News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 513 |
| Number of Articles | 4,443 |
| Article View | 8,509,448 |
| PDF Download | 4,507,002 |
بررسی تطبیقی عفو مجازات توسط ولی امر | ||
| پژوهشنامه فقه اجتماعی | ||
| Volume 7, Issue 14, May 1398, Pages 235-266 PDF (397.9 K) | ||
| DOI: 10.30497/fiqh.2019.75387 | ||
| Authors | ||
| محمد اسحاقی آستانی1; احمد امانی* 2 | ||
| 1استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
| 2دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
| Receive Date: 04 January 2019, Revise Date: 15 June 2019, Accept Date: 16 July 2019 | ||
| Abstract | ||
| عفو ولی امر، از جمله نهادهای مهم حقوق جزایی اسلام است که در کنار نهادهایی همچون توبه، رجوع از اقرار، گذشت متضرر از جرم و مرور زمان کیفری، زمینه‌ساز سقوط، تبدیل و یا تخفیف مجازات مجرمین میگردد. هرچند مذاهب اربعه اهل سنت همچون شیعه اصل این موضوع را پذیرفتهاند اما به لحاظ قلمرو نفوذ عفو حاکم و نیز ادله اثبات کننده این حقّ برای وی، تفاوت‌های اساسی میان فرق اهل سنت از یک طرف و شیعه از طرف دیگر، وجود دارد. پژوهش حاضر، به بررسی تطبیقی اختیار ولی امر در عفو محکومان به انواع سه‌گانه مجازات‌های اسلامی یعنی قصاص و دیات، حدود و تعزیرات پرداخته است. مشهور فقیهان امامیه اصل اختیار عفو حدود توسط ولی امر را روا شمردهاند هرچند پیرامون شرایط و گستره آن با یکدیگر اختلاف نظر دارند. در نقطه مقابل، اهل سنت با اتفاق آراء، عفو حدود پس از اثبات نزد حاکم را جایز ندانسته –خواه عفو کننده حاکم باشد و خواه مجنیّ علیه و یا ولی او- و وی را موظف به اقامه حد میدانند. مشهور فقیهان مذاهب خمسه اسلامی هرچند اصل اختیار ولی امر در عفو قصاص و دیات و تعزیرات را پذیرا گشتهاند اما در جزئیات اختلافات عدیدهای دارند. نگارندگان در ادامه با تقسیم عفو قصاص و دیات به دو فرض وجود ولی خاص دارای صلاحیت استیفاء و فرض فقدان وی، به بررسی حکم مسئله پرداخته، سپس با تنویع تعزیر به حق‌الله و حق‌الناس، حکم عفو ولی امر در هر یک از دو صورت را مورد کنکاش قرار داده است. | ||
| Keywords | ||
| تعزیرات; دیات; حدود; عفو; قصاص; ولی امر | ||
| References | ||
|
قرآن کریم. ابن ادریس حلی، محمد بن منصور (1417ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. ابن انس، مالک (1406ق). موطأ الإمام مالک. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. ابن بابویه، محمد بن علی بن الحسین (1415ق). المقنع. قم: موسّسة الإمام الهادی(ع). ابن تیمیة، عبدالسلام بن عبدالله (1404ق). المحرر فی الفقه. ریاض: مکتبة المعارف. ابن حجاج، مسلم (بیتا). صحیح مسلم. بیروت: دار احیاء التراث العربی. ابن حجر، احمد بن علی (1406ق). فتح الباری شرح صحیح البخاری. بیروت: دار المعرفة. ابن رشد، محمد بن محمد (بیتا). بدایة المجتهد و نهایة المقتصد. بیروت: دار المعرفة. ابن زهرة، حمزه بن علی (1417ق). غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع. قم: مؤسسة الإمام الصادق(ع). ابن عبدالبر، یوسف بن عبد الله (1387ق). التمهید لما فی الموطأ من المعانی و الأسانید. مغرب: وزارة عموم الأوقاف و الشئون الإسلامیة. ابن عبدالکریم العقل، بندر بن عبد الرحمن (1436ق). انقضاء الدعوی العامة بعفو ولی الأمر فی نظام الإجراءات الجزائیة. ریاض: جامعة نایف العربیة للعلوم الأمنیة. ابن فارس، ابوالحسین احمد (1404ق). مقاییس اللغة. قم: مکتب الإعلام الإسلامی. ابن فرحون (بیتا). تبصرة الحکام فی أصول الأقضیة و مناهج الأحکام. مصر: مکتبة الکلیات الأزهریة. ابن قدامة، عبد الله بن احمد (1417ق). المغنی. ریاض: عالم الکتب. ابن مفلح، ابراهیم بن محمد (1400ق). المبدع فی شرح المقنع. بیروت: المکتب الإسلامی. ابن منظور، جمال الدین محمد (1408ق). لسان العرب. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. ابن نجیم، زین العابدین بن ابراهیم (1405ق). الأشباه و النظائر. بیروت: دار الکتب العلمیة. ابن نجیم، زین العابدین بن ابراهیم (بیتا). البحر الرائق فی شرح کنز الدقائق. بیروت: دار الکتاب الإسلامی. ابن هشام (1383ق). سیرة ابن هشام. مصر: مکتبة محمد علی صبیح و أولاده. ابن همام، محمد بن عبدالواحد (بیتا). شرح فتح القدیر. بیروت: دار الفکر. ابو داود، سلیمان بن اشعث (بیتا). سنن أبی داود. بیروت: دار الرسالة العالمیة. ابو زهرة، محمد (بیتا). الجریمة و العقوبة فی الفقه الإسلامی. قاهره: دار الفکر العربی. ابو یعلی الموصلی، احمد بن علی (1410ق). مسند أبی یعلی. جده: دار المأمون للتراث. ابو یعلی، محمدحسین بن فراء (1362). الأحکام السلطانیة. قم: دفتر تبلیغات اسلامی. ابو یوسف، یعقوب بن ابراهیم (1999م). الخراج. قاهره: المکتبة الأزهریة للتراث. ابوالصلاح حلبی، تقی الدین بن نجم الدین (1403ق). الکافی فی الفقه. اصفهان: مکتبة أمیر المؤمنین(ع). اردبیلی، محمد علی (1377). حقوق جزای عمومی. تهران: نشر میزان. اصبحی، مالک ابن انس (بیتا). المدونة الکبری. بیروت: دار صادر. بخاری، محمد بن اسماعیل (بیتا). صحیح البخاری. قاهره: دار طوق النجاة. بهنسی، احمد فتحی (1409ق). القصاص فی الفقه الإسلامی. قاهره: دار الشروق. بهوتی، منصور بن یونس (1402ق). کشف القناع عن متن الإقناع. بیروت: دار الفکر. بوشهری، جعفر (1376). مسائل حقوق اساسی به انضمام ترجمه قوانین اساسی فرانسه، آلمان، انگلستان، آمریکا و شوروی. تهران: نشر دادگستر. بینا (1378). مجموعه آرای فقهی- قضائی. تهران: مرکز تحقیقات فقهی قوه قضائیه. تبریزی، میرزا جواد (1417ق). أسس الحدود و التعزیرات. قم: بینا. ترمذی، محمد بن عیسی (بیتا). سنن الترمذی. بیروت: دار إحیاء التراث. جوهری، اسماعیل بن حماد (1990م). الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت: دار العلم للملایین. جوینی، عبدالملک بن عبدالله (1401ق). غیاث الأمم فی التیاث الظلم. ریاض: مکتبة إمام الحرمین. حر عاملی، محمد بن الحسن (1409ق). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة. قم: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث. حطاب، محمد بن عبدالرحمن (بیتا). مواهب الجلیل فی شرح مختصر خلیل. بیروت: دار الفکر. خراسانی، محمدکاظم (بیتا). کفایة الأصول. قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث. خلیفی، ناصر علی ناصر (1412ق). الظروف المشدّدة و المخفّفة فی عقوبة التعزیر فی الفقه الإسلامی. مصر: مطبعة المدنی. خمینی، سید روحالله (بیتا). المکاسبالمحرمة. نجف: مطبعة الآداب. خمینی، سید روحالله (بیتا). کتاب البیع. قم: انتشارات اسماعیلیان. خویی، سید ابوالقاسم (بیتا). مبانی تکملة المنهاج. نجف: مطبعة الآداب. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1404ق). المفردات فی غریب القرآن. قم: دفتر نشر الکتاب. رجایی، حسین (1384). اختیار ولی فقیه در عفو محکومان. قم: مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما. زید بن عبدالکریم (1410ق). العفو عن العقوبة فی الفقه الإسلامی. ریاض: دار العاصمة. شافعی، محمد بن ادریس (1993م). الأم. بیروت: دار المعرفة. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1990م). الملل و النحل. بیروت: دار المعرفة. شهید ثانی، زین الدین بن علی (1403ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: دار الهادی للمطبوعات. شهید ثانی، زین الدین بن علی (بیتا). مسالک الافهام. قم: مکتبة بصیرتی. شوکانی، محمد بن علی (1973م). نیل الأوطار. بیروت: دار الجلیل. شیرازی، سید محمد (1403ق). الفقه- کتاب الارث. قم: مطبعة سید الشهداء(ع). صانعی، پرویز (بیتا). حقوق جزای عمومی. تهران: انتشارات دانشگاه ملی ایران. طباطبایی، سید محمدحسین (بیتا). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی. طبری، محمد بن جریر (1939م). تاریخ الطبری. قاهره: مطبعة الاستقامة. طریحی، فخرالدین (1365). مجمع البحرین. تهران: مرتضوی. طوسی، محمد بن الحسن (1417ق). الخلاف. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. طوسی، محمد بن الحسن (بیتا). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی. قم: انتشارات قدس محمدی. علامه حلی، حسن بن یوسف (1418ق). مختلف الشیعة. قم: مرکز النشر التابع لمکتبة الإعلام الإسلامی. علامه حلی، حسن بن یوسف (بیتا). تحریر الأحکام. قم: مؤسسة آل البیت للطباعة و النشر. عمید، حسن (1369). فرهنگ فارسی عمید. تهران: مؤسسه انتشاراتی امیرکبیر. عواء، محمد سلیم (1983م). فی أصول النظام الجنائی الإسلامی. قاهره: دار المعارف. عودة، عبدالقادر (بیتا). التشریع الجنائی الإسلامی. قاهره: دار التراث. غامدی، عبدالله عطیة عبد الله (1415ق). أسباب سقوط العقوبة فی الفقه الإسلامی. مکه: جامعة أم القری. فاضل لنکرانی، محمد (1375). جامع المسائل (استفتائات). بیجا: بینا. فراز، رجبعلی (1362). عفو عمومی در حقوق جزای ایران و اسلام. (پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی)، دانشگاه تهران، تهران، ایران. فودة، عبدالحکم (1994م). انقضاء الدعوی الجنائیة و سقوط عقوبتها. إسکندریة: منشاة المعارف. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1412ق). القاموس المحیط. بیروت: دارإحیاء التراث العربی. فیومی، احمد بن محمد (1414ق). المصباح المنیر. قم: مؤسسة دار الهجرة. قرافی، احمد بن ادریس (1994م). الذخیرة. بیروت: دار الغرب الإسلامی. قرطبی، محمد بن احمد (بیتا). الجامع لأحکام القرآن. قاهره: دار الکتب المصریة. کاسانی، ابوبکر بن مسعود (بیتا). بدائع الصنائع. بیروت: دار الکتب العلمیة. گلپایگانی، سید محمد رضا (بیتا). مجمع المسائل. قم: دار القرآن الکریم. ماوردی، علی بن محمد (1409ق). الأحکام السلطانیة. کویت: مکتبة دار ابن قتیبة. محقق حلی، جعفر بن الحسن (1373). شرایع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان. مرداوی، علی بن سلیمان (بیتا). الانصاف فی معرفة الراجح من الخلاف. بیروت: دار احیاء التراث العربی. مرغینانی، علی بن ابیبکر (بیتا). الهدایة شرح البدایة. بیروت: المکتبة الإسلامیة. مروارید، علیاصغر (1410ق). سلسلة الینابیع الفقهیة. بیروت: مؤسسة فقه الشیعة. معرفت، محمّدهادی (1377). ولایت فقیه. قم: مؤسسة فرهنگی انتشاراتی التمهید. مفید، محمد بن محمد (1410ق). المقنعة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. مکارم شیرازی، ناصر (1376). مجموعه استفتائات جدید. قم: مدرسة الأمام علی بن أبی طالب(ع). منتظری، حسینعلی (1406ق). دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة. تهران: المرکز الإسلامی للدراسات الإسلامیة. نبراوی، نبیل عبدالصبور (1416ق). سقوط الحق فی العقاب. قاهره: دار الفکر العربی للطباعة و النشر و التوزیع. نجفی، محمدحسن (1362). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. تهران: دار الکتب الإسلامیة. نووی، محییالدین بن شرف (بیتا). المجموع فی شرح المهذب. قاهره: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع. هاشمی شاهرودی، سید محمود (1375). کاوشی درباره اختیار ولی امر در عفو کیفرها. مجله فقه اهل بیت(ع). هاشمی، سید محمد (1375). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. قم: مجتمع آموزش عالی قم. | ||
|
Statistics Article View: 433 PDF Download: 342 |
||