News
Statistics
| Number of Journals | 20 |
| Number of Issues | 518 |
| Number of Articles | 4,516 |
| Article View | 9,584,387 |
| PDF Download | 5,345,555 |
مبانی فکری-فقهی تحول در حکومت‌مندی ایرانی؛ گذار از مشروطه به پهلوی | ||
| پژوهشنامه فقه اجتماعی | ||
| Volume 7, Issue 14, May 1398, Pages 183-208 PDF (368.18 K) | ||
| Document Type: مقاله پژوهشی | ||
| DOI: 10.30497/fiqh.2019.75385 | ||
| Authors | ||
| ُسیدمرتضی هزاوئی1; فاطمه حسینی* 2 | ||
| 1دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران | ||
| 2کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران | ||
| Receive Date: 10 January 2019, Revise Date: 14 July 2019, Accept Date: 14 August 2019 | ||
| Abstract | ||
| در هر دوره تاریخی، نوع تصور از حکومت ارتباط مستقیمی با تعامل نیروهای اجتماعی با ساخت و بافت قدرت دارد. بر این اساس، می‌توان جریان‌های فکری-فقهی مشروطه را زمینه‌ساز گذار از نظم سلطانی به نظم مردمی‌ای دانست که هرچند در حاق واقع هیچ‌گاه به معنای واقعی کلمه، مردمی نبود، لیکن به عنوان ذخیره و انباشتی تاریخی در تحولات منتهی به فروپاشی سازمان سلسله‌مراتبی پادشاهی در ایران، نمود و بروز عملی پیدا کرد. بدین‌سان، اگر انقلاب مشروطه را حاصل پیوندی بدانیم که میان نیروهای سرخورده از نظام استبدادی صورت می‌گرفت، بی‌تردید مهم‌ترین مشخصه آن را می‌توان زمینه‌سازی برای تحول در تصور از ماهیت و کارکرد حکومت (تحول در حکومت‌مندی) و مآلاً تحول در نظام سیاسی مسلط قلمداد کرد. هدف اصلی این نوشتار بازخوانی چرایی تحول حکومت‌مندی ایرانی در دو مرحله گذار از سلطنت مطلق به مشروطه؛ و از مشروطه به دیکتاتوری رضاخانی است. این مقاله در چارچوب مفهوم «حکومت‌مندی» فوکو به دنبال پاسخ به این پرسش است که چگونه شاهد نوعی رفت و برگشت در تصور از حکومت طی دوره زمانی مشروطه تا دوره پهلوی اول هستیم؟ به نظر می‌رسد تحول در تصور از حکومت مشروع در میان فقها از سلطنت مطلقه قاجار به مشروطه و بازگشت به دیکتاتوری رضاخانی معلول تحول در خردِ حکومتی ناشی از مواجهه فکری روشنفکران و خصوصاً فقهای تأثیرگذار با شیوه و شکل ایدئال و مشروع حکومت است. کشف منطق حرکت ایرانیان از سلطنت به مشروطه‌خواهی و بازگشت به دیکتاتوری، در بازه زمانی فوق‌الذکر می‌تواند مهم‌ترین نتیجه نگارش چنین مقاله‌ای باشد. | ||
| Keywords | ||
| مشروطه; حکومت‌مندی; سلطنت; فقه سیاسی; میرزای نائینی | ||
| References | ||
|
آبراهامیان، یرواند (1377). ایران بین دو انقلاب (احمد گل‌محمدی: مترجم). تهران: نشر نی. آخوند خراسانی، محمدکاظم (بی‌تا). قاعدة الملازمة بین العقل و الشرع (فوائد الأصول للآخوند). بی‌جا: بی‌نا. اتابکی، تورج (1385). تجدد آمرانه: جامعه و دولت در عصر رضاشاه (مهدی حقیقت‌خواه: مترجم). تهران: ققنوس. انتخابی، نادر (1390). ناسیونالیسم و تجدد در ایران و ترکیه. تهران: نگاره آفتاب. بازرگان، مهدی (1377). مباحث بنیادین (مجموعه آثار، ج1). تهران: شرکت سهامی انتشار. بروجردی، مهرزاد (1382). پیروزی‌ها و رنج‌های نوسازی مستبدانه در ایران، در استفانی کرونین، رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین (مرتضی ثاقب فر: مترجم). تهران: نشر جامی. خرمشاد، محمد باقر (1384). اندیشه‌مندان علوم اجتماعی و انقلاب اسلامی ایران. تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران. رازی، محمدشریف (1370). گنجینه دانشمندان. قم: چاپ امیر. غروى‌نائینى، میرزا محمد حسین (1424ق). تنبیه الأمه و تنزیه المله. قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم. فوکو، میشل (1389). تئاتر فلسفه (مجموعه مقالات، نیکو سرخوش و افشین جهاندیده: مترجمان). تهران: نشر نی. فیرحی، داود (1394). فقه و سیاست در ایران معاصر: فقه سیاسی و فقه مشروطه. تهران: نشر نی. کدی، نیکی (1381). ایران در دوره قاجار و برآمدن رضاشاه (مهدی حقیقت‌خواه: مترجم). تهران: ققنوس. کدیور، محسن (1376). نظریه‌های دولت در فقه شیعه. تهران: نشر نی. کدیور، محسن (1385). سیاست‌نامه خراسانی: قطعات سیاسی در آثار آخوند ملامحمد کاظم خراسانی. تهران: کویر. مختاری، محمد (1377). تمرین مُدارا (بیست مقاله در بازخوانی فرهنگ). تهران: انتشارات ویستار. مکی، حسین (1362). تاریخ بیست ساله ایران. تهران: امیرکبیر. منظورالاجداد، سید محمدحسین (1379). مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست: اسناد و گزارش‌هایی از آیات عظام نائینی، اصفهانی، قمی، حائری، بروجردی (1292-1339). تهران: شیرازه. نایینی، محمدحسین (1387). تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله (روح‌الله حسینیان: مصحح). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی. همایون کاتوزیان، محمدعلی (1395). ایران، جامعه کوتاه مدت و سه مقاله دیگر (عبدالله کوثری: مترجم). تهران: نشر نی. واعظزاده خراسانی، محمد (1369). مصاحبه با واعظزاده. مجله حوزه، 7(41)، 23-46. یحیوی، حمید (1394). کالبدشکافی فوکویی دولت. فصلنامه دولت‌پژوهی، 1(3)، 111-146. یحیوی، حمید (1396). شبان‌وارگی جدید؛ نقد و بررسی عقلانیت‌های حکومتی دولت در ایران. فصلنامه دولت‌پژوهی، 3(10)، 1-33. Dean, Mitchell (1999). Governmentality: power and rule in modern society. Landon: Sage publications. | ||
|
Statistics Article View: 398 PDF Download: 683 |
||