News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,475,857 |
| PDF Download | 4,499,382 |
تفکیک حیله‌های مجاز و حیله‌های غیر‌مجاز قرض ربوی با معیار عرف | ||
| مطالعات اقتصاد اسلامی | ||
| Article 7, Volume 13, Issue 2 - Serial Number 26, January 1400, Pages 211-246 PDF (654.47 K) | ||
| Document Type: مقاله پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/ies.2021.75620 | ||
| Author | ||
| مهدی خطیبی* | ||
| استادیار گروه اقتصاد مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (رحمت الله)، قم، ایران | ||
| Receive Date: 15 July 2020, Revise Date: 10 November 2020, Accept Date: 17 November 2020 | ||
| Abstract | ||
| با وجود اینکه حرمت ربای قرضی و معاملی از ضروریات دین اسلام است، اما جواز و عدم جواز به‌کارگیری حیله‌های ربا هنوز هم محل بحث جدی در بین فقها است. عده‌ای مطلقاً قائل به جواز، و عده‌ای دیگر مطلقاً قائل به عدم جواز و گروه سوم قائل به تفصیل هستند. برخی از قائلان به تفصیل به‌جای تفصیل مصداقی، اقدام به تعیین معیار برای شناسایی حیله‌های مجاز و غیر‌مجاز کرده‌اند. یکی از معیارهای پیشنهاد شده رجوع به عرف است. ادعا آن است که عرف بر اساس ارتکازات خود برخی از حیله‌های ربا ـ مثل بیع اسکناس به اسکناس به‌صورت نقد و نسیه ـ را به قرض ربوی ملحق کرده، جواز آنها را مساوی لغویت تحریم ربای قرضی تلقی می‌کند. با وجود این هنوز کسی راجع به روش استظهار عرف در این زمینه وارد بحث نشده و مشخص نکرده چگونه دیدگاه عرف را کشف نموده است. در نوشته حاضر تحقیق راجع به مبانی بحث به روش تحلیلی ـ توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، و کشف دیدگاه عرف راجع به حیله‌های ربای قرضی به روش میدانی و با بهره‌گیری از روش تحقیق رایج در علوم انسانی و استفاده از نرم‌افزار SPSS 22 انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد نگاه عرف به مقوله حیل ربای قرضی تشکیکی بوده و برخی را با صراحت به قرض ربوی ملحق می‌کند و برخی دیگر را با تردید. هر مقدار که معامله جایگزین قرض ربوی واقعی‌تر باشد از شبهه ربا مصون‌تر است. | ||
| Keywords | ||
| ربا; قرض ربوی; حیله ربا; عرف; فقه اقتصادی; اقتصاد اسلامی | ||
| References | ||
|
قرآن کریم. اردبیلى، احمد بن محمد (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین. امام خمینى، سیدروح‌اللّه (بی‌تا). تحریر الوسیلة. چاپ اول. قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم. امام خمینى، سیدروح‌اللّه (بی‌تا). کتاب البیع. چاپ اول. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى. امام‌خمینى، سیدروح‌اللّه (1422ق). استفتائات. چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین. بحرانى، آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم (1405ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة. چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین. بخش فرهنگی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم (1381). ربا: پیشینه تاریخی ربا، ربا در قرآن و سنت، انواع ربا و فرار از ربا. قم: بوستان کتاب. برقى، احمد بن محمد بن خالد (1371ق). المحاسن. چاپ دوم. قم: دار الکتب الإسلامیة بروجردى حسین (1421ق). لمحات الأصول. تقریرات امام خمینى، روح‌الله، چاپ اول. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (1). جواهرى، حسن محمد تقى (بی‌تا). رسائل فقهیة ـ الربا فقهیا و اقتصادیا. نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت (:) 2. حائرى، سید کاظم حسینى (1423ق). فقه العقود. چاپ دوم. قم: مجمع اندیشه اسلامى. حسن بن على (7)، امام یازدهم (1409ق). التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری (7)، چاپ اول. قم: مدرسة الإمام المهدی (4). خویى، سیدابوالقاسم موسوى (1410ق). منهاج الصالحین. قم: نشر مدینة العلم. خویى، سیدابوالقاسم موسوى (1410ق). تکملة المنهاج. قم: نشر مدینة العلم. راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. چاپ اول. لبنان: دار العلم ـ سوریه: الدار الشامیة. سیستانى، سید على حسینى (بی‌تا). قاعدة لا ضرر و لا ضرار. نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت (:) 2. شعبانی موثقی، حبیب الله (1393). «روش‌شناسی علم اصول فقه». پژوهش‌های اصولی. زمستان. شماره 23. شهید ثانی، زین الدین (1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام. چاپ اول. قم: موسسة المعارف الاسلامیة. صدر، سید محمد باقر (1401ق). البنک اللاربوی. چاپ هفتم. بیروت: دار التعارف للمطبوعات. طبرسى، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. چاپ سوم. تهران: ناصر خسرو. عاملى، سید جواد بن محمد حسینى (1419ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة (ط - الحدیثة). چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین. عراقى ضیاء الدین (1417ق). نهایة الأفکار. تقریرات محمد تقى بروجردى نجفى. چاپ سوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی (وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم). علامه حلى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1413ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام. چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین. علامه حلى، حسن بن یوسف (1425ق). نهایة الوصول الى علم الأصول. چاپ اول. قم: مؤسسه الامام الصادق (7). علیدوست، ابوالقاسم (1384). فقه و عرف. چاپ اول. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. فیض کاشانى، ملامحسن (1406ق). الوافی. چاپ اول. اصفهان: کتابخانه امام أمیر المؤمنین على (7). فیومى، احمد بن محمد مقرى (بی‌تا). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. چاپ اول. قم: منشورات دار الرضی. قمى، على بن ابراهیم (1404ق). تفسیر القمی. چاپ سوم. قم: دار الکتاب. محقق حلّى، نجم‌الدین، جعفر بن حسن (1408ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. چاپ دوم. قم: مؤسسه اسماعیلیان. محمود، عبد الرحمان (بی‌تا). معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة. نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت (:) 2. مظفر، محمدرضا (بی‌تا). المنطق. قم: انتشارات دار العلم. مکارم شیرازى، ناصر (1427ق). استفتاءات جدید. چاپ دوم. قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى‌طالب (7). مکارم شیرازى، ناصر (بی‌تا). بررسى طرق فرار از ربا. چاپ اول. قم: بی‌نا. موسویان، سید عباس (1389). ابزارهای مالی اسلامی (صکوک). تهران:پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه. نجفی، محمد حسن، صاحب جواهر (بی‌تا). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. چاپ هفتم. بیروت: دار احیاء التراث العربی. وحید بهبهانى، محمد باقر (بی‌تا). الرسائل الفقهیة. نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت (:) 2. هاشمی شاهرودى، محمود (1431ق). اضواء و آراء، تعلیقات على کتابنا بحوث فی علم الأصول. چاپ اول. قم: بی‌نا. | ||
|
Statistics Article View: 797 PDF Download: 611 |
||