحقیق علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه. گرامی، محمدهادی (1390ش)، «درآمدی بر شناسایی جریانهای امامیه در عراق و ایران در سده دوم و سوم هجری»، پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی، سال44، شماره1. مازندرانی، محمدصالح (1382ش)، شرح کافی، تصحیح ابوالحسن شعرانی، تهران: المکتبة الاسلامیه. مجلسی، محمد باقر (1404ق)، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول(ص)، به کوشش سید جعفر حسینی، قم: دار الکتب الاسلامیة مجلسی، محمد باقر (1410ق)، بحارالانوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار(ع)، بیروت: موسسة الطبع و النشر. مجلسی، محمد تقی (1406ق)، روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، تصحیح سیدحسین موسوی کرمانی، قم: کوشانبور. مدرسی طباطبایی، حسین (1375ش)، مکتب در فرایند تکامل، ترجمه هاشم ایزدپناه، نسخه الکترونیک. مدنی، سید جلال (1374ش)، مبانی و کلیات علوم سیاسی، تهران: علامه طباطبایی. معارف، مجید (1389ش)، تاریخ عمومی حدیث، تهران: کویر. مفید، محمد بن محمد (بیتا)، جوابات اهل الموصل فی العدد والرّؤیة، به کوشش محمد مهدی، نجف: کنگره جهانی شیخ مفید. مک دانل، دایان (1380ش)، مقدمهای بر نظریههای گفتمان، ترجمه: حسین علی نوذری، تهران: فرهنگ گفتمان. نوبختی، ابو محمد حسن بن موسی (1388ق)، فرق الشیعه، نجف: مکتبة الحیدریه. نوری، میرزا حسین (1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: آل البیت. وان دایک، تئون (1382ش)، مطالعاتی در تحلیل گفتمان: از دستور متن تا گفتمان کاوی انتقادی، گروه مترجمان، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانهها. هوارث، دیوید (1377ش)، «نظریه گفتمان»، فصلنامه علوم سیاسى، ترجمه سیدعلى اصغر سلطانى، شماره2. یارمحمدی، لطف الله (1391ش)، درآمدی به گفتمان شناسی، تهران: نشر هرمس. یعقوبی، احمد بن اسحاق (1384ق)، تاریخ یعقوبی، نجف: المکتبة الحیدریة. Barrett, M. (1991), Ideology, politics, hegemony: from Gramsci to Laclau and Mouffe. In M. Barrett, The Politics of Truth. From Marx to Foucault, Cambridge: Polity Press. Crystal, D. (1996), The Cambridge Encyclopedia of Language, 2nd edition, Cambridge University Press Foucault, M. (1972), The Archaeology of Knowledge, Translated by A. Sheridan, London: Routledge. Gee, James, p. (2005), An Introduction to Discourse Analysis: Theory and Method, Routledge. Howarth, David, (1995), Theory and Methods in Political Science, Macmillan Press. Van Dijk, T. (1997), “Discourse and Social Interaction”, Discourse Studies: A Multidisciplinary Introduction, Vol. 2, London: Sage. | ||
Statistics Article View: 963 PDF Download: 881 |