
Number of Journals | 20 |
Number of Issues | 508 |
Number of Articles | 4,392 |
Article View | 8,241,457 |
PDF Download | 4,233,077 |
تحلیل سندی و کشف مدلول حقیقی اخبار احدثیت | ||
مطالعات قرآن و حدیث | ||
Article 5, Volume 14, Issue 1 - Serial Number 27, July 1399, Pages 107-134 PDF (447.89 K) | ||
Document Type: علمی - پژوهشی | ||
DOI: 10.30497/quran.2020.14032.2734 | ||
Authors | ||
ابوالقاسم ولی زاده* 1; محمدمهدی ولی زاده2 | ||
1استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه ارومیه، ایران. | ||
2دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه معارف اسلامی قم، و دانش آموخته سطح سه حوزه علمیه قم، ایران. | ||
Receive Date: 12 November 2019, Revise Date: 19 April 2020, Accept Date: 22 August 2020 | ||
Abstract | ||
اخبار احدثیت دستهای از روایاتند که شمار آنها حداکثر به پنج مورد میرسد. این دسته از اخبار بیانگر تقدیم روایتی هستند که صدورش نسبت به روایت معارض، پسین است و احدث نامیده میشود. عدهای از محدثان، فقیهان و اصولیان این دسته از روایات را دلیل بر مرجح بودن احدثیت در باب تعارض اخبار دانستهاند و در مقابل، اکثر بزرگان در این روایات مناقشه کرده و دلالت آنها را بر این امر نپذیرفتهاند. هدف پژوهش حاضر، یافتن مدلول حقیقی و پیام اصلی این اخبار با رویکرد توصیفی- انتقادی است. در این پژوهش نخست به شکل نوینی به تحلیل سندی روایات پرداخته شده و بیشتر آنها فاقد صحت سند شناخته شدهاند. سپس کوشش شده تا دلالت آنها نقد و ارزیابی شود؛ در این بخش با مواجهه علمی و ملاحظه شواهد درونمتنی و برونمتنی، به شکل دستهبندی شده، هفت مناقشه نسبت به محتوای روایات اخذ احدث و سه مناقشه نسبت به روایات نسخ وارد شده و نیز وجوه محتمل در علت تقدیم احدث، مورد ساماندهی و نقد قرار گرفتهاند. آنگاه فضای صدور این دسته از روایات، تحلیل و بررسی شده و با توجه به سخنان محققان و لحاظ متن، محتوا و نحوه تخاطب واقع در این روایات، نزدیکترین وجه، بیان عامل تعارض دانسته شده است. یافتههای تحقیق حاکی از آن است که قلمرو دلالت روایات و وجه صدور آنها غیر از علاج تعارض است و توجه به پیام اصلی این روایات، نقش کلیدی در علم اختلاف حدیث دارد. | ||
Highlights | ||
نتایج تحقیق پژوهش حاضر بهمنظور آشنایی با اعتبار سندی، مدلول و فضای صدور اخبار پنجگانه احدثیت انجام گرفت و طی بررسی سه مرحلهای که عبارتند از بررسی سندی، دلالی و وجه صدوری، به نتایج ذیل دست یافته شد: 1- با توجه به تحلیلهای دقیق سندی مشخص شد که فقط یک روایت صحیح بوده و سایر آنها در مراتب پایینترند. 2- بر اساس مناقشات دلالی (هفت مناقشه در دسته اول و سه مناقشه در دسته دوم) به ضمیمه قرائن و شواهد برونمتنی و درونمتنی ارائه شده روشن شد که جدید بودن صدور روایت بهعنوان یک ضابطه کلّى و همیشگی و مستقل، ملاک ترجیح نیست و نقشی در تقدیم روایت ندارد بلکه تقدیم در دسته نخست از این روایات مطابق با وظیفه فعلی مکلف و تعیین زمان حکم واقعی و تقیه عملی است که بهحسب شرایط و مقتضیات زمان تغییرپذیرند و سرّ تقدیم در دسته دوم، ناسخ بودن خبر احدث دانسته شد. 3- با ملاحظه کلمات محققان و مطابقت سنجی با متن روایات معلوم شد که وجه صدور و پیام اصلی معصومان در خانواده حدیثی این دسته از روایات، معرفی عامل تعارض است نه بیان راه علاج تعارض بنابراین هم قلمرو دلالت روایات و هم وجه صدور آنها با بحث علاج تعارض و ترجیح مصطلح باب تعارض و کشف حکم واقعی مغایرت دارد. توجه به عوامل وقوع تعارض، نقش کلیدی در علم اختلاف حدیث دارد زیرا زمینه را برای فهم صحیح روایات و ارائه بهترین راهکار برای حل تعارض فراهم میکند. | ||
Keywords | ||
اخبار احدثیت; تعارض; مرجحات; عوامل تعارض; ترجیح احدث; تقیه | ||
References | ||
قرآن کریم. ابن بابویه، محمد بن علی (1412ق)، الاعتقادات، تحقیق: مازندرانی، قم: مطبعة العلمیة. ابن بابویه، محمد بن علی (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی. ابن عبدالله خیاط، اسامة (1421ق)، مختلف الحدیث بین المحدثین و الاصولیین الفقهاء، ریاض: دارالفضیلة. ابن غضائری، احمد بن حسین (1422ق)، الرجال، قم: مؤسسه دارالحدیث. ابوعبید، قاسم (1408ق)، الناسخ و المنسوخ فی القرآن العزیز، ریاض: مکتبة الرشد. احسانی فر، محمد (1432ق)، اسباب اختلاف الحدیث، بیروت: مؤسسة دارالحدیث. استرآبادی، محمدامین (1430ق)، الحاشیة علی الکافی، تدوین: خلیل قزوینی، قم: مؤسسه دارالحدیث. ایزدی، مهدی و هادیان، مهدی (1396)، «مقایسه و نقد دیدگاه سه حدیث پژوه معاصر صحت احادیث الکافی»، مطالعات قرآن و حدیث، دوره10، شماره20. بحرانی، یوسف (1380ش)، الحدائق الناضرة، قم: دفترانتشارات اسلامی. برزنجی، عبداللطیف عبدالله عزیز (1413ق)، التعارض و الترجیح بین الادلة الشرعیة، بیروت: دار الکتب العلمیة. برقی، احمد (1342ش)، الرجال، تهران: دانشگاه تهران. بسام، مرتضی (1426ق)، زبدة المقال من معجم الرجال، بیروت: دار المحجة البیضاء. بنائی، هاجر؛ قاسم پیوندی، محمدحسین (1394)، «نقد روایتی مبنی بر غضب پیامبر اکرم بر حضرت زهرا(س)»، مطالعات قرآن و حدیث، دوره8، شماره16. ترابی، علی اکبر (1424ق)، الموسوعة الرجالیة، قم: مؤسسة الامام صادق(ع). تقی زاده طبری، مهدی (1388)، پایان نامه دکتری: بررسی اخبار علاجیه، استاد راهنما: غلامحسین اعرابی، قم: دانشگاه قم. جزائری، عبدالله بن نورالدین (بیتا)، التحفة السنیة فی شرح النخبة المحسنیة، تحقیق: ریحان مدرس، تهران: راه حق. حرعاملی، محمدبن حسن (1409ق)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام. حرعاملی، محمدبن حسن (1418ق)، الفصول المهمة فی أصول الأئمة، قم: مؤسسه معارف اسلامی امام رضا (علیه السلام). حسین حماد، نافذ (1414ق)، مختلف الحدیث بین الفقهاء و المحدثین، مصر: دارالوفاء. حسینی حلی، حسین (1428ق)، زبدة الاقوال فی خلاصة الرجال، قم: مؤسسه دارالحدیث. حلی، تقی الدین (1342ش)، الرجال، تهران: دانشگاه تهران. حلی، حسن بن یوسف (1402ق)، رجال العلامة الحلی، قم: شریف رضی. خمینی، سید روح الله (1375ش)، التعادل و التراجیح، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. خمینی، سید روح الله (1378ش)، الرسائل العشرة، تهران: عروج. خویی، سید ابوالقاسم (1388ش)، البیان فی علوم القرآن، ترجمه: نجمی و هاشم زاده، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. خویی، سید ابوالقاسم (1413ق)، معجم رجال الحدیث، قم: مرکز النشر الثقافة الاسلامیة، پنجم. خویى، سید ابوالقاسم (1417ق)، مصباح الأصول، قم: مکتبة الداوری، پنجم. داوری، مسلم (1416ق)، اصول علم الرجال بین النظریة و التطبیق، قم: نشر ما. دلبری، سید علی (1386)، مبانی رفع تعارض اخبار از دیدگاه شیخ طوسی در استبصار، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی. دینوری، ابن قتیبة (بیتا)، تأویل مختلف الحدیث، بیروت: دار العلم. ربانی بیرجندی، محمدحسن (1393ش)، دانش فقه الحدیث، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی. زرقانی، محمد عبدالعظیم (1362ق)، مناهل العرفان فی علوم القرآن، مصر: مطبعة عیسی البابی الحلبی. زمخشری، محمود (1397ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، قم: ادب حوزه. ساعدی، حسین (1428ق)، المعلّی بن خنیس شهادته و موثاقته و مسنده، قم: دارالحدیث. سبحانی، جعفر (1410ق)، کلیات فی علم الرجال، قم: مؤسسة الامام الصادق(علیه السلام). سیستانی، سید علی (بیتا)، تعارض الادلة و اختلاف الحدیث، نجف: مکتبة امیرالمؤمنین(علیه السلام). سیوطی، عبدالرحمن (1415ق)، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، تحقیق: فاریابی، ریاض: مکتبة الکوثر. شافعی، محمد بن ادریس (بیتا)، الرسالة، تحقیق: احمد شاکر، بیروت: مکتبة العلمیة. شبزندهدار، محمدمهدی (1392ش)، درس خارج اصول، http://mfeb.ir/pajoo/oldtaghmenu/tagh9293/88-shbzndo.html شبیری، سید محمد جواد (1429ق)، توضیح الأسناد المشکلة فی الکتب الأربعة، تهران: سازمان اوقاف و امور خیریه. شفیعی، سعید (1386)، «تاریخ مندی در مطالعات حدیثی»، علوم حدیث، دوره12، شماره45 و46. شوشتری، محمدتقی (1410ق)، قاموس الرجال، قم: مؤسسة النشر الاسلامی. شهید اول، محمد (1272ش)، ذکری الشیعة فی احکام الشریعة، بیروت: دار العلم. شهید ثانی، زین الدین (1380ش)، رسائل الشهید الثانی، تحقیق: مختاری، قم: بوستان کتاب. شهید ثانی، زین الدین (1408ق)، الرعایة فی علم الدرایة، قم: مکتبة المرعشی. شیرازی، صدرالدین (1383ش)، شرح اصول الکافی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی. صاحب معالم، حسن (1411ق)، التحریر الطاووسی، قم: مکتبة المرعشی. صبحی صالح، ابن ابراهیم (1984م)، علوم الحدیث و مصطلحه، بیروت: دارالعلم للملایین. صدر، سید محمد باقر (1417ق)، بحوث فی علم الأصول، قم: موسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی. طباطبایی (یزدی)، سید محمدباقر (بیتا)، وسیلة الوسائل فی شرح الرسائل، تهران: راه حق. طباطبایی (یزدی)، سید محمدکاظم (1426ق)، التعارض، قم: مدین. طباطبایی، سید محمدکاظم (1396ش)، تاریخ حدیث، قم: دارالحدیث. طباطبایى حکیم، سید محمدسعید (1414ق)، المحکم فی أصول الفقه، قم: موسسة المنار. طباطبایى قمى، سید تقى (1371ش)، آراؤنا فی أصول الفقه، قم: نشر محلاتی. طبری، محمد بن جریر (1373ق)، جامع البیان عن تأویل القرآن، مصر: مطبعة مصطفی البابی الحلبی. طوسی، محمد بن حسن (1373ش)، رجال الطوسی، تحقیق: قیومی اصفهانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی. طوسی، محمد بن حسن (1417ق)، الغیبة، تحقیق عبادالله طهرانی، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة. طوسی، محمد بن حسن (1420ق)، فهرست کتب الشیعة و اصولهم، تحقیق: عبدالعزیز طباطبایی، قم: مکتبة المحقق الطباطبایی. عاملی، حسین بن عبدالصمد (1401ق)، وصول الأخیار الی اصول الأخبار، قم: مجمع الذخائر الاسلامیة. عتر، نورالدین (1406ق)، منهج النقد فی علوم الحدیث، دمشق: دارالفکر. فقهی زاده، عبدالهادی و دیگران (1396)، «بررسی مبانی رجالی علامه شوشتری در قاموس الرجال»،مطالعات قرآن و حدیث، دوره10، شماره20. فیضکاشانی، محمدمحسن (1349ش)، الاصول الاصیلة، تهران: سازمان چاپ دانشگاه. قمی، عباس (1430ق)، سفینة البحار، تحقیق: الهی خراسانی، مشهد: آستان قدس رضوی. کشّی، ابوعمرو (1404ق)، اختیار معرفة الرجال (رجال الکشّی)، قم: مؤسسة آل البیت. کلینی، محمدبن یعقوب (1407ق)، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیة. مازندرانی، محمد صالح (1382ق)، شرح الکافی، تهران: المکتبة الاسلامیة. مامقانی، عبدالله (بیتا)، تنقیح المقال فی علم الرجال، بی جا. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی. مجلسى، محمد باقر (1404ق)، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران: دار الکتب الاسلامیة. محقق داماد، سیدمصطفی (1362ش). مباحثی از اصول فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی. مروجى، على (1410ق)، تمهید الوسائل فی شرح الرسائل، قم: مکتب النشرالاسلامی. مصطفی زید (1971م)، النسخ فی القرآن الکریم، بیروت: دارالفکر. معارف، مجید (1394ش)، شناخت حدیث، تهران: مؤسسه فرهنگی نبأ. معارف، مجید، طارمی راد، حسن و امیری، محمدمقداد (1394)، «ارزیابی راه کار های حلّ تعارض در گزارشهای جرح و تعدیل یونس بن عبدالرحمان»، پژوهش های قرآن و حدیث، دوره48، شماره2. مفید، محمد بن محمد (1372ش)، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، قم: دارالمفید. مؤمن قمی، محمد (1419ق)، تسدید الاصول، قم: دفتر انتشارات اسلامی. میرزای قمی، ابوالقاسم (1430ق)، القوانین المحکمة، قم: احیاء الکتب الاسلامیة. نجاشی، احمد بن علی (1365ش)، رجال النجاشی، قم : مؤسسة النشر الاسلامی. نراقی، احمد (1415ق)، مستند الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام. نراقی، محمدمهدی (1388ش)، أنیس المجتهدین فی علم الاصول، قم: بوستان کتاب. نصیری، علی (1390ش)، روش شناسی نقد احادیث، تهران: وحی و خرد. نوری طبرسی، حسین (1408ق)، مستدرک الوسائل، قم: مؤسسة آل البیت. ولی زاده، ابوالقاسم و ولی زاده، محمدمهدی (1398)، «ترجیح روایت به سبب احدثیت»، جستارهای فقهی و اصولی، دوره5، شماره14. همدانی، رضا (1377ق)، الفوائد الرضویة علی الفرائد المرتضویة، تهران: کتابفروشی جعفری. | ||
Statistics Article View: 497 PDF Download: 322 |